Στις 14 Οκτωβρίου 2023, το Ιράν απηύθυνε αυστηρό δημόσιο τελεσίγραφο στο Ισραήλ, προειδοποιώντας ότι αν δεν σταματήσει τη γενοκτονική επίθεση στη Γάζα, θα υπάρξουν σημαντικές επιπτώσεις, παρομοιάζοντάς τες με "έναν τεράστιο σεισμό".
Farzad Ramezani Bonesh - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο απεσταλμένος της Τεχεράνης στον ΟΗΕ διευκρίνισε αργότερα πως η Ισλαμική Δημοκρατία θα παρενέβαινε στον πόλεμο της Γάζας μόνο αν το κράτος κατοχής έθετε σε κίνδυνο τα ιρανικά συμφέροντα ή τους πολίτες του.
Δεδομένων των γεγονότων των τελευταίων τεσσάρων μηνών, τίθεται το ερώτημα: Ποιες είναι οι κόκκινες γραμμές του Ιράν και σε ποιο σημείο η Τεχεράνη θα επέλεγε την άμεση αντιπαράθεση;
Οι κόκκινες γραμμές
Για να κατανοήσουμε τα κίνητρα και τις αντιδράσεις του Ιράν, είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε τις κόκκινες γραμμές του -τα αδιαπραγμάτευτα όρια που υπερασπίζεται σθεναρά. Στο επίκεντρο βρίσκεται η επιβίωση της ίδιας της Ισλαμικής Δημοκρατίας, η οποία πρόσφατα γιόρτασε την 44η επέτειό της. Οποιαδήποτε καταπάτηση της εδαφικής ακεραιότητας ή των ζωτικών συμφερόντων του Ιράν πυροδοτεί μια αμυντική αντίδραση για την αποτροπή πιθανών απειλών.
Πρωταρχική θέση μεταξύ αυτών των κόκκινων γραμμών κατέχουν οποιεσδήποτε ευρείες επιθέσεις στα θαλάσσια περιουσιακά στοιχεία, τις ενεργειακές υποδομές και τα στρατηγικά συμφέροντα του Ιράν. Οι επιθέσεις σε ζωτικούς οικονομικούς κόμβους, όπως τα διυλιστήρια πετρελαίου ή οι ναυτιλιακές οδοί, θα προκαλέσουν πιθανότατα ταχείες και αποφασιστικές αντιδράσεις από την ηγεσία του Ιράν, σηματοδοτώντας την ετοιμότητα να διασφαλίσει τα εθνικά περιουσιακά στοιχεία με οποιοδήποτε κόστος.
Προηγουμένως, η ιρανική κυβέρνηση αρνήθηκε τη συμμετοχή της στην αντιστασιακή επιχείρηση Al-Aqsa Flood υπό την ηγεσία της Χαμάς. Αν και ιδεολογικά ευθυγραμμίζεται με τις παλαιστινιακές αντιστασιακές παρατάξεις, η Τεχεράνη επιμένει στην αυτονομία τους, προσέχοντας την άμεση εμπλοκή που θα μπορούσε να αποσταθεροποιήσει το εσωτερικό της μέτωπο. Παρ' όλα αυτά, η υποστήριξη προς άλλους συμμάχους στον Άξονα της Αντίστασης, όπως η Χεζμπολάχ, παραμένει ακλόνητη, λειτουργώντας αποτρεπτικά απέναντι στην εξωτερική επιθετικότητα που στοχεύει το στρατηγικό βάθος του Ιράν.
"Αποαμερικανοποίηση"
Μέχρι στιγμής, η Τεχεράνη έχει κινηθεί για να επηρεάσει τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα σε επίπεδο διπλωματίας, απαιτώντας την άμεση παύση των δολοφονιών, την άρση του αποκλεισμού της ανθρωπιστικής βοήθειας και την αποχώρηση του ισραηλινού στρατού από τη Λωρίδα της Γάζας. Οι βασικοί στόχοι των Ιρανών είναι να αποτρέψουν ένα σοβαρό πλήγμα στην παλαιστινιακή αντίσταση και τις στρατιωτικές της δυνατότητες και να αποτρέψουν έναν ακόμη μαζικό εκτοπισμό των Παλαιστινίων από τα εδάφη τους.
