Η συμφιλίωση, όχι η τιμωρία, είναι το κλειδί για μια μεταπολεμική Ουκρανία
Russian President Vladimir Putin in 2019.
Για να τιμωρήσουν τη Ρωσία για την εισβολή της στην Ουκρανία στις αρχές του 2022, οι δυτικές κυβερνήσεις δέσμευσαν τα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας, των Ρώσων χρηματοοικονομικών προσώπων και αξιωματούχων ύψους περίπου 330 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Επιδιώκουν τώρα να χρησιμοποιήσουν αυτά τα κεφάλαια για να βοηθήσουν στην πληρωμή της ανοικοδόμησης της Ουκρανίας και να αντισταθμίσουν μέρος του τεράστιου κόστους που επωμίστηκε η Δύση σε αυτόν τον πόλεμο.
Nicolai Petro - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Από την αρχή, η κατάσχεση αυτών των περιουσιακών στοιχείων δημιούργησε σοβαρές νομικές ανησυχίες που έκαναν τη χρήση τους για τη χρηματοδότηση των αποζημιώσεων τόσο δύσκολη όσο και αμφιλεγόμενη. Οι επακόλουθες νομικές διαμάχες θα διαρκέσουν αναμφίβολα δεκαετίες, ενώ δε θα κάνουν τίποτα για να βοηθήσουν πραγματικά τους ανθρώπους στην Ουκρανία. Επιπλέον, δεδομένου ότι οι περισσότεροι Ρώσοι βρίσκουν την ιδέα της χρήσης των λεηλατημένων περιουσιακών τους στοιχείων για την εξυπηρέτηση των γεωπολιτικών στόχων της Δύσης "άκρως προσβλητική", θα προσθέσει ένα ακόμη πλήγμα σε μια σχέση που είναι ήδη γεμάτη με αλληλοκατηγορίες.
Ως εκ τούτου, θα ήθελα να παρουσιάσω μια εναλλακτική προσέγγιση που, αν και μπορεί να μην ικανοποιεί τη δίψα για εκδίκηση, θα μπορούσε στην πραγματικότητα να χρησιμεύσει στην προώθηση τόσο της ανοικοδόμησης όσο και της συμφιλίωσης.
Επεκτείνοντας τις ιδέες που προτείναμε πρόσφατα ο Ted Snider και εγώ για μια διευθέτηση με διαπραγματεύσεις στην Ουκρανία, προτείνω να επιστραφούν de jure τα κατασχεμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία στη Ρωσία. Αυτό θα ήταν ένα ουσιαστικό πρώτο βήμα για την αποκατάσταση της πίστης των επενδυτών στα νομικά θεμέλια του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος. Πέραν αυτού, de facto, και ως ουσιαστικό μέρος της επούλωσης των πληγών του πολέμου το συντομότερο δυνατό, η Ρωσία θα πρέπει στη συνέχεια να κληθεί να επενδύσει αυτούς τους πόρους στην ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.
Ιστορικά, η Ρωσία ήταν πάντα ο μεγαλύτερος επενδυτής της Ουκρανίας, επισκιάζοντας την ΕΕ. Ο Ντμίτρι Μεντβέντεφ, τότε πρωθυπουργός της Ρωσίας, υπολόγισε τη σωρευτική αξία των δασμολογικών απαλλαγών, των εμπορικών προτιμήσεων και των επιδοτήσεων φυσικού αερίου που έλαβε η Ουκρανία από τη Ρωσία μεταξύ 1991 και 2014 σε περίπου 250 δισεκατομμύρια δολάρια. Κατά την ίδια περίοδο, τα δυτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα υποσχέθηκαν στην Ουκρανία 62 δισεκατομμύρια δολάρια σε βοήθεια, αλλά στην πραγματικότητα εκταμίευσαν λιγότερο από το μισό ποσό. Η απώλεια των ρωσικών επενδύσεων αποτέλεσε έτσι ένα τρομερό πλήγμα για την ουκρανική οικονομία, ιδίως από την στιγμή που ανάλογες δυτικές επενδύσεις δεν υλοποιήθηκαν ποτέ.
Από το 2014, η Ρωσία έχει δεσμεύσει σημαντικούς πόρους για την ανοικοδόμηση του Ντονμπάς και της Κριμαίας και κάνει φιλόδοξα σχέδια για να το πράξει και πάλι στα πρόσφατα προσαρτημένα εδάφη της Ουκρανίας - μια ισχυρή ένδειξη του ενδιαφέροντός της να επενδύσει στις ρωσόφωνες περιοχές της Ουκρανίας. Αντίθετα, η Ρωσία είναι εξίσου απίθανο να θελήσει να ανοικοδομήσει τις περιοχές της Ουκρανίας που είναι ανοιχτά ανταγωνιστικές προς αυτήν, όπως η Δύση είναι απίθανο να ανοικοδομήσει το Ντονμπάς και την Κριμαία. Αλλά ενώ η Ρωσία και η Δύση έχουν ήδη σχέδια να επενδύσουν στις περιοχές της Ουκρανίας που προτιμούν, έχει αποδειχθεί δύσκολο να συγκεντρωθούν τα τεράστια χρηματικά ποσά που απαιτούνται - σύμφωνα με ορισμένες εκτιμήσεις, έως και ένα τρισεκατομμύριο δολάρια.
