 |
| pixabay / Conmongt |
Οι σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και των Ηνωμένων Πολιτειών έχουν εισέλθει σε μια παρατεταμένη φάση που μπορεί να περιγραφεί ως "μακρά αντιπαράθεση". Εάν οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ Μόσχας και Ουάσιγκτον εξακολουθούσαν να αποτελούν την κεντρική διαδικασία της διεθνούς ζωής, όπως συνέβαινε κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η νέα αυτή φάση θα μπορούσε να θεωρηθεί προσωρινή. Αλλά η αντιπαράθεση Μόσχας-Ουάσινγκτον είναι πλέον μία από τις πολλές. Το πιο σημαντικό είναι ότι λαμβάνει χώρα σε συνθήκες που συμβαίνουν μια φορά κάθε λίγους αιώνες - μια περίοδο παγκόσμιας ανακατανομής της ισχύος και του δυναμικού των πόρων.
Από τον Andrey Sushentsov, διευθυντή προγράμματος της Λέσχης Βαλντάι - Russia Today / Παρουσίαση Freepen.gr
Αυτή η διαδικασία επηρεάζει τη χώρα μας και τις ΗΠΑ μόνο εν μέρει. Μέσα σε λίγες δεκαετίες, το κέντρο της παγκόσμιας παραγωγής και κατανάλωσης θα μετατοπιστεί τελικά στην Ασία και το κέντρο της παγκόσμιας οικονομικής βαρύτητας θα βρίσκεται στα σύνορα της Ινδίας και της Κίνας. Σε αυτό το πλαίσιο, η μακροχρόνια ρωσοαμερικανική αντιπαράθεση θα παραμείνει μια από τις κύριες διαχωριστικές γραμμές, αλλά σίγουρα όχι η μόνη.
Γιατί πιστεύω πως αυτή η αντιπαράθεση θα είναι παρατεταμένη; Παρά τα σημαντικά πλεονεκτήματα σε πόρους και τις ισχυρές θέσεις σε βασικούς τομείς, οι ΗΠΑ βρίσκονται σε μια κατάσταση όπου οι διώκτες τους τις προλαβαίνουν γρήγορα. Η Ουάσινγκτον βρίσκεται αντιμέτωπη με ένα όλο και πιο πυκνό διεθνές περιβάλλον που θέτει εμπόδια στη μέχρι πρότινος απρόσκοπτη αμερικανική δράση.
Τα τέσσερα δυνατά σημεία των ΗΠΑ που στηρίζουν την επιθετική στρατηγική τους είναι: πρώτον, η ακόμη προηγμένη στρατιωτική ισχύς τους- δεύτερον, ο κεντρικός ρόλος τους στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα, το οποίο παρέχει μια διεθνή υποδομή διακανονισμού και ένα μετατρέψιμο νόμισμα- τρίτον, η ισχυρή θέση τους σε διάφορους τεχνολογικούς τομείς- και τέταρτον, η πλατφόρμα ιδεολογίας και αξιών τους, η οποία, μαζί με τις άλλες τρεις διαστάσεις, παρέχουν αυτό που μπορεί προσωρινά να ονομαστεί "πυραμίδα αξιοπιστίας" για την αμερικανική στρατηγική στον κόσμο.
Η πυραμίδα αυτή υπάρχει τόσο στον οικονομικό και χρηματοπιστωτικό τομέα όσο και στην εξωτερική πολιτική. Η εμπιστοσύνη εξηγεί την παράλογη συμπεριφορά ορισμένων ευρωπαϊκών κρατών. Ανίκανα για μια ισορροπημένη ανάλυση των συνεπειών των αποφάσεών τους, για παράδειγμα για την κρίση στην Ουκρανία, αναγκάζονται τώρα να αναρωτηθούν, όπως κάνει το γερμανικό περιοδικό Der Spiegel: "Τι θα γίνει αν οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν έχουν μόνιμους συμμάχους; Οι Δυτικοευρωπαίοι εμπιστεύτηκαν τη λογική που προσέφεραν οι Ηνωμένες Πολιτείες, κυριολεκτικά "αγόρασαν" την πρόταση. Ήταν ότι η Δύση θα επέφερε στη Ρωσία μια γρήγορη ήττα, θα απελευθερώνονταν πολλοί οικονομικοί πόροι και οι σχέσεις με τη Μόσχα θα ανοικοδομούνταν σε μια διαφορετική πλατφόρμα, πιο ευνοϊκή για την ΕΕ. Η πεποίθηση ήταν πως θα ήταν μια αποτελεσματική στρατηγική".