Από την σκοπιά του Ιράν, η αντίσταση κατά του Ισραήλ και των ΗΠΑ αποτελεί ακρογωνιαίο λίθο του στρατηγικού οράματος της Ισλαμικής Δημοκρατίας - μέρος του ευρύτερου αντιιμπεριαλιστικού αγώνα της στη Δυτική Ασία και της φιλοδοξίας της να εκδιώξει τις ΗΠΑ από την περιοχή.
Πολλοί στην Τεχεράνη πιστεύουν ότι ο πόλεμος στη Γάζα ενορχηστρώνεται από την Ουάσινγκτον, με τις ΗΠΑ να λειτουργούν ως ο κύριος συνήγορος του Ισραήλ σε παγκόσμιους χώρους όπως το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Ως εκ τούτου, το Ιράν στοχεύει να υπονομεύσει την επιρροή των ΗΠΑ επιδεινώνοντας τις διαιρέσεις μεταξύ Ουάσινγκτον και Τελ Αβίβ.
Παρά την αποφασιστικότητα του Ισραήλ να συνεχίσει την εκστρατεία εθνοκάθαρσης, η στρατηγική του Ιράν βασίζεται στην εκμετάλλευση αυτής της διχόνοιας, χρησιμοποιώντας διπλωματικά κανάλια για να επηρεάσει την πολιτική των ΗΠΑ χωρίς να καταφύγει σε άμεση αντιπαράθεση. Στην ουσία, η προσέγγιση της Τεχεράνης είναι να ασκήσει πίεση στην Ουάσιγκτον μέσω μη επιθετικών μεθόδων - χωρίς να εισέλθει στον πόλεμο.
Οι μυστικές επιθέσεις του Ισραήλ συνεχίζονται
Την περασμένη εβδομάδα, πραγματοποιήθηκε μεγάλη επίθεση στους εθνικούς αγωγούς μεταφοράς φυσικού αερίου του Ιράν. Ο Ιρανός υπουργός Πετρελαίου Τζαβάντ Ότζι χαρακτήρισε τις εκρήξεις των αγωγών σε τρεις περιοχές "σαμποτάζ και τρομοκρατικές επιθέσεις" και δήλωσε ότι το σχέδιο του εχθρού ήταν να διακόψει την παροχή φυσικού αερίου σε αρκετές πόλεις και κύριες επαρχίες κατά τη διάρκεια του χειμώνα για να πυροδοτήσει κοινωνικές και πολιτικές αναταραχές σε ολόκληρη τη χώρα.
Αν και καμία χώρα δεν έχει αναλάβει την ευθύνη, δημοσίευμα των New York Times κατονομάζει το Ισραήλ ως ένοχο, επικαλούμενο διάφορες δυτικές επίσημες πηγές. Παρά τη σοβαρότητα των επιθέσεων, η κρίσιμη ικανότητα μεταφοράς φυσικού αερίου του Ιράν διαφυλάχθηκε, αποτρέποντας εκτεταμένες ενεργειακές κρίσεις.
Ωστόσο, ακόμη και αυτές οι επιθέσεις δεν ξεπέρασαν τις κόκκινες γραμμές του Ιράν, διότι αυτή η πράξη βανδαλισμού - με σκοπό να καταστραφεί περίπου το 40% της ικανότητας μεταφοράς φυσικού αερίου της χώρας και να δημιουργηθεί ενεργειακή κρίση - ματαιώθηκε αμέσως.
Τα περιστατικά αυτά σηματοδοτούν ένα ακόμη κεφάλαιο στη συγκαλυμμένη σύγκρουση μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ, η οποία εκτείνεται στον αέρα, τη γη, τη θάλασσα και τον κυβερνοχώρο. Ενώ τέτοιες επιθέσεις έχουν γίνει κάπως συνηθισμένες, η συχνότητα, η ένταση και η κλίμακα της καταστροφής σε αυτόν τον τελευταίο γύρο μπορεί να σηματοδοτήσει μια ουσιαστική κλιμάκωση που ξεπερνά τις καθιερωμένες κόκκινες γραμμές της Τεχεράνης.
Η στρατηγική απάντηση του Ιράν
Καθώς η υποστήριξή του προς την Παλαιστίνη αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα της ιρανικής εξωτερικής πολιτικής, ο πρόεδρος Ebrahim Raisi δήλωσε ότι η τρέχουσα κατάσταση στη Γάζα εγείρει την πιθανότητα επέκτασης της σύγκρουσης σε άλλα περιφερειακά μέτωπα.
Αυτό προκαλεί μεγάλη ανησυχία στις ΗΠΑ. Από την αρχή των επιθέσεων του Ισραήλ, οι ΗΠΑ έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει το Ιράν και τους συμμάχους του για το "άνοιγμα νέων μετώπων" στον πόλεμο. Οι προειδοποιήσεις αυτές δεν είχαν τον επιθυμητό αντίκτυπο: τέσσερις και πλέον μήνες αργότερα, είναι σαφές πως ο Άξονας της Αντίστασης έχει απαντήσει αναλογικά από τον Λίβανο, τη Συρία, το Ιράν και την Υεμένη με μετρημένα αντίποινα που αποσκοπούν στον περιορισμό των επιλογών του Ισραήλ.
Επιπλέον, εάν το Ισραήλ ωθήσει τους Παλαιστίνιους συμμάχους του Ιράν στα όρια, φαίνεται ότι η Τεχεράνη θα επιδιώξει μια σχετική, περιοριστική, βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη απάντηση.
Στο μεσοδιάστημα, οι δυναμικές στρατιωτικές αντιδράσεις των Ιρανών συμμάχων -συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ στον Λίβανο, της Παλαιστινιακής Ισλαμικής Τζιχάντ, των φατριών που δρουν στο Ιράκ και τη Συρία και των ενόπλων δυνάμεων που πρόσκεινται στην Ανσαράλα στην Υεμένη- χρησιμεύουν ως ένα ραβδί για να αντιμετωπιστεί αυτόνομα η επιθετική στάση του Ισραήλ, ακόμη και ελλείψει άμεσων οδηγιών από το Ιράν.
Ενώ η Ουάσινγκτον και το Τελ Αβίβ ισχυρίζονται ότι επιθυμούν να αποφύγουν το άνοιγμα νέων μετώπων, στο πεδίο, ετοιμάζονται για στρατιωτική αντιπαράθεση και έχουν ήδη κλιμακώσει σε διάφορα μέτωπα.
Σε απάντηση, ο Άξονας της Αντίστασης αρνείται να παραμείνει παθητικός, στοχεύοντας να διαταράξει τις κρίσιμες ζωτικές γραμμές του Τελ Αβίβ, αποφεύγοντας να εμπλέξει πλήρως τις δυνάμεις του στη σύγκρουση. Η βασική γραμμή είναι να διατηρηθεί η πίεση στις ΗΠΑ, ώστε αυτές να παροτρύνουν το Ισραήλ να επιδείξει αυτοσυγκράτηση στη Γάζα.
Η λογική είναι το καλύτερο όπλο της: ο παρατεταμένος πόλεμος στη Γάζα φαίνεται να έρχεται σε αντίθεση με τα ευρωπαϊκά και δυτικά συμφέροντα, ιδίως σε τομείς όπως η ενεργειακή ασφάλεια, η γεωοικονομία, η συνολική περιφερειακή σταθερότητα και η δημόσια διπλωματία.
Ως εκ τούτου, η Τεχεράνη μπορεί να αντιληφθεί μια ευκαιρία να εκμεταλλευτεί αυτή την αναντιστοιχία για να μπει περαιτέρω σφήνα μεταξύ των ΗΠΑ και των Ευρωπαίων συμμάχων της, οδηγώντας ενδεχομένως σε αυξημένη πίεση και κυρώσεις κατά του Ισραήλ.
Η ευρύτερη εικόνα
Σήμερα, η εχθρική στάση του Ιράν φαίνεται να επικεντρώνεται περισσότερο στις ΗΠΑ παρά στο Ισραήλ. Μέσω περιφερειακών μεσαζόντων, η Τεχεράνη ελπίζει να μεσολαβήσει σε συμφωνίες με την Ουάσινγκτον για την εξασφάλιση κατάπαυσης του πυρός και την ανακούφιση της πίεσης του Ισραήλ στη Γάζα. Μια κοινή άποψη μεταξύ των Ιρανών είναι πως η επιδίωξη της "νόμιμης άμυνας" είναι προτιμότερη από την εμπλοκή σε μια ευρύτερη περιφερειακή σύγκρουση, καθώς οι παρατεταμένες εσωτερικές κρίσεις εντός του Ισραήλ θα μπορούσαν τελικά να λειτουργήσουν υπέρ του Ιράν.
Αντλώντας στοιχεία από προηγούμενες συγκρούσεις, ιδίως από τις μάχες Χεζμπολάχ-Ισραήλ στο νότιο Λίβανο, το Ιράν βλέπει δυνατότητες διάβρωσης τόσο της εσωτερικής ισχύος όσο και της εξωτερικής υποστήριξης του Ισραήλ. Η στρατηγική αυτή σκοπεύει να αναγκάσει σταδιακά το κράτος κατοχής να υποχωρήσει από την επιθετική του στάση στην περιοχή.
Επιπλέον, το Ιράν οραματίζεται να αξιοποιήσει τον πόλεμο στη Γάζα για να ενισχύσει τη φήμη και την επιρροή του μεταξύ των αραβικών κρατών. Η Τεχεράνη ελπίζει να εκμεταλλευτεί την κατάσταση για να υπονομεύσει τις υπάρχουσες ειρηνευτικές συμφωνίες, όπως οι συμφωνίες του Καμπ Ντέιβιντ, και να σταματήσει τη διαδικασία εξομάλυνσης που ξεκίνησε το 2000 μεταξύ του Ισραήλ και των αραβικών κρατών. Το Ιράν στοχεύει επίσης να συγκεντρώσει διεθνή υποστήριξη κατά του Ισραήλ μέσω πλατφορμών όπως ο Οργανισμός Ισλαμικής Συνεργασίας (OIC), ο Αραβικός Σύνδεσμος, οι BRICS και ο Οργανισμός Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO).
Αν και έχει ήδη προταθεί μια "προληπτική επίθεση" εάν το Ισραήλ συνεχίσει την επίθεσή του στη Γάζα, οι στρατηγικοί εταίροι του Ιράν στη Μόσχα και το Πεκίνο δεν έχουν δηλώσει την πλήρη υποστήριξή τους για άμεσο πόλεμο. Ως εκ τούτου, η Τεχεράνη είναι πιθανό να αποφύγει τις αποκλίσεις με τη Ρωσία και την Κίνα σε περίπτωση μεγάλων διεθνών κρίσεων.
Το ρίσκο της Γάζας
Όταν εξετάζεται το ενδεχόμενο άμεσης επέμβασης στη σύγκρουση της Γάζας, είναι ζωτικής σημασίας να αναγνωριστούν οι τρομερές προκλήσεις που θα αντιμετώπιζε το Ιράν. Σε αυτές περιλαμβάνονται ο κίνδυνος θυμάτων, οι οικονομικές επιπτώσεις και η μείωση των εξαγωγών πετρελαίου.
Η επιλογή της άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής του Ιράν θα τεθεί στο τραπέζι μόνο εάν το Ισραήλ και οι ΗΠΑ υπερβούν τις κόκκινες γραμμές της Τεχεράνης, αν και οποιαδήποτε στρατιωτική δράση κατά του Ιράν θα αποτελούσε σαφή παραβίαση του διεθνούς δικαίου. Όπως δήλωσε τον Ιανουάριο ο αρχηγός του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης, αν και το Ιράν δεν επιδιώκει πόλεμο, δε θα αφήσει καμία απειλή αναπάντητη.
Πρέπει να σημειωθεί ότι το Ιράν βλέπει τον πόλεμο στη Γάζα μέσα από μια ρεαλιστική, μακροπρόθεσμη οπτική και όχι από μια ιδεολογική άποψη. Αυτό αναδεικνύει μια κρίσιμη πραγματικότητα: ενώ το Ιράν καταβάλλει προσπάθειες για να διατηρήσει μια λεπτή ισορροπία απειλών χωρίς να βυθιστεί σε άμεσο πόλεμο, το ενδεχόμενο άμεσες ενέργειες και αντιδράσεις να ξεφύγουν από τον έλεγχο παραμένει πάντα παρόν.
Το Ιράν έχει υπολογίσει μέχρι στιγμής ότι ούτε η Ουάσινγκτον ούτε το Ισραήλ θα διακινδύνευαν άμεσες επιθέσεις στο έδαφός του. Ωστόσο, ο αμοιβαίος κίνδυνος λανθασμένου υπολογισμού και από τις δύο πλευρές θα μπορούσε να οδηγήσει σε σταδιακή κλιμάκωση σε άμεσο πόλεμο.