 |
| Israel Defense Forces (IDF) troops ground operation in Gaza on Nov 12, 2023. The IDF has been operating inside Gaza for two weeks, after first targeting the strip with air strikes. Hamas has more than 240 Israeli and foreign hostages in the enclave. Israel is focusing on destroying Hamas militarily and politically after the organization entered Israel on October 7, killing more than 1,200 people. (IDF handout via EYEPRESS via Reuters) |
Σε απάντηση της βίαιης επίθεσης της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου, οι IDF εισέβαλαν στη Γάζα με δηλωμένο σκοπό την καταστροφή της τρομοκρατικής ομάδας. Ως εκ τούτου, οι IDF πολεμούν αυτό που πολλοί έχουν αποκαλέσει "πόλεμο αντεπανάστασης".
Marshall Poe - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Η Χαμάς δεν έχει "στρατό" με οποιαδήποτε αποδεκτή έννοια της λέξης. Αντίθετα, ο στρατιωτικός βραχίονας της Χαμάς είναι μια αρκετά καλά οργανωμένη (και καλά χρηματοδοτούμενη) συνομοσπονδία ανταρτών. Στόχος των IDF είναι να σκοτώσουν ή να εξουδετερώσουν με άλλο τρόπο τους μαχητές της Χαμάς και, στο μέτρο του δυνατού, να αφήσουν τους αμάχους ήσυχους.
Αλλά οι IDF δε διεξάγουν πραγματικά έναν πόλεμο αντάρτικου στη Γάζα. Αυτό που πολεμούν είναι καλύτερα κατανοητό ως "πόλεμος κατοχής". Οι Ισραηλινοί έφυγαν από τη Γάζα το 2005 και τώρα επέστρεψαν ως de facto κατακτητές. Αυτός ο χαρακτηρισμός δε σημαίνει ότι οι IDF θα παραμείνουν στη Γάζα μακροπρόθεσμα. Μπορεί να παραμείνουν, μπορεί και όχι. Είναι μάλλον μια εύστοχη περιγραφή της προκλητικής και επικίνδυνης στρατιωτικής κατάστασης που αντιμετωπίζουν οι IDF όπως είναι σήμερα.
Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός πολέμου αντεπίθεσης και ενός πολέμου κατοχής, και γιατί είναι χρήσιμη για την κατανόηση του πολέμου στη Γάζα;
Σε έναν πόλεμο αντάρτικου - τουλάχιστον όπως τον αντιλαμβάνονται οι πολιτικοί και οι θεωρητικοί που επιμένουν ότι διεξάγεται ένας τέτοιος πόλεμος - υπάρχουν αντάρτες και πολίτες. Οι πρώτοι έχουν πολιτικά κίνητρα, είναι καλά εξοπλισμένοι και θανατηφόροι. Οι άμαχοι είναι απλώς "στη μέση". Είναι πολιτικά ουδέτεροι, αν όχι ακριβώς υποστηρικτικοί των στρατευμάτων που αποστέλλονται για να τους "βοηθήσουν". Σύμφωνα με την αντίληψη των ειδικών στην καταπολέμηση των εξεγέρσεων, οι περισσότεροι πολίτες θέλουν απλώς να τελειώσει ο πόλεμος για να μπορέσουν να συνεχίσουν τη ζωή τους. Οι επιχειρήσεις της Δυτικής Γερμανίας κατά της Φράξιας του Κόκκινου Στρατού αποτελούν παράδειγμα πολέμου αντιεξέγερσης, όπως, ίσως, και η αμερικανική προσπάθεια κατά της Αλ Κάιντα και του Ισλαμικού Κράτους.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι αντάρτες ήταν δύσκολο να εντοπιστούν, αλλά γενικά δεν απολάμβαναν την υποστήριξη του τοπικού πληθυσμού. Η κατάσταση αυτή διευκόλυνε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Σε έναν πόλεμο κατοχής, ωστόσο, υπάρχουν αντάρτες και εχθρικοί πολίτες. Οι πρώτοι είναι, όπως και σε έναν πόλεμο αντάρτικου, οπλισμένοι και θανατηφόροι. Αλλά οι δεύτεροι - και αυτή είναι η κρίσιμη διαφορά - είναι αποφασιστικά εχθρικοί προς τις δυνάμεις κατοχής. Ανεξάρτητα από τις πολιτικές τους προτιμήσεις, οι κατεχόμενοι πιστεύουν πως τα ξένα στρατεύματα πρέπει να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Οι άμαχοι μπορεί να μην είναι ενεργοί μαχητές, αλλά είναι πιθανό να δώσουν βοήθεια στους εξεγερμένους απλώς και μόνο για εθνικιστικούς λόγους.
