Οι γεωπολιτικοί αναλυτές συμφωνούν σε γενικές γραμμές ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία και η κρίση στη Δυτική Ασία θα υπαγορεύσουν την πορεία της παγκόσμιας πολιτικής το 2024. Όμως, παράλληλα εμφανίζεται μια αναγωγική θέση που βλέπει τη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης στενά από την άποψη του τι συνεπάγεται για την ανθεκτικότητα του πολέμου των ΗΠΑ ως πληρεξουσίου στην Ουκρανία - με την παραδοχή πως ο τόπος της παγκόσμιας πολιτικής βρίσκεται στην Ευρασία.
MK Bhadrakumar - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Η πραγματικότητα είναι πιο σύνθετη. Καθεμία από αυτές τις δύο συγκρούσεις έχει το δικό της λόγο ύπαρξης και τη δική της δυναμική, ενώ ταυτόχρονα είναι και αλληλένδετη.
Η εμπλοκή της Ουάσινγκτον μέχρι το λαιμό στην τρέχουσα φάση της κρίσης στη Δυτική Ασία μπορεί να μετατραπεί σε τέλμα, καθώς είναι επίσης μπλεγμένη με την εσωτερική πολιτική με τρόπο που δεν υπήρξε ποτέ ο πόλεμος στην Ουκρανία. Αλλά από την άλλη, η έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία είναι ήδη δεδομένη και οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους έχουν συνειδητοποιήσει ότι η Ρωσία δεν μπορεί να νικηθεί στρατιωτικά- το τελικό παιχνίδι περιορίζεται σε μια συμφωνία για τον τερματισμό της σύγκρουσης με τους όρους της Ρωσίας.
Είναι βέβαιο ότι η έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία και η λύση της σύγκρουσης Ισραήλ-Παλαιστίνης, η οποία αποτελεί τη ρίζα της κρίσης στη Δυτική Ασία, θα έχουν βαθύτατο αντίκτυπο στη νέα παγκόσμια τάξη, και οι δύο διαδικασίες αλληλοενισχύονται.
Η Ρωσία το αντιλαμβάνεται πλήρως αυτό. Οι εντυπωσιακές "χρονιές" του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν ενόψει του νέου έτους μιλούν από μόνες τους: ολοήμερες επισκέψεις στο Άμπου Ντάμπι και το Ριάντ (τις οποίες παρακολούθησε ο σοκαρισμένος από το σοκ πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν), ακολουθούμενες από συνομιλίες με τον πρόεδρο του Ιράν και ολοκληρωμένες με τηλεφωνική συνομιλία με τον πρόεδρο της Αιγύπτου.
Σε διάστημα 48 περίπου ωρών, ο Πούτιν επικοινώνησε με τους συναδέλφους του από τα Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία, το Ιράν και την Αίγυπτο, οι οποίοι εισήλθαν επίσημα στις πύλες των BRICS την 1η Ιανουαρίου.
Η εξελισσόμενη παρέμβαση των ΗΠΑ στην κρίση της Δυτικής Ασίας μπορεί να γίνει κατανοητή από γεωπολιτική άποψη μόνο αν συνυπολογιστεί η ενστικτώδης εχθρότητα του Μπάιντεν προς τη Ρωσία. Οι BRICS βρίσκονται στο στόχαστρο της Ουάσινγκτον. Οι ΗΠΑ αντιλαμβάνονται πολύ καλά πως η ιδιαίτερα μεγάλη παρουσία των δυτικοασιατικών και αραβικών εθνών στα BRICS - τέσσερα από τα δέκα κράτη μέλη - είναι κεντρικής σημασίας για το μεγάλο σχέδιο του Πούτιν να αναδιαρθρώσει την παγκόσμια τάξη και να θάψει τον αμερικανικό εξαιρετισμό και την ηγεμονία.
Η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Ιράν είναι μεγάλες πετρελαιοπαραγωγές χώρες. Η Ρωσία έχει δηλώσει ρητά πως κατά τη διάρκεια της προεδρίας της το 2024 στις BRICS, θα πιέσει για τη δημιουργία ενός νομίσματος που θα αμφισβητήσει το πετροδολάριο. Χωρίς αμφιβολία, το νόμισμα των BRICS θα βρεθεί στο επίκεντρο της συνόδου κορυφής της ομάδας που πρόκειται να φιλοξενήσει ο Πούτιν στο Καζάν της Ρωσίας τον Οκτώβριο.
Σε ειδική ομιλία του την 1η Ιανουαρίου, που σηματοδοτεί την έναρξη της ρωσικής προεδρίας των BRICS, ο Πούτιν δήλωσε τη δέσμευσή του να "ενισχύσει το ρόλο των BRICS στο διεθνές νομισματικό σύστημα, επεκτείνοντας τόσο τη διατραπεζική συνεργασία όσο και τη χρήση των εθνικών νομισμάτων στο αμοιβαίο εμπόριο".
