 |
| nato.int |
Του Tarik Cyril Amar, ιστορικού από τη Γερμανία που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο Koç της Κωνσταντινούπολης, με αντικείμενο τη Ρωσία, την Ουκρανία και την Ανατολική Ευρώπη, την ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τον πολιτισμικό Ψυχρό Πόλεμο και την πολιτική της μνήμης - Russia Today / Παρουσίαση Freepen.gr
Θα συμμετάσχουν και τα 31 μέλη της συμμαχίας, καθώς και η Σουηδία, η οποία βρίσκεται σε διαδικασία ένταξης. Ωστόσο, δεν είναι μόνο θέμα αριθμών και διάρκειας. Η μαζική επιχείρηση είναι επίσης ξεχωριστή για δύο ακόμη λόγους, ο ένας αρκετά απλός, ο άλλος πιο περίπλοκος και άξιος σοβαρής εξέτασης.
Με απλά λόγια, η άσκηση θα δοκιμάσει τα περιφερειακά αμυντικά σχέδια, κάτι που το ΝΑΤΟ δεν έχει κάνει από το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Ένα πολιτικό όφελος από την επιστροφή σε τέτοια λεπτομερή σχέδια είναι ότι παρέχουν μοχλό πίεσης, στην ουσία στην Ουάσιγκτον μέσω του γραφείου SACEUR του ΝΑΤΟ, για να κάνουν τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να τηρήσουν τη γραμμή δεσμεύοντας στρατεύματα, εξοπλισμό και χρήματα. Αυτό επεσήμανε με ικανοποίηση ο Economist κατά τη διάρκεια της περσινής συνόδου κορυφής στο Βίλνιους, όταν όλα αυτά τέθηκαν σε κίνηση. Η παρατήρηση του Ρώσου αναπληρωτή υπουργού Εξωτερικών Αλεξάντερ Γκρούσκο είναι σωστή: Ο ελιγμός σηματοδοτεί μια "αμετάκλητη επιστροφή" της συμμαχίας σε ψυχροπολεμικό καθεστώς, αν και, και αυτό, επίσης, είναι μόνο μια νέα κορύφωση μιας μακράς περιόδου επιθετικής ανάπτυξης. Ως εκ τούτου, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός πως ο εχθρός που στοχεύει σε αυτή τη φανταστική μάχη είναι η Ρωσία (έστω και αν εμφανίζεται μόνο ως "σχεδόν ισότιμος αντίπαλος" στην επίσημη ανακοίνωση του Steadfast Defender).
Το πιο περίπλοκο ζήτημα είναι ότι της άσκησης προηγήθηκε μια πραγματική επίθεση προπαγάνδας - ή στην σύγχρονη γλώσσα του ΝΑΤΟ, γνωσιακού πολέμου. Ένα θανάσιμο στοιχείο που προδίδει πως αυτό έγινε σκόπιμα είναι ότι η δυτική δεξαμενή σκέψης/πλατφόρμα πληροφοριακού πολέμου, το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου (ISW), κατηγορεί ήδη τη Ρωσία ότι συμμετέχει σε "επιχείρηση πληροφόρησης για την παραποίηση" της καθαρά "αμυντικής" Steadfast Defender.
Θυμηθείτε τον παλιό κανόνα: Συνήθως, αυτό για το οποίο η Δύση κατηγορεί τους άλλους (για παράδειγμα, γενοκτονία) είναι αυτό που κάνει η ίδια.