Το πρόβλημα αυτό θα ήταν πολύ πιο εύκολο να επιλυθεί εάν το έργο της ανοικοδόμησης θεωρούνταν κοινή προσπάθεια. Ίσως ως μέρος μιας τελικής και συνολικής ειρηνευτικής διευθέτησης, θα μπορούσε να δημιουργηθεί ένα ταμείο του ΟΗΕ για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας στο σύνολό της, στο πλαίσιο του οποίου θα μπορούσε να γίνει διαχείριση και συντονισμός τόσο της ρωσικής όσο και της δυτικής βοήθειας και επενδύσεων - ένα καλό μοντέλο, ενδεχομένως, για τη μεταπολεμική συνεργασία σε άλλους τομείς. Στη συνέχεια, θα μπορούσε να προκύψει ένας συμβιωτικός καταμερισμός εργασίας, σύμφωνα με τον οποίο η Δύση θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα κεφάλαιά της για την ανοικοδόμηση της δυτικής και κεντρικής Ουκρανίας, ενώ η Ρωσία θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα κεφάλαιά της για την ανοικοδόμηση της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας.
Η πρόταση αυτή απορρέει από την πεποίθησή μου πως κάθε επιτυχημένο πρόγραμμα ανασυγκρότησης της Ουκρανίας θα πρέπει να αντιλαμβάνεται τη βοήθεια προς την Ουκρανία όχι ως μέσο τιμωρίας ή χειραγώγησης της Ρωσίας, αλλά μάλλον ως μέσο επούλωσης και επανένταξης. Αυτή η προσέγγιση θα πρέπει να εφαρμοστεί πρώτα στην ίδια την Ουκρανία, για να βοηθήσει στην επούλωση των επίμονων περιφερειακών διαιρέσεων (οι οποίες εξακολουθούν να είναι πολύ βαθιές, όπως αναγνώρισε πρόσφατα ο ίδιος ο πρόεδρος Ζελένσκι), και τελικά να επεκταθεί ώστε να συμπεριλάβει την Ουκρανία, τη Ρωσία και ολόκληρη την Ευρώπη.
Δεδομένου ότι η Ουκρανία είναι, σε κάθε περίπτωση, προορισμένη να παραμείνει αντικείμενο γεωπολιτικού ανταγωνισμού, είναι σημαντικό να βρεθούν δημιουργικοί τρόποι ώστε αυτός ο ανταγωνισμός να εκδηλωθεί με εποικοδομητικούς και όχι με καταστροφικούς τρόπους. Αν, όπως ισχυρίζονται και οι δύο πλευρές, ανταγωνίζονται για τις καρδιές και τα μυαλά των ανθρώπων, τότε ας ανταγωνίζονται με γενναιοδωρία.
Κάποιοι μπορεί να αντιτείνουν ότι ένας τέτοιος καταμερισμός εργασίας θα δημιουργούσε αμοιβαία αποκλειστικές οικονομικές εξαρτήσεις που θα μπορούσαν να οδηγήσουν, τελικά, στη διχοτόμηση της Ουκρανίας. Θα υποστήριζα, ωστόσο, πως ένας τέτοιος διαμελισμός είναι πολύ πιο πιθανός υπό την τρέχουσα προσέγγιση για τη μεταπολεμική ανασυγκρότηση, η οποία προβλέπει τη χρήση δυτικών κεφαλαίων για να βοηθηθούν μόνο οι περιοχές της Ουκρανίας που βρίσκονται υπό τον έλεγχο του Κιέβου. Αντίθετα, αν επιτραπεί στο διασυνοριακό εμπόριο να επιτελέσει τη φυσική του λειτουργία της ενθάρρυνσης της αμοιβαίας αλληλεπίδρασης, η διχοτόμηση θα καταστεί πολύ λιγότερο πιθανή.
Αξίζει να υπενθυμιστεί ότι η άρνηση του Κιέβου να επαναλάβει τους πλήρεις εμπορικούς και τραπεζικούς δεσμούς με το Ντονμπάς, παρά το γεγονός πως αποτελούσαν βασικό όρο των συμφωνιών του Μινσκ-2, συνέβαλε στα παράπονα που οδήγησαν με τη σειρά τους στην παρούσα σύγκρουση.
Αλλά η εσωτερική επανασύνδεση της Ουκρανίας μέσω του εμπορίου θα ήταν μόνο το πρώτο από τα πολλά πιθανά οφέλη. Ο θετικός αντίκτυπος της αποκατάστασης των εμπορικών δεσμών θα γινόταν σύντομα αισθητός σε ολόκληρη την ευρωπαϊκή ήπειρο, ιδίως εάν η Ουκρανία (ή τουλάχιστον οι πιο κατεστραμμένες περιοχές της) αποκτούσε ένα ειδικό οικονομικό καθεστώς που θα επέτρεπε τόσο στα αγαθά της ΕΕ όσο και στα ρωσικά/CIS να διέρχονται ελεύθερα μεταξύ της Ευρώπης και της Ευρασίας.
Φυσικά, οι εξτρεμιστές και στις δύο πλευρές θα αντιταχθούν αμέσως σε έναν τέτοιο συμβιβασμό. Εκείνοι που λένε: "τιμωρήστε τη Ρωσία, ό,τι κι αν γίνει", θα υποστηρίξουν πως η δικαιοσύνη πρέπει να θριαμβεύσει έναντι όλων των άλλων εκτιμήσεων. Εν τω μεταξύ, εκείνοι που φωνάζουν, "στο διάολο η Δύση, ο δικός μας αγώνας είναι δίκαιος", θα υποστηρίξουν ότι η κυριαρχία πρέπει να υπερισχύσει με κάθε κόστος. Όμως όσοι μπορούν να ανεχθούν κάποια ακαταστασία στον κόσμο τους θα πρέπει να καλωσορίσουν έναν τέτοιο συμβιβασμό, αφού προσφέρει τόσο άμεση όσο και απτή βοήθεια σε αυτούς που την έχουν περισσότερο ανάγκη - τον πολύπαθο λαό της Ουκρανίας.