Του Στέλιου Φενέκου
υποναυάρχου ε.α.
Συγκεκριμένα, η Αιθιοπία είχε υπέγραψε μνημόνιο συνεννόησης με τη Σομαλιλάνδη την 1η Ιανουαρίου. Το έγγραφο έχει συγκλονίσει την Σομαλία, η οποία είπε ότι είναι έτοιμη να κάνει πόλεμο για αυτό, επειδή θεωρεί τη Σομαλιλάνδη μέρος της επικράτειάς της.
Η Σομαλιλάνδη, που βρίσκεται στο Βόρειο Τμήμα της Σομαλίας και ελέγχει με την θαλάσσια έκτασή της τον κόλπο του Άντεν και την είσοδο των πλοίων στην Ερυθρά και στην εκείθεν στην διώρυγα του Σουέζ, λέει ότι η Αιθιοπία συμφώνησε να αναγνωρίσει την ανεξαρτησία της με αντάλλαγμα ένα ναυτικό λιμάνι.
Η Σομαλιλάνδη είναι μία περιοχή στον Κόλπο του Άντεν, η οποία κήρυξε την ανεξαρτησία της από την Σομαλία το 1991. Οι δύο περιοχές είχαν ενωθεί το 1960, μετά την αποαποικιοποίηση της χώρας από τους Βρετανούς και τους Ιταλούς.
Ο δικτάτωρ Siad Barre, που ήταν ο πρόεδρος της Σομαλίας από το 1969 έως το 1991, είχε αντιμετωπίσει σκληρά τους αντάρτες στην περιοχή της Σομαλιλάνδης, οι οποίοι αντιστάθηκαν στο αυταρχικό αιμοσταγές καθεστώς του.
Αυτή η αντίσταση οδήγησε σε αιματηρές συγκρούσεις με τις κυβερνητικές δυνάμεις του Siad Barre ο οποίος χρησιμοποίησε στρατιωτικές επιχειρήσεις και βία για να καταστείλει την εξέγερση στη Σομαλιλάνδη, κατέστρεψε το 90% της πόλης Hargeisha (σημερινή πρωτεύουσας της περιοχής) με 50.000 θύματα Σομαλιλανδούς.
Μετά την πτώση του Siad Berre το 1991, η Σομαλιλάνδη ανακήρυξε την ανεξαρτησία της, εγκαθίδρυσε δημοκρατικούς θεσμούς και λειτουργεί ως μια αυτόνομη περιοχή με δική της κυβέρνηση, τοπικό κοινοβούλιο και άλλους θεσμούς, σύστημα υγείας, εκπαίδευσης, αστυνόμευσης, έχει δικό της λιμενικό και δικό της νόμισμα. Έχει πραγματοποιηθεί μια σειρά εκλογών, συμπεριλαμβανομένων προεδρικών και κοινοβουλευτικών εκλογών, με τη συμμετοχή πολλών πολιτικών κομμάτων και υποψηφίων.
Παρόλο που η Σομαλιλάνδη δεν έχει λάβει διεθνή αναγνώριση ως ανεξάρτητο κράτος, η κυβέρνησή της έχει επιδιώξει την εδραίωση μιας σταθερής δημοκρατικής διακυβέρνησης μέσω της εκλογικής διαδικασίας και της ενίσχυσης των θεσμών της. Παρά τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει, η Σομαλιλάνδη έχει επιδείξει μια σχετική σταθερότητα σε σύγκριση με άλλες περιοχές της Σομαλίας, ενώ η Σομαλία διατηρεί τις διεκδικήσεις της για εδαφική ακεραιότητα πάνω στην περιοχή. Αυτή η κατάσταση έχει οδηγήσει σε πολιτικές και ένοπλες συγκρούσεις μεταξύ των δύο περιοχών.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες χώρες δήλωσαν πως δεν θα την αναγνωρίσουν, καθώς μια τέτοια πράξη θα μπορούσε να αποτελέσει αποσταθεροποιητικό παράγοντα για την ήδη εύθραυστη πολιτική κατάσταση στη Σομαλία.
Η Σομαλιλάνδη διατηρεί γραφεία αντιπροσώπων σε ορισμένες χώρες, όπως στο Ηνωμένο Βασίλειο, στις Ηνωμένες Πολιτείες, στην Ειδική Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών για τη Σομαλία και το Ερυθραίο, ο Καναδάς, η Αναπτυξιακή Υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU), καθώς και σε άλλες χώρες, ως μέσο για να επικοινωνεί και να διαχειρίζεται τις διεθνείς σχέσεις και υποθέσεις της.