Στην πραγματικότητα, οι εκπρόσωποι και οι spin masters του ΝΑΤΟ (επίσημα και με τη μορφή ακαδημαϊκών και εμπειρογνωμόνων δεξαμενών σκέψης), οι πολιτικοί και οι δημοσιογράφοι έριχναν ένα αφηγηματικό μπαράζ. Μέσω επίσημων δηλώσεων, συνεντεύξεων, ακόμη και φανταστικών σεναρίων τύπου Tom-Clancy, το δυτικό κοινό, ιδίως στην ΕΕ, αναγκάστηκε να φανταστεί ένα τρομακτικό -και κοντινό- μέλλον στο οποίο η Μόσχα εξαπολύει εισβολή στα ευρωπαϊκά κράτη μέλη του ΝΑΤΟ. Υπό αυτή την έννοια, το "Steadfast Defender" δεν είναι απλώς μια επιστροφή στα πρότυπα του Ψυχρού Πολέμου, αλλά στον σκοτεινό τόνο των πιο σφοδρών και επικίνδυνων φάσεών του, για παράδειγμα, στις αρχές της δεκαετίας του 1980. Σκεφτείτε τις βαθιά παγωμένες κλασικές ταινίες του Ψυχρού Πολέμου του Χόλιγουντ, όπως το "Firefox", όπου ο Κλιντ Ίστγουντ κλέβει ένα σοβιετικό σούπερ τζετ, ή (το πρωτότυπο) "Red Dawn", όπου γενναίοι Αμερικανοί έφηβοι πεθαίνουν ηρωικά αποκρούοντας τους κακούς Ρώσους (και Κουβανούς!) που είχαν προσγειωθεί στη μέση της αμερικανικής ενδοχώρας. Τέτοιου είδους ατμόσφαιρα.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι δεν υπάρχει τίποτα το αυτονόητο σε αυτό το προπαγανδιστικό χτύπημα. Το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να πραγματοποιήσει τον μεγάλο ελιγμό του, αλλά να κάνει λιγότερη φασαρία γι' αυτό. Ή να τον συνοδεύσει με ένα διαφορετικό, λιγότερο έντονο μήνυμα, τονίζοντας την απαιτούμενη επιμέλεια ασφαλείας, αλλά απέχοντας από λεπτομερείς δηλώσεις για τις υποτιθέμενες ενέργειες της Ρωσίας, όπως ήταν, αύριο. Ως εκ τούτου, αυτή η επίθεση γνωστικού πολέμου είναι σκόπιμη. Οδηγήθηκε τόσο μακριά, ώστε, μετά την αρχική επίθεση κύματος πανικού- ακόμη και η επίσημη φυσιογνωμία του ΝΑΤΟ, ο Γενς Στόλτενμπεργκ, δείλιασε και αισθάνθηκε την ανάγκη να υπενθυμίσει σε όλους πως "δεν υπάρχει άμεση απειλή".
Ας δούμε μερικά παραδείγματα αυτής της αξιοσημείωτης επίθεσης προπαγάνδας:
Η Σουηδία, που δεν είναι ακόμη μέλος του ΝΑΤΟ, έσπευσε να επιδείξει υποδειγματική λεκτική μαχητικότητα: Ο αρχιστράτηγος της, στρατηγός Micael Bydén, προέτρεψε τους συμπατριώτες του Σουηδούς να "προετοιμαστούν ψυχικά" για πόλεμο, ενώ ο υπουργός Πολιτικής Άμυνας Carl-Oskar Bohlin τόνισε ότι "ο πόλεμος μπορεί να έρθει στη Σουηδία". (Φαίνεται πως η εγκατάλειψη της ουδετερότητας μπορεί να σε κάνει πιο ανήσυχο.) Εν μέρει ως απάντηση στον Bydén, ο υπουργός Άμυνας της Γερμανίας Boris Pistorius μοιράστηκε στη συνέχεια την άγρια εικασία του ότι μια ρωσική επίθεση σε χώρα του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να συμβεί σε λιγότερο από δέκα χρόνια.
Σε συνέντευξη Τύπου, ο πρόεδρος της στρατιωτικής επιτροπής του ΝΑΤΟ, ο Ολλανδός ναύαρχος Ρομπ Μπάουερ, ακολούθησε τον ίδιο τόνο, αν και με περισσότερες λεπτομέρειες. Ο Μπάουερ μίλησε για επιχειρήσεις που θα διαμορφώσουν τις ένοπλες δυνάμεις της συμμαχίας για δεκαετίες, για έναν ιστορικά πρωτοφανή βαθμό ολοκλήρωσης μεταξύ του ΝΑΤΟ και των εθνικών αμυντικών σχεδίων και για "ανθεκτικότητα" που θα καλλιεργηθεί από μια "προσέγγιση ολόκληρης της κοινωνίας" τόσο στον πόλεμο όσο και στην προετοιμασία για πόλεμο. Όλα αυτά μπορεί να ακούγονται μεγαλόστομα. Ωστόσο, θα ήταν λάθος να μην τα πάρουμε στα σοβαρά.
Η πολεμική συζήτηση του ΝΑΤΟ δεν αφορά επίσης μόνο τη Ρωσία. Κατά κάποιον τρόπο, αφορά ακόμη περισσότερο τις κοινωνίες των ευρωπαϊκών κρατών-μελών του ΝΑΤΟ: μια πολύ σαφής υπενθύμιση ότι η κυριαρχία τους αξίζει περίπου όσο και αυτή της Ελλάδας όταν η "τρόικα" των δυτικών επικυρίαρχων χτύπησε την πόρτα το 2015. Τίποτα από όλα αυτά δεν προκαλεί έκπληξη, φυσικά: ως βασικό εργαλείο ελέγχου των ΗΠΑ και της ευρωπαϊκής (αυτο)υποταγής, το ΝΑΤΟ ήταν πάντα ένα διακαώς ιμπεριαλιστικό (με την τεχνική και όχι την πολεμική έννοια του όρου) εργαλείο προβολής και ελέγχου της ισχύος των ΗΠΑ στην Ευρώπη.