Εάν αντί του δολαρίου χρησιμοποιηθεί ένα νόμισμα των BRICS, θα μπορούσε να υπάρξει σημαντικός αντίκτυπος σε διάφορους χρηματοπιστωτικούς τομείς της αμερικανικής οικονομίας, όπως οι αγορές ενέργειας και εμπορευμάτων, το διεθνές εμπόριο και οι επενδύσεις, οι κεφαλαιαγορές, η τεχνολογία και η fintech, τα καταναλωτικά αγαθά και το λιανικό εμπόριο, τα ταξίδια και ο τουρισμός κ.ο.κ.
Ο τραπεζικός τομέας θα μπορούσε να δεχτεί το πρώτο πλήγμα που θα μπορούσε τελικά να διαχυθεί στις αγορές. Και αν η Ουάσινγκτον αποτύχει να χρηματοδοτήσει το έλλειμμα-μαμούθ της, οι τιμές όλων των εμπορευμάτων θα μπορούσαν να εκτοξευθούν στα ύψη ή ακόμη και να φτάσουν σε υπερπληθωρισμό προκαλώντας κατάρρευση της αμερικανικής οικονομίας.
Εν τω μεταξύ, το ξέσπασμα της σύγκρουσης Ισραήλ-Παλαιστίνης έδωσε στις ΗΠΑ ένα άλλοθι -την "αυτοάμυνα του Ισραήλ"- για να ξαναβγούν στο προσκήνιο της πολιτικής της Δυτικής Ασίας. Η Ουάσινγκτον έχει πολλαπλές ανησυχίες, αλλά στον πυρήνα της βρίσκονται οι δύο στόχοι της αναβίωσης των Συμφωνιών του Αβραάμ (που εδράζονται στη σαουδαραβική-ισραηλινή εγγύτητα) και η ταυτόχρονη δολιοφθορά της με τη μεσολάβηση του Πεκίνου σαουδαραβικής-ιρανικής προσέγγισης.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν υπολόγιζε στο γεγονός πως μια ισραηλινο-σαουδαραβική συμφωνία θα παρείχε νομιμοποίηση στο Τελ Αβίβ και θα διακήρυττε στον ισλαμικό κόσμο ότι δεν υπάρχει καμία θρησκευτική δικαιολογία για την εχθρότητα προς το Ισραήλ. Αλλά η Ουάσιγκτον διαισθάνεται πως μετά την 7η Οκτωβρίου δε θα ήταν σε θέση να εξασφαλίσει μια σαουδαραβική-ισραηλινή συμφωνία κατά τη διάρκεια αυτής της θητείας Μπάιντεν, και το μόνο που θα μπορούσε να αποσπάσει από το Ριάντ είναι μια πόρτα που θα έμενε ανοιχτή για μελλοντική συζήτηση επί του θέματος. Αναμφίβολα, πρόκειται για ένα σημαντικό πλήγμα στη στρατηγική των ΗΠΑ για την εκκαθάριση του παλαιστινιακού ζητήματος.
Σε μεσοπρόθεσμη προοπτική, αν ο ρωσο-σαουδαραβικός μηχανισμός γνωστός ως ΟΠΕΚ+ απελευθερώνει την παγκόσμια αγορά πετρελαίου από τον έλεγχο των ΗΠΑ, οι BRICS χτυπούν με μαχαίρι την καρδιά της αμερικανικής ηγεμονίας που εδράζεται στο δολάριο ως "παγκόσμιο νόμισμα".
Η Σαουδική Αραβία υπέγραψε πρόσφατα μια συμφωνία ανταλλαγής νομισμάτων αξίας 7 δισεκατομμυρίων δολαρίων με την Κίνα, σε μια προσπάθεια να απομακρύνουν μεγαλύτερο μέρος των συναλλαγών τους από το δολάριο. Η Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας ανέφερε σε ανακοίνωσή της ότι η συμφωνία ανταλλαγής θα "βοηθήσει στην ενίσχυση της οικονομικής συνεργασίας" και θα "διευκολύνει πιο εύκολα το εμπόριο και τις επενδύσεις" μεταξύ των χωρών.
Στο μέλλον, οι ευαίσθητες σαουδαραβικές-κινεζικές συναλλαγές σε στρατηγικούς τομείς όπως η άμυνα, η πυρηνική τεχνολογία, μεταξύ άλλων, θα πραγματοποιούνται στο εξής κάτω από το ραντάρ των ΗΠΑ. Από κινεζικής πλευράς, εάν το στρατηγικό του εμπόριο είναι επαρκώς απομονωμένο από οποιοδήποτε πρόγραμμα αντι-κινεζικών κυρώσεων υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, το Πεκίνο μπορεί να τοποθετηθεί με αυτοπεποίθηση για να αντιμετωπίσει την αμερικανική ισχύ στον Ινδο-Ειρηνικό. Αυτό είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για το πώς η στρατηγική των ΗΠΑ για τον Ινδο-Ειρηνικό θα χάσει την έλξη της ως αποτέλεσμα της φθίνουσας επιρροής τους στη Δυτική Ασία.