Κάποιες χώρες επίσης έχουν παρατηρητές ή προξενικούς αντιπροσώπους που παρακολουθούν τις εξελίξεις στη Σομαλιλάνδη, και αποδέχονται τα διαβατήρια της Σομαλιλάνδης (Αιθιοπία, Κατάρ, Ταιβάν) ως έγκυρο ταξιδιωτικό έγγραφο. Η Ταιβάν μάλιστα τον Ιούλιο του 2020 ανακοίνωσε ότι θα δημιουργούσε εμπορικές σχέσεις με την Σαμολιλάνδη όσον αφορά στη γεωργία, την αλιεία, την ενέργεια κ.α. και ότι οι δύο χώρες θα προχωρούσαν στην ίδρυση αντιπροσωπειών η μία στο έδαφος της άλλης, χωρίς ιστός να αναγνωρίσει η μία την άλλη επίσημα.
Η ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ
Ο πρωθυπουργός της Σομαλίας Hamza Abdi Barre (το όνομα Barre είναι πολύ κοινό στην Σομαλία) χαρακτήρισε την αμυντική και οικονομική συμφωνία με την Τουρκία ως «μια ιστορική ημέρα για τη χώρα». «Η Σομαλία θα έχει έναν αληθινό σύμμαχο, έναν φίλο και έναν αδελφό στη διεθνή σκηνή» δήλωσε, αφού την ενέκρινε το Υπουργικό Συμβούλιο.
Λεπτομέρειες αυτής της συμφωνίας δεν έχουν δημοσιοποιηθεί, αλλά η Σομαλία βλέπει την συμφωνία με την Τουρκία ως σύμπραξη εναντίον της Σομαλιλάνδης, ισχυριζόμενος ότι θέλει να αποτρέψει την προσάρτηση της Σομαλιλάνδης στην Αιθιοπία, παρόλο που η Σομαλιλάνδη απολαμβάνει de facto ανεξαρτησία για τρεις δεκαετίες.
Ο πρόεδρος της Σομαλίας Χασάν Σέιχ Μοχάμουντ δήλωσε στους δημοσιογράφους το Σάββατο, ότι ανώτεροι αξιωματικοί του στρατού της Αιθιοπίας βρίσκονταν στη Σομαλιλάνδη «προετοιμάζοντας το έδαφος» για την προσάρτηση της επικράτειας.
Η Αιθιοπία δεν έχει απαντήσει στους ισχυρισμούς αυτούς, αλλά ο πρωθυπουργός της Abiy Ahmed υποβάθμισε τον φόβο της σύγκρουσης, λέγοντας στο κοινοβούλιο ότι «δεν έχει καμία πρόθεση» να πάει σε πόλεμο με τη Σομαλία.
Με πληθυσμό άνω των 120 εκατομμυρίων, η Αιθιοπία είναι η πιο πυκνοκατοικημένη περίκλειστη χώρα στον κόσμο. Και η συμφωνία με την Σομαλιλάνδη είναι για να της παρασχεθεί πρόσβαση σε ένα λιμάνι (όπως προβλέπεται και στην UNCLOS).
ΟΙ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΑΣ ΣΤΟ ΚΕΡΑΣ
Η Τουρκία είναι βασικός παίκτης στη Σομαλία, ένα από τα πολλά αραβικά κράτη του Κόλπου που επιδιώκουν επιρροή σε μια χώρα στον Ινδικό Ωκεανό και στον Κόλπο του Άντεν (που ελέγχει την είσοδο στην Ερυθρά Θάλασσα).
Σύμφωνα με τη συμφωνία που ανακοινώθηκε την Τετάρτη, η Τουρκία θα παράσχει εκπαίδευση και εξοπλισμό στο ναυτικό της Σομαλίας, ώστε να μπορεί να προστατεύσει καλύτερα τα χωρικά της ύδατα από απειλές όπως η τρομοκρατία, η πειρατεία και η «ξένη παρέμβαση».
Η συμφωνία, που υπεγράφη για πρώτη φορά από τους υπουργούς Άμυνας των δύο χωρών στις 8 Φεβρουαρίου, θα ισχύει για μια δεκαετία, σύμφωνα με τις αρχές της Σομαλίας.
«Το όφελος για την Σομαλία, είναι ότι θα έχει κρίσιμη υποστήριξη για την Σομαλιλάνδη, ενώ η Τουρκία βλέπει μια ευκαιρία να επεκτείνει την επιρροή της και να εμβαθύνει τα ερείσματά της στην Αφρική».
