Ξετυλίγοντας το κουβάρι της Ναυτικής Ομάδας Δύναμης Τουρκίας, Βουλγαρίας, Ρουμανίας

Οzan ΚΟSE / ΑFΡ

Ο υπουργός Άμυνας της Βουλγαρίας Todor Tagarev ανακοίνωσε ότι την επόμενη εβδομάδα θα υπογραφεί στην Κωνσταντινούπολη συμφωνία με την Τουρκία και τη Ρουμανία για την εκκαθάριση ναρκών στη Μαύρη Θάλασσα, σύμφωνα με το Βουλγαρικό Πρακτορείο Ειδήσεων (BTA). Εν τω μεταξύ, η Τουρκία αρνήθηκε να επιτρέψει τη διέλευση από τα στενά δύο ναρκοθηρευτικών πλοίων που δώρισε το Ηνωμένο Βασίλειο στην Ουκρανία, επικαλούμενη το άρθρο 19 της Σύμβασης του Μοντρέ σχετικά με το καθεστώς των στενών. Αναγνωρίζοντας την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ως "πόλεμο", η Τουρκία έκλεισε τα στενά του Βοσπόρου και των Δαρδανελίων στα ρωσικά και ουκρανικά πολεμικά πλοία, εφαρμόζοντας το άρθρο 19 της σύμβασης, σύμφωνα με το οποίο πολεμικά πλοία που ανήκουν σε εμπόλεμες δυνάμεις δεν μπορούν να περάσουν από τα στενά. 

Fatih Yurtsever - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr

Το άρθρο 19 δεν δίνει στην Τουρκία το δικαίωμα να κλείσει τα στενά σε όλα τα πολεμικά πλοία, κάτι που θα απαιτούσε την επίκληση του άρθρου 21. Εν μέσω της διεθνούς επικέντρωσης στη σύγκρουση μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ, στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας εκτυλίσσονται σημαντικές εξελίξεις που θα μπορούσαν να έχουν βαθιές επιπτώσεις στην ασφάλεια τόσο της Μαύρης Θάλασσας όσο και της Τουρκίας.

Η Σύμβαση του Μοντρέ συντάχθηκε σωστά λαμβάνοντας υπόψη το δικαίωμα της ελεύθερης ναυσιπλοΐας, το οποίο αποτελεί μία από τις βασικές αρχές του διεθνούς δικαίου, και την ασφάλεια της Τουρκίας και των παραθαλάσσιων χωρών της Μαύρης Θάλασσας. Η Τουρκία εξουσιοδοτείται να εποπτεύει τη διέλευση πολεμικών πλοίων μη παράκτιων χωρών από τα στενά σε περίπτωση πολέμου και ειρήνης σύμφωνα με τις αρχές που ορίζονται στη σύμβαση. 

Η Τουρκία υποχρεούται να ενημερώνει τους αντιπροσώπους των Υψηλών Συμβαλλομένων Μερών στην Άγκυρα σχετικά με τις αιτήσεις διέλευσης πολεμικών πλοίων. Εάν τα συμβαλλόμενα μέρη θεωρούν ότι τα αιτήματα διέλευσης είναι αντίθετα προς τη σύμβαση, μπορούν να προβάλουν αντιρρήσεις. Επομένως, δεν είναι δυνατόν να ισχυριστεί κανείς πως η Τουρκία ενήργησε αυθαίρετα επιτρέποντας τη διέλευση πολεμικών πλοίων, διότι τα συμβαλλόμενα κράτη συμμετέχουν επίσης στη διαδικασία επικύρωσης, καθώς ενημερώνονται από την Τουρκία για τις διελεύσεις και έχουν το δικαίωμα να προβάλλουν αντιρρήσεις.