Έτσι κατανοητοί, οι πόλεμοι κατοχής -που συχνά προπαγανδιστικά ονομάζονται "πόλεμοι αντεπαναστατών" από τις κατοχικές δυνάμεις- ήταν συνηθισμένοι και θανατηφόροι στη σύγχρονη εποχή. Αρκεί να θυμηθούμε τους Βρετανούς στη Μαλαισία, τους Αμερικανούς στο Βιετνάμ, τους Γάλλους στο Βιετνάμ και την Αλγερία, τους Σοβιετικούς στο Αφγανιστάν και τους Αμερικανούς στο Ιράκ και το Αφγανιστάν. Σε αυτές τις περιπτώσεις, οι εξεγερμένοι ήταν δύσκολο να εντοπιστούν, αλλά -και πολύ σημαντικά- μεγάλο μέρος του τοπικού πληθυσμού ήταν αποφασιστικά εχθρικό προς τα στρατεύματα κατοχής. Η κατάσταση αυτή καθιστούσε τις στρατιωτικές επιχειρήσεις πιο δύσκολες.
Το παράδειγμα ενός πολέμου κατοχής που γνωρίζω καλύτερα είναι αυτό του πολέμου του Βιετνάμ και δείχνει πόσο δύσκολο είναι να πολεμήσεις - πόσο μάλλον να κερδίσεις - έναν τέτοιο πόλεμο. Από την αρχή, οι ΗΠΑ έλεγαν πως έκαναν πόλεμο κατά των εξεγέρσεων στο Νότιο Βιετνάμ, ένα "διαφορετικό πόλεμο", όπως τον αποκαλούσαν το Πεντάγωνο και οι διαδοχικές προεδρικές διοικήσεις. Οι ΗΠΑ δεν εισέβαλαν στο Βόρειο Βιετνάμ και είπαν ότι δεν εισέβαλαν στο Νότιο Βιετνάμ. Αλλά εισέβαλαν, αυτό έκαναν. Οι ΗΠΑ έστειλαν 2,6 εκατομμύρια στρατιωτικούς στο Νότιο Βιετνάμ κατά τη διάρκεια του πολέμου- στο αποκορύφωμα των επιχειρήσεων, είχαν πάνω από μισό εκατομμύριο άνδρες εκεί. Οι ΗΠΑ, ουσιαστικά, κατέλαβαν μεγάλο μέρος του Νοτίου Βιετνάμ.
Ένα από τα μέρη που κατέλαβαν οι ΗΠΑ ήταν η επαρχία Κουάνγκ Νγκάι στη βορειοανατολική ακτή του Νοτίου Βιετνάμ. Εκεί, είναι χαρακτηριστικό πως έγινε η σφαγή στο My Lai. Τα χερσαία στρατεύματα των ΗΠΑ στο Κουάνγκ Νγκάι κυνηγούσαν - και μερικές φορές εμπλέκονταν - με τους Βιετκόνγκ, τους "εξεγερμένους" της θεωρίας της αντιεξέγερσης. Αλλά αντιμετώπισαν επίσης έναν πληθυσμό Νοτιοβιετναμέζων που ήταν βαθιά εχθρικός προς τους Αμερικανούς. Οι ντόπιοι τους πυροβολούσαν με ελεύθερους σκοπευτές, τοποθετούσαν παγίδες και νάρκες, βοηθούσαν τους Βιετκόνγκ και γενικά συμμετείχαν στην αντιαμερικανική αντίσταση.
Τα αμερικανικά στρατεύματα αναγνώρισαν τον ανταγωνισμό του βιετναμέζικου πληθυσμού στο Κουάνγκ Νγκάι, έναν πληθυσμό που ονομαστικά υπερασπίζονταν. Στον απόηχο της σφαγής My Lai, ο αμερικανικός στρατός διεξήγαγε έρευνα για να διαπιστώσει τι είχε πάει στραβά με την στρατηγική τους για την καταπολέμηση των εξεγέρσεων. Οι ερευνητές ρώτησαν τους δράστες γιατί είχαν σκοτώσει αμάχους. Οι στρατιώτες συχνά απαντούσαν λέγοντας ότι δεν γνώριζαν πως ήταν "πολίτες". Οι Βιετναμέζοι στο Quang Ngai ήταν, έτσι ισχυρίζονταν τα αμερικανικά στρατεύματα, όλοι "συμπαθούντες του VC" και επομένως επικίνδυνοι. Είναι σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι οι Αμερικανοί στρατιώτες δεν έλεγαν πως ήταν (όπως λέει το κοινό τροπάριο) "δύσκολο να ξεχωρίσεις τους μαχητές από τους πολίτες". Έλεγαν ότι όλοι οι πολίτες ήταν δυνητικά απειλητικοί.