Στη μουσουλμανική Σουνιτική Σομαλία, η Τουρκία διατηρεί πια μία από τις μεγαλύτερες πρεσβείες που διαθέτει διεθνώς και από το 2017 μεγάλη στρατιωτική βάση στην οποία εκπαιδεύει χιλιάδες Σομαλούς στρατιώτες. Επίσης Σομαλοί στρατιωτικοί και ειδικών δυνάμεων εκπαιδεύονται και στην Τουρκία.
Η Τουρκία έχει επίσης χτίσει σχολεία, νοσοκομεία και έργα υποδομών στη Σομαλία και η Turkish Airlines πραγματοποιεί από το 2012, πτήσεις προς το Μογκαντίσου (μέσω Σουδάν/Χαρτούμ), ενώ έχουν δοθεί πολλές υποτροφίες σε Σομαλούς φοιτητές για σπουδές στην Τουρκία.
Η περίκλειστη Αιθιοπία, η δεύτερη μεγαλύτερη σε πληθυσμό (μετά τη Νιγηρία) χώρα της Αφρικής, με περίπου 125 εκατομμύρια κατοίκους, αναζητά εδώ και χρόνια πρόσβαση στον κόλπο του Άντεν, πρόσβαση την οποία είχε ως τις αρχές της δεκαετίας του 1990 αλλά την έχασε όταν η Ερυθραία έγινε ανεξάρτητη το 1991.
Η Αντίς Αμπέμπα είχε επιχειρήσει να ανακτήσει αυτήν την πρόσβαση μέσω Ερυθραίας πλην όμως χωρίς επιτυχία, ενώ εμπορικά αυτό που τη συνδέει πια με τα προϊόντα που έρχονται από τη θάλασσα είναι το Τζιμπουτί στο οποίο όμως καταβάλλει σημαντικά ποσά ετησίως ως λιμενικά τέλη.
Με την συμφωνία που υπέγραψε με την Σομαλιλάνδη επιδιώκει να αποκτήσει ξανά πρόσβαση στη θάλασσα. Εάν συμβεί αυτό, η Αιθιοπία θα γίνει η πρώτη χώρα στον κόσμο που αναγνωρίζει τη Σομαλιλάνδη ως ανεξάρτητο κράτος.
Με ανακοίνωση που εξέδωσε στις 4 Ιανουαρίου ο εκπρόσωπος του τουρκικού ΥΠΕΞ πήρε σαφώς θέση στο πλευρό της Σομαλίας, αποδοκιμάζοντας το μνημόνιο Αιθιοπίας – Σομαλιλάνδης.
Η Τουρκία επιχειρεί να διευρύνει τα ερείσματα της στο Κέρας της Αφρικής με μία επικίνδυνη ισορροπία μεταξύ Αιγύπτου, Σουδάν, Αιθιοπίας, Σομαλιλάνδης και Σομαλίας.
Το πρώτο του αφρικανικό ταξίδι ως πρωθυπουργός της Τουρκίας ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το έκανε στην Αιθιοπία, τον Μάρτιο του 2005, ενώ οι Turkish Airlines έχουν δρομολόγια στην Αντίς Αμπέμπα από το 2006 και η τουρκική Ziraat Bank ήταν η πρώτη ξένη τράπεζα που απέκτησε υποκατάστημα στην Αιθιοπία το 2015.
Οι τουρκικές επενδύσεις στην Αιθιοπία, είναι περίπου 3 δις δολάρια και έχουν αγορασθεί από τις αιθιοπικές ένοπλες δυνάμεις δεκάδες drones τύπου Bayraktar TB2.
ΣΗΜ:
1) Το Τζιμπουτί έχει διαθέσει 5 εκατ. τετρ. μέτρα στην Τουρκία για τη δημιουργία ειδικών οικονομικών ζωνών και βρίσκονται σε εξέλιξη οι μελέτες από Τουρκικές αρχές.
2) Επίσης έγινε συμφωνία με το Σουδάν (ΔΕκ.2018), με την οποία το λιμάνι της Οθωμανικής εποχής της νήσου Suakin μισθώθηκε στην Τουρκία για 99 χρόνια για να αναβιώσει ως τουριστικός κόμβος για μουσουλμάνους προσκυνητές με προορισμό το Χατζ.
3) Μεγαλύτερη ανάλυση για τις Τουρκικές φιλοδοξίες στην Αφρική θα ακολουθήσει σε άλλο άρθρο.