Η συμβατική άποψη είναι ότι η ενασχόληση με την ασταθή Δυτική Ασία αποσπά την προσοχή της Ουάσινγκτον από το να δώσει προσοχή στον Ινδο-Ειρηνικό και την Κίνα. Στην πραγματικότητα, όμως, η φθίνουσα επιρροή στη Δυτική Ασία περιπλέκει την ικανότητα των ΗΠΑ να αντιμετωπίσουν την Κίνα τόσο στην περιοχή όσο και στον Ινδο-Ειρηνικό. Οι εξελίξεις κινούνται προς μια κατεύθυνση όπου τα διαπιστευτήρια των ΗΠΑ ως μεγάλης δύναμης βρίσκονται σε σημείο καμπής στη Δυτική Ασία - και αυτή η συνειδητοποίηση έχει διαρρεύσει σε άλλες γεωγραφικές περιοχές σε όλο τον κόσμο.
Το 2007, οι διακεκριμένοι πολιτικοί επιστήμονες John Mearsheimer από το Πανεπιστήμιο του Σικάγο και Stephen Walt από τη Σχολή Κυβερνήσεων John F. Kennedy του Χάρβαρντ, έγραψαν με μεγάλη προνοητικότητα στο περίφημο δοκίμιό τους με τίτλο "Το λόμπι του Ισραήλ και η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ" (The Israel Lobby and US Foreign Policy), 34.000 λέξεων, ότι το Ισραήλ έχει γίνει "στρατηγικό βάρος" για τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά διατηρεί την ισχυρή υποστήριξή του εξαιτίας ενός πλούσιου, καλά οργανωμένου και μαγευτικού λόμπι που έχει "ασφυκτικό έλεγχο" στο Κογκρέσο και στις ελίτ των ΗΠΑ.
Οι συγγραφείς προειδοποίησαν πως το Ισραήλ και το λόμπι του φέρουν υπέρμετρη ευθύνη για το ότι έπεισαν την κυβέρνηση Μπους να εισβάλει στο Ιράκ και, ίσως μια μέρα σύντομα, να επιτεθεί στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν.
Είναι ενδιαφέρον πως την παραμονή της Πρωτοχρονιάς, σε ειδικό ρεπορτάζ που βασίστηκε σε εκτενή ενημέρωση από κορυφαίους Αμερικανούς αξιωματούχους, οι New York Times τόνισαν ότι "κανένα άλλο επεισόδιο [όπως ο πόλεμος στη Γάζα] τον τελευταίο μισό αιώνα δε δοκίμασε τους δεσμούς μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ισραήλ με τόσο έντονο και συνεπακόλουθο τρόπο".
Είναι σαφές ότι, ακόμη και καθώς οι βάρβαρες ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα και το αποικιοκρατικό του σχέδιο στην κατεχόμενη Δυτική Όχθη αποκαλύπτονται και ξεσκεπάζονται, και η εκστρατεία του ισραηλινού κράτους να εξαναγκάσει τον παλαιστινιακό πληθυσμό σε μετανάστευση είναι σε πλήρη θέα, δύο από τους στρατηγικούς στόχους των ΗΠΑ στην περιοχή ξετυλίγονται: Πρώτον, η αποκατάσταση της στρατιωτικής υπεροχής του Ισραήλ στην ισορροπία δυνάμεων σε περιφερειακό επίπεδο και ειδικότερα απέναντι στον Άξονα Αντίστασης και δεύτερον, η αναβίωση των Συμφωνιών του Αβραάμ, όπου το κόσμημα της κορωνίδας θα ήταν μια συνθήκη μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ισραήλ.
Από μια άλλη οπτική γωνία, οι κατευθύνσεις προς τις οποίες εκτυλίσσεται η κρίση της Δυτικής Ασίας παρακολουθούνται έντονα από την παγκόσμια κοινότητα, ιδίως από εκείνες της περιοχής Ασίας-Ειρηνικού. Το πιο αξιοσημείωτο εδώ είναι ότι η Ρωσία και η Κίνα έχουν δώσει στις ΗΠΑ ελεύθερο χέρι να κατευθύνουν τις στρατιωτικές τους κινήσεις - ανενόχλητες, μέχρι στιγμής, στην Ερυθρά Θάλασσα. Αυτό σημαίνει πως οποιαδήποτε ανάφλεξη στην περιοχή θα είναι συνώνυμη με μια καταστροφική αποτυχία της στρατηγικής των ΗΠΑ.
Αμέσως μετά την ήττα των ΗΠΑ στο Αφγανιστάν στην Κεντρική Ασία, και ταυτόχρονα με τον άδοξο τερματισμό του πολέμου αντιπροσώπων του ΝΑΤΟ κατά της Ρωσίας στην Ευρασία υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, μια βίαιη, τραγελαφική οπισθοχώρηση στη Δυτική Ασία θα στείλει ένα ηχηρό μήνυμα σε όλη την Ασία ότι το άρμα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ έχει εξαντληθεί. Μεταξύ των τελικών χρηστών αυτού του εκπληκτικού μηνύματος, οι χώρες της ASEAN βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Το συμπέρασμα είναι πως τα αλληλεπικαλυπτόμενα ταραχώδη γεγονότα στην Ευρασία και τη Δυτική Ασία είναι έτοιμα να συγχωνευθούν σε μια κορυφαία στιγμή για την παγκόσμια πολιτική.