Οι ΗΠΑ διαθέτουν μία από τις πιο προηγμένες σχολές στρατηγικής σκέψης - η ευρωπαϊκή κλασική σχολή έλαβε τη μεγαλύτερη ώθηση στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα στα αμερικανικά πανεπιστήμια, την έρευνα και τους κύκλους εμπειρογνωμόνων. Αναλυτές όπως ο Χανς Μοργκεντάου, ο Χένρι Κίσινγκερ και μερικοί άλλοι γηγενείς Ευρωπαίοι κατάφεραν να σκιαγραφήσουν συστηματικά τις ιδέες τους και στη συνέχεια να τις ενσωματώσουν στην πρακτική της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ.
Αυτός ο εμβολιασμός της ευρωπαϊκής στρατηγικής σκέψης ταίριαξε καλά με την κλασική αμερικανική θαλάσσια στρατηγική και απέδωσε καρπούς που επέτρεψαν στην Ουάσινγκτον να επιτύχει τους στόχους της στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Τώρα, ωστόσο, βλέπουμε ότι αυτή η στρατηγική σχολή παραπαίει: οι νηφάλιοι, ρεαλιστές στοχαστές αποτελούν μειοψηφία στο κατεστημένο. Είναι αυτό το αποτέλεσμα της μεταψυχροπολεμικής "ζάλης", της αίσθησης πως αυτή η σύντομη στιγμή στρατιωτικής και πολιτικής κυριαρχίας θα ήταν ατελείωτη;
Στα τέλη του 2021, στην οξεία φάση της ουκρανικής κρίσης, οι ΗΠΑ έκαναν ένα μεγάλο λάθος, κατά τη γνώμη μου, αποφασίζοντας να εφαρμόσουν μια στρατηγική συντριβής της Ρωσίας αντί για μια στρατηγική θέσης. Στην παγκόσμια ιστορία αυτές ήταν οι δύο κλασικές στρατιωτικοπολιτικές παραλλαγές. Η στρατηγική της συντριβής βασίζεται πάντα σε σημαντικά υλικά, εξουσιαστικά και ιδεολογικά πλεονεκτήματα, στην κατοχή της πρωτοβουλίας και στην πίστη στην ταχεία ήττα του αντιπάλου. Αυτή ήταν η ιδέα του Μεγάλου Αλεξάνδρου όταν ξεκίνησε την εκστρατεία του: ένας πολύ προηγμένος στρατός, κάτοχος προηγμένης για την εποχή στρατιωτικής τεχνολογίας, η αρχή της φάλαγγας που αναπτύχθηκε από τους Θηβαίους και στη συνέχεια υιοθετήθηκε από τους Μακεδόνες, με ισχυρές μονάδες ιππικού.
Δεν υπέστησαν ούτε μία ήττα καθ' όλη τη διάρκεια της εκστρατείας. Το κυριότερο εμπόδιο για τους Μακεδόνες ήταν η αντιπαράθεση με τους Έλληνες μισθοφόρους από την Αθήνα, οι οποίοι χρησιμοποίησαν την κλασική στρατηγική των θέσεων. Ποιο είναι το νόημα ενός τέτοιου σχεδίου; Παραιτείται από την πρωτοβουλία, επιτρέπει στην άλλη πλευρά να δράσει και βασίζεται στην ανάγκη κινητοποίησης και συγκέντρωσης πόρων. Αποφεύγει μια αποφασιστική μάχη για όσο το δυνατόν μεγαλύτερο χρονικό διάστημα και εμπλέκεται σε αυτήν μόνο όταν είναι αδύνατο να χάσει. Από αυτή την περιγραφή μπορούμε να δούμε την τυπική στρατηγική συμπεριφορά της Ρωσίας σε διάφορες πολεμικές περιόδους.