Στη Γάζα, οι IDF βρίσκονται σε μια κατάσταση όπως αυτή του αμερικανικού στρατού στην επαρχία Quang Ngai. Οι Ισραηλινοί βρίσκονται εκεί ονομαστικά σε μια αποστολή αντιμετώπισης ανταρτών. Αλλά στην πραγματικότητα, έχουν καταλάβει τη Γάζα. Η Χαμάς δεν τους θέλει εκεί, αλλά ούτε και οι περισσότεροι κάτοικοι της Γάζας που υποφέρουν από την επίθεση των IDF. Είναι υπερβολικό να πούμε πως οι περισσότεροι κάτοικοι της Γάζας μισούν τις IDF; Ίσως όχι. Οι επικριτές θα μπορούσαν κάλλιστα να πουν ότι πολλοί κάτοικοι της Γάζας μισούσαν τις IDF πριν από την ισραηλινή εισβολή. Και πάλι, ίσως είναι αλήθεια. Αλλά η εισβολή και η κατοχή σίγουρα δε βελτίωσαν την κατάσταση. Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση που διεξήχθη από το Παλαιστινιακό Κέντρο Πολιτικής Έρευνας και Έρευνας, το 57% των κατοίκων της Γάζας δήλωσε ότι η Χαμάς ήταν "σωστή" η επίθεση στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου. Σχεδόν όλοι οι ερωτηθέντες -το 97%- είπαν ότι οι Ισραηλινοί διέπρατταν "εγκλήματα πολέμου" στη Γάζα.
Αυτό το γεγονός - ένας σχεδόν ομοιόμορφα εχθρικός πληθυσμός - καθιστά τις στρατιωτικές επιχειρήσεις των IDF πολύ δύσκολες. Οι ισραηλινές δυνάμεις πρέπει να πολεμήσουν τη Χαμάς, αλλά πρέπει επίσης να ανησυχούν για τους εχθρικούς Παλαιστίνιους πολίτες που ζουν κάτω από αυτό που οι Παλαιστίνιοι βλέπουν ως κατοχή των IDF. Οι κίνδυνοι από τη διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων σε ένα τέτοιο πλαίσιο είναι πολυάριθμοι, αλλά ο σημαντικότερος - τουλάχιστον από την άποψη της προστασίας των αμάχων - είναι μήπως οι IDF θεωρήσουν τους εχθρικούς κατοίκους της Γάζας ως "συμπαθούντες τη Χαμάς" με τραγικά αποτελέσματα.
Οι κίνδυνοι που ενυπάρχουν σε έναν πόλεμο κατοχής απεικονίστηκαν παραστατικά στις 15 Δεκεμβρίου, όταν οι IDF σκότωσαν τρεις Ισραηλινούς ομήρους στην πόλη της Γάζας. Σύμφωνα με τις IDF, τα ισραηλινά στρατεύματα "αναγνώρισαν λανθασμένα τρεις ισραηλινούς ομήρους ως απειλή", παρόλο που ήταν άοπλοι και κρατούσαν λευκή σημαία. Οι IDF συνέχισαν να εξηγούν ότι οι δολοφονίες παραβίασαν τους ισραηλινούς κανόνες εμπλοκής. Φυσικά και το έκαναν, αλλά αυτό είναι για να χάσουμε το νόημα: από την οπτική γωνία των ισραηλινών χερσαίων δυνάμεων, όλοι οι κάτοικοι της Γάζας, όσο αθώοι κι αν φαίνονται, εκλαμβάνονται ως απειλή. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τους άνδρες στρατιωτικής ηλικίας, και οι τρεις δολοφονημένοι Ισραηλινοί όμηροι ήταν άνδρες στρατιωτικής ηλικίας.
Στη σύγχρονη εποχή, οι πόλεμοι κατοχής δεν είχαν καλή κατάληξη ούτε για τους κατεχόμενους ούτε για τους κατακτητές. Συνήθως, οι εχθρικοί πολίτες - αυτό που η κατοχική δύναμη θεωρεί ως "συμπαθούντες" - υποφέρουν τρομερά και η κατοχική δύναμη φεύγει ηττημένη. Αυτό συνέβη στην Αλγερία, στο Βιετνάμ (δύο φορές) και στο Αφγανιστάν (δύο φορές). Οι IDF γνωρίζουν καλά αυτό το γεγονός, αφού πολέμησαν, και έχασαν, έναν πόλεμο κατοχής στο νότιο Λίβανο κατά διαστήματα από το 1982 έως το 2000. Μένει να δούμε αν οι Ισραηλινοί έχουν πραγματικά μάθει αυτό το μάθημα.