Η Σύμβαση του Μοντρέ, η οποία αρχικά είχε οριστεί για 20ετή περίοδο, παραμένει σε ισχύ, καθώς κανένα από τα υπογράφοντα μέρη δεν έχει ζητήσει τη λήξη της. Αυτή η αντοχή υπογραμμίζει τη γενική ικανοποίηση για τη σύμβαση, η οποία μέχρι στιγμής έχει ικανοποιήσει τις ανάγκες ασφάλειας των μερών της, με την Τουρκία να τηρεί σχολαστικά τους όρους της. Ωστόσο, το γεωπολιτικό τοπίο της Μαύρης Θάλασσας έχει μεταβληθεί σημαντικά από τις στρατιωτικές ενέργειες της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, που ξεκίνησαν στις 22 Φεβρουαρίου 2022. Τα γεγονότα αυτά έχουν ωθήσει την ασφάλεια της Μαύρης Θάλασσας και τη Σύμβαση του Μοντρέ στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος για άλλη μια φορά. Ως απάντηση σε αυτές τις αλλαγές, η Τουρκία, ως μέλος του ΝΑΤΟ που διοικεί την πιο αξιόμαχη ναυτική δύναμη στην περιοχή, πρέπει να πλοηγηθεί έξυπνα στις μεταβαλλόμενες δυναμικές. Διατηρώντας ανοικτούς διπλωματικούς διαύλους με τη Ρωσία, η Τουρκία πρέπει επίσης να αποτρέψει περαιτέρω ρωσικές κλιμακώσεις που θα μπορούσαν να αποσταθεροποιήσουν την ισορροπία ασφαλείας της περιοχής, όπως η πιθανή κατάληψη της Οδησσού. Με τον τρόπο αυτό, η Τουρκία θα μπορούσε να μετριάσει την ανάγκη για αυξημένη ναυτική παρουσία του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα για την υποστήριξη της Ουκρανίας.

Οι πλωτές νάρκες στη Μαύρη Θάλασσα αποτελούν σημαντικό κίνδυνο για τα εμπορικά πλοία, ιδίως για εκείνα που μεταφέρουν ουκρανικά σιτηρά από την Οδησσό, γεγονός που καθιστά αναγκαία την απομάκρυνσή τους. Η ανάπτυξη της Μόνιμης Ομάδας Αντιμετώπισης Ναρκών του ΝΑΤΟ 2 (SNMCMG-2) για την εκκαθάριση ναρκών θα μπορούσε να κλιμακώσει τις εντάσεις μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ, παρασύροντας ενδεχομένως την Τουρκία σε αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Ωστόσο, η εκκαθάριση αυτών των ναρκών είναι ζωτικής σημασίας για την ασφάλεια της Ουκρανίας.

Οι ναυτικές δυνατότητες της Τουρκίας, συμπεριλαμβανομένου του στόλου της από ναρκαλιευτές και ναρκαλιευτικά, είναι κατάλληλες για τέτοιες επιχειρήσεις. Κατά συνέπεια, η δημιουργία μιας ομάδας δράσης για την αντιμετώπιση των ναρκοπεδίων υπό την ηγεσία της Τουρκίας, με τη συμμετοχή της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, θα μπορούσε να εξουδετερώσει αποτελεσματικά την απειλή των ναρκών χωρίς να είναι απαραίτητη η παρουσία της SNMCMG-2. Η προσέγγιση αυτή θα μπορούσε να ικανοποιήσει τις ανησυχίες όλων των εμπλεκόμενων μερών για την ασφάλεια. Σε τελική ανάλυση, η διατήρηση της ακεραιότητας της Σύμβασης του Μοντρέ είναι απαραίτητη για την Τουρκία. Ως εκ τούτου, είναι επιτακτική ανάγκη για την Τουρκία να αξιολογήσει προσεκτικά την εξελισσόμενη δυναμική στη Μαύρη Θάλασσα και να πρωτοστατήσει σε πρωτοβουλίες που διασφαλίζουν τα συμφέροντα ασφαλείας όλων των παράκτιων εθνών. Για να το επιτύχει αυτό, η Τουρκία πρέπει να διατηρήσει μια τρομερή ναυτική παρουσία στη Μαύρη Θάλασσα, ικανή να αποτρέψει τις αντίπαλες ενέργειες, αν χρειαστεί.

* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.