Οι ΗΠΑ προσπάθησαν να συντρίψουν τη χώρα μας, ενώ δεν διέθεταν ανώτερους πόρους, και εκτίμησαν λανθασμένα τόσο τις δικές τους όσο και τις δυνατότητες των συμμάχων τους, σε μια προσπάθεια να επιτύχουν τους στόχους τους - οι οποίοι ήταν να απομονώσουν τη Ρωσία, να υποκινήσουν τις εσωτερικές διαμαρτυρίες και να υπονομεύσουν την υποστήριξη προς την κυβέρνηση, να δημιουργήσουν σημαντικά εμπόδια στην πρώτη γραμμή και, ως αποτέλεσμα, να νικήσουν τη χώρα το συντομότερο δυνατό. Τώρα η αντιπαράθεση στον στρατιωτικό τομέα έχει εισέλθει σε διαφορετική φάση και οι Αμερικανοί αναγκάζονται να αναζητήσουν διέξοδο από αυτή την κατάσταση.
Η στρατηγική κουλτούρα των ΗΠΑ χαρακτηρίζεται από μια μεταβατική προσέγγιση προς τους συμμάχους και είναι αναμενόμενο ότι κάποια στιγμή το κόστος της κατοχής του "ουκρανικού περιουσιακού στοιχείου" θα είναι πολύ υψηλό για να συνεχίσουν οι Αμερικανοί να επωφελούνται από αυτό.
Το έγγραφο της RAND Corporation Avoiding a Long War, που δημοσιεύθηκε τον Ιανουάριο του 2023, είναι πολύ χαρακτηριστικό από αυτή την άποψη. Αναφέρει ρητά πως τα σχετικά οφέλη από την κατοχή του ουκρανικού περιουσιακού στοιχείου έχουν γενικά ήδη πραγματοποιηθεί, ενώ το κόστος διατήρησής του συνεχίζει να αυξάνεται.
Αυτό δεν σημαίνει ότι μετά την υπό όρους λήξη της κρίσης στην Ουκρανία οι ΗΠΑ θα σταματήσουν να προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν μια επιθετική στρατηγική συντριβής της χώρας μας. Για αυτές, είμαστε ένας βασικός αντίπαλος στον καθορισμό του κρίσιμου ερωτήματος του 21ου αιώνα: θα συνεχιστεί η αμερικανική ηγεμονία ή ο κόσμος θα κινηθεί προς ένα πιο ισορροπημένο πολυκεντρικό σύστημα; Και ενώ λίγοι από εμάς περίμεναν να βρεθούμε σε μια στρατιωτική κρίση τόσο σύντομα στη διαδικασία επίλυσης αυτού του ζητήματος, τώρα επιταχύνονται οι εξελίξεις.
Το δράμα "ηγεμονία ή πολυκεντρικότητα" δεν θα επιλυθεί στην Ουκρανία, διότι θα υπάρξουν και άλλα σημεία έντασης στην Ασία, τη Μέση Ανατολή, την Αφρική και τελικά το δυτικό ημισφαίριο, όπου η Ρωσία και οι ΗΠΑ θα βρίσκονται στις αντίθετες πλευρές των οδοφραγμάτων.
Η αντιπαράθεσή μας με τους Αμερικανούς θα διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάστημα, αν και θα δούμε ορισμένες παύσεις, τις οποίες οι ΗΠΑ θα χρησιμοποιήσουν για να προτείνουν θέματα κοινού ενδιαφέροντος προς συζήτηση. Από την εμπειρία του Ψυχρού Πολέμου, αναγνωρίζουμε μια κοινή ευθύνη για την επιβίωση της ανθρωπότητας, και θεωρώ ότι οι κίνδυνοι πυρηνικής κλιμάκωσης στην αντιπαράθεση είναι σχετικά χαμηλοί.
Το καθήκον της Ρωσίας θα είναι να δημιουργήσει ένα δίκτυο σχέσεων με ομοϊδεάτες χώρες, το οποίο μπορεί τελικά να περιλαμβάνει ακόμη και κάποια από τη Δύση. Η στρατηγική των ΗΠΑ είναι η βίαιη εξάλειψη σημείων στρατηγικής αυτονομίας, κάτι που η Ουάσιγκτον κατάφερε να κάνει στη Δυτική Ευρώπη στην πρώτη φάση της κρίσης στην Ουκρανία, αλλά η κίνηση αυτή ήταν μια από τις τελευταίες επιτυχίες από αυτή την άποψη.