Τώρα, με την ΕΕ να υποτάσσεται στην Αμερική σε σημείο σοβαρού αυτοτραυματισμού, το στυλ του Μπάουερ να καλοπιάνει τους Ευρωπαίους είναι μόνο συνεπές. Ωστόσο, υπάρχει κάτι αξιοσημείωτο στο πόσο θρασύτατα το ΝΑΤΟ επιδεικνύει τώρα τη θέλησή του για εξουσία, ειδικά στο φόντο του Ντόναλντ Τραμπ, ενός δηλωμένου εχθρού του ΝΑΤΟ, που είναι πλέον ο άνθρωπος που είναι πιθανότερο να κερδίσει τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές στο τέλος του έτους: Αυτό θα μπορούσε να αποδειχθεί το τελευταίο ζήτω του ΝΑΤΟ.
Για τον χειρισμό από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης της επίθεσης μηνυμάτων γύρω από το Steadfast Defender 2024, ας πάρουμε μόνο δύο παραδείγματα. Η υπερ-δημοφιλής βρετανική ταμπλόιντ The Sun ήταν τόσο ωμή όσο θα περιμένατε, σφυροκοπώντας τους αναγνώστες της με τον τίτλο "Ετοιμάζονται για πόλεμο: Το ΝΑΤΟ συγκαλεί τη μεγαλύτερη παγκόσμια δύναμη των τελευταίων ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ με 90.000 στρατιώτες για να ξεκινήσουν σε λίγες ημέρες την ασκήσεις "Steadfast Defender" για τον 3ο Παγκόσμιο Πόλεμο". Το υπόλοιπο άρθρο είναι τόσο εντυπωσιακό όσο υπόσχεται ο τίτλος, συμπεριλαμβανομένων ισχυρισμών για ρωσικό σχέδιο επίθεσης την "ημέρα Χ" ήδη από το 2025.
Η βρετανική Daily Mail, περισσότερο εφημερίδα της μεσαίας τάξης, ήταν λίγο πιο διακριτική, δημοσιεύοντας ένα μακροσκελές, εικονογραφημένο άρθρο (με μεγάλα κόκκινα βέλη σε χάρτες και όλα αυτά) για τα "ηράκλεια πολεμικά παιχνίδια". Υποθέτοντας πώς θα εξελισσόταν μια ρωσική επίθεση κάποια στιγμή μέσα στα επόμενα είκοσι χρόνια, η εφημερίδα απεικονίζει τις μαζικές μελλοντικές κυβερνοεπιθέσεις της Μόσχας, τα βαθιά πυραυλικά πλήγματα και τα τανκς που λειτουργούν με τεχνητή νοημοσύνη εν κινήσει. (Προφανώς, οι εποχές που οι Δυτικοί φαντάζονταν Ρώσους στρατιώτες να εισβάλλουν προς τα εμπρός με τίποτα άλλο παρά με φτυάρια έχουν περάσει ανεπιστρεπτί). Ο άτυχος απόστρατος στρατηγός των ΗΠΑ Μπεν Χότζες, ο οποίος την περασμένη άνοιξη προέβλεπε ακόμη μια νικηφόρα ουκρανική αντεπίθεση, έχει προχωρήσει και τώρα προφητεύει για το πώς θα εξελιχθεί το επερχόμενο μεγάλο χτύπημα της Ρωσίας κατά του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη.
Τι σημαίνουν όλα αυτά;
Η πιο τρομακτική ερμηνεία θα ήταν πως το ΝΑΤΟ είναι ήδη αποφασισμένο να πολεμήσει τη Ρωσία, ό,τι κι αν συμβεί. Αυτό θα ήταν εξαιρετικά παράλογο και αυτοκτονικό, αλλά, από την άλλη, η Δύση δεν έχει δείξει πολύ ορθολογισμό πρόσφατα. Πείτε το "Καμικάζι της Βαλτικής" ή "Η Βρετανία βαριέται αυτοκτονικά" ως εξήγηση της συμπεριφοράς του ΝΑΤΟ.
Η εικασία μου: Δεν είμαστε, ευτυχώς, ακόμα εκεί. Μην με παρεξηγήσετε: Είμαι βέβαιος ότι υπάρχουν τρελοί στο ΝΑΤΟ (και στην ΕΕ) που θα ήθελαν πολύ να πάνε σε πόλεμο, καλύτερα χθες παρά αύριο. Από αυτή την άποψη, οι φήμες σχετικά με την Kaja Kallas, την επίδοξη σιδηρά κυρία της Εσθονίας που προορίζεται για το de facto υπουργείο Εξωτερικών της ΕΕ είναι πράγματι πολύ ανησυχητικές. Ωστόσο, αυτό που είναι πιο πιθανό είναι ένας βρώμικος εσωτερικός συμβιβασμός: Εκεί