 |
| Iranian president Ebrahim Raisi (Fars News Agency via wikimedia commons) and Crown Prince Mohammed bin Salman (US State Department) |
Ο μακροπρόθεσμος αντίκτυπος του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα στη γεωπολιτική τάξη και την αρχιτεκτονική ασφαλείας της Μέσης Ανατολής θα απαιτήσει πολύ περισσότερο χρόνο για να συνειδητοποιηθεί πλήρως. Αλλά ένα από τα πιο πιεστικά ερωτήματα που εγείρει είναι τι αντίκτυπο θα έχει, αν θα έχει, στη νεαρή ακόμα ιρανο-σαουδαραβική αποκλιμάκωση;
Giorgio Cafiero - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Υπάρχουν δύο μεγάλες αφηγήσεις σχετικά με τις επιπτώσεις της στρατιωτικής εκστρατείας του Ισραήλ στις σχέσεις Τεχεράνης-Ριάντ. Η μία είναι ότι η βάναυση επιχείρηση "Flood al-Aqsa" της Χαμάς και η συμπεριφορά άλλων παραγόντων που υποστηρίζονται από το Ιράν στην περιοχή, όπως η Χεζμπολάχ του Λιβάνου και οι ιρακινές σιιτικές πολιτοφυλακές, εντείνουν τις ανησυχίες της Σαουδικής Αραβίας για τη συμπεριφορά και τις φιλοδοξίες της Τεχεράνης στη Μέση Ανατολή.
Το άλλο είναι ότι η πανισλαμική αλληλεγγύη φέρνει τώρα πιο κοντά την Ισλαμική Δημοκρατία και το βασίλειο, καθώς και οι δύο κυβερνήσεις ζητούν άμεση κατάπαυση του πυρός, καταδικάζουν την πρωτοφανή καταστροφή που προκάλεσε η στρατιωτική εκστρατεία του Ισραήλ στον πληθυσμό και τις υποδομές της Γάζας και δηλώνουν αποφασισμένες να διατηρήσουν την ειρήνη και την σταθερότητα στον Περσικό Κόλπο.
Τελικά, υπάρχει αλήθεια και στις δύο αφηγήσεις, οι οποίες δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενες. Αν και το Ιράν και η Σαουδική Αραβία μοιράζονται κάποιες ανησυχίες σχετικά με την κρίση στη Γάζα, το Ριάντ ανησυχεί επίσης για την ικανότητα της Τεχεράνης να εκμεταλλευτεί αυτή τη σύγκρουση με τρόπους που θα μπορούσαν ενδεχομένως να βλάψουν το βασίλειο και τους Άραβες γείτονές του.
Ο Aziz Alghashian, συνεργάτης του προγράμματος Sectarianism, Proxies & De-sectarianisation στο Πανεπιστήμιο του Lancaster, πιστεύει ότι ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα δεν θα έχει απαραίτητα μεγάλο αντίκτυπο στις σχέσεις Ιράν-Σαουδικής Αραβίας. Πιστεύει όμως πως θα βάλει το βασίλειο σε μια "κατάσταση μετριασμού" απέναντι στον καιροσκοπισμό του Ιράν. Ενώ η ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας θεωρεί ότι τόσο το Ιράν όσο και το Ισραήλ συμβάλλουν στην αναταραχή της περιοχής, ο Alghashian δήλωσε ότι το Ριάντ κατανοεί πλήρως τον βαθμό στον οποίο η Τεχεράνη θα προσπαθήσει να επωφεληθεί από την καταστροφική απάντηση του Ισραήλ στην 7η Οκτωβρίου.
"Η Σαουδική Αραβία έχει τις ανησυχίες της σχετικά με τον καιροσκοπισμό του Ιράν και πιστεύει ότι το Ιράν δεν συμβάλλει στη σταθερότητα στην περιοχή. Και αυτή είναι η μεγαλύτερη ανησυχία των Σαουδαράβων για την ασφάλεια", δήλωσε στο RS. "Ταυτόχρονα, η Σαουδική Αραβία αντιλαμβάνεται πως η ισραηλινή κατοχή και οι αδιάκριτοι βομβαρδισμοί της στη Γάζα αποτελούν αναπόσπαστο μέρος αυτής της περιφερειακής αστάθειας. Ενώ η Σαουδική Αραβία μπορεί να έχει ανησυχίες ή και παράπονα από τον καιροσκοπισμό του Ιράν, δεν βλέπω την ένταση μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ιράν να ξεφεύγει από τα όρια της διπλωματίας και των διαπραγματεύσεων".
Στις 11 Οκτωβρίου, ο Ιρανός πρόεδρος Ebrahim Raisi και ο MbS είχαν την πρώτη τους τηλεφωνική συνομιλία μετά την υπογραφή της συμφωνίας εξομάλυνσης επτά μήνες νωρίτερα στο Πεκίνο. Σύμφωνα με τον Mohammad Jamshidi, τον βοηθό του Ιρανού προέδρου σε πολιτικές υποθέσεις, οι δύο ηγέτες συζήτησαν "την ανάγκη να τερματιστούν τα εγκλήματα πολέμου κατά της Παλαιστίνης", την ισλαμική ενότητα και την υποστήριξη της Ουάσινγκτον στις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα.
Επιπλέον, η συμμετοχή του Ραΐσι στην κοινή έκτακτη σύνοδο κορυφής του Αραβικού Συνδέσμου και του Οργανισμού Ισλαμικής Συνεργασίας (ΟΙC) για τη Γάζα, που πραγματοποιήθηκε στο Ριάντ στις 11 Νοεμβρίου, σηματοδότησε την πρώτη φορά που ένας Ιρανός πρόεδρος επισκέπτεται το βασίλειο από τότε που ο Μαχμούντ Αχμαντινετζάντ εκπροσώπησε τη χώρα του σε σύνοδο κορυφής του ΟΙC στη Μεδίνα τον Αύγουστο του 2012.
"Η επίσκεψη του Ραΐσι στη Σαουδική Αραβία ήταν ζωτικής σημασίας για το Ιράν, ευθυγραμμιζόμενη με την στρατηγική του εστίαση στην Παλαιστίνη και την επιδίωξη περιφερειακής και ισλαμικής ηγεσίας", σύμφωνα με τον Talal Mohammad, ο οποίος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και είναι συγγραφέας του βιβλίου Iranian-Saudi Rivalry Since 1979: In the Words of Kings and Clerics (1922). "Η σύγκρουση στη Γάζα έδωσε την ευκαιρία στο Ιράν να κάνει την πρώτη διπλωματική κίνηση. Επέτρεψε στην Τεχεράνη να ξεπεράσει το δίλημμα "ποιος θα επισκεφθεί πρώτος"".
"Η επίσκεψη πλαισιώθηκε ως μια προσπάθεια για ισλαμική ενότητα και αλληλεγγύη με την παλαιστινιακή υπόθεση", δήλωσε ο Μοχάμεντ σε συνέντευξή του.
"Επίσης, επέτρεψε στο Ιράν να ξεχωρίσει μεταξύ των αντιπροσώπων [προτείνοντας] ένα σχέδιο δέκα σημείων, αν και οι προτάσεις του δεν συμπεριλήφθηκαν στην τελική δήλωση της συνόδου κορυφής. Το Ιράν χρησιμοποίησε την πλατφόρμα για να υποστηρίξει τον εξοπλισμό των Παλαιστινίων εναντίον του Ισραήλ και χαρακτήρισε τον στρατό του Ισραήλ ως "τρομοκρατική οργάνωση". Στο σημερινό τεταμένο κλίμα, το Ιράν φαίνεται προσεκτικό για να μην αναστατώσει το Ριάντ και διατηρεί την εκτόνωση που επετεύχθη με κινεζική μεσολάβηση μετριάζοντας τον λόγο και τις χειρονομίες του προς τη Σαουδική Αραβία", πρόσθεσε ο Μοχάμεντ.
Από την 7η Οκτωβρίου, η Σαουδική Αραβία βρίσκεται στο επίκεντρο της διπλωματικής ατζέντας της Ισλαμικής Δημοκρατίας, σύμφωνα με τον Hamidreza Azizi, επισκέπτη συνεργάτη στο Γερμανικό Ινστιτούτο Διεθνών Υποθέσεων και Ασφάλειας στο Βερολίνο. "Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν ασχολήθηκε με συνέπεια με τους Άραβες ομολόγους του, συμπεριλαμβανομένου του υπουργού Εξωτερικών της Σαουδικής Αραβίας", δήλωσε στο RS, επιδιώκοντας δύο βασικούς στόχους.
Ο πρώτος, είπε, είναι να παγιωθεί η ιρανο-σαουδαραβική αποκλιμάκωση και ο δεύτερος, να πεισθεί το Ριάντ να εγκαταλείψει κάθε σκέψη για την ένταξη του βασιλείου στις συμφωνίες του Αβραάμ. "Η Τεχεράνη έχει επίσης επιδιώξει να χρησιμοποιήσει αυτή την ευκαιρία για να επιβεβαιωθεί ως ένας σημαντικός και ενεργός περιφερειακός παράγοντας ικανός να επηρεάσει την περιφερειακή δυναμική σε συνεργασία με άλλα έθνη", δήλωσε ο Azizi.
Στην πραγματικότητα, ωστόσο, υπάρχει ένα όριο στην επιτυχία που έχει επιτύχει το Ιράν σε αυτό το μέτωπο, το οποίο υπογραμμίζεται από το βαθμό στον οποίο οι εκκλήσεις του Ανώτατου Ηγέτη Αλί Χαμενεΐ προς τους ηγέτες των χωρών με μουσουλμανική πλειοψηφία να προχωρήσουν σε μποϊκοτάζ του Ισραήλ έχουν πέσει στο κενό. Επίσης, ορισμένες αναφορές, αν αληθεύουν, υποδηλώνουν ότι η Σαουδική Αραβία απλώς καθυστερεί, αλλά δεν εγκαταλείπει, τα σχέδια για την εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων με το Τελ Αβίβ, καθώς ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα μαίνεται.
Όπως δήλωσε ο Αζίζι στην RS, οι προσπάθειες του Ιράν για την εγκαθίδρυση μιας πανισλαμικής περιφερειακής τάξης βασισμένης στην ιρανοαραβική αλληλεγγύη που απομονώνει το Ισραήλ δεν έχουν αποφέρει τα αποτελέσματα που επιθυμεί η Τεχεράνη. Παρ' όλα αυτά, δεν μπορεί να αμφισβητηθεί πως το μακελειό στη Γάζα έχει οδηγήσει σε αυξημένη εμπλοκή μεταξύ Ιρανών και Σαουδαράβων διπλωματών, καθώς και σε συναντήσεις υψηλού επιπέδου που έχουν φέρει σε επαφή ανώτερους αξιωματούχους και των δύο χωρών.
Με την πάροδο του χρόνου, αυτό το υψηλότερο επίπεδο διπλωματίας μεταξύ της Τεχεράνης και του Ριάντ θα μπορούσε να βοηθήσει να οδηγηθούν οι δύο χώρες σε καλύτερη κατανόηση της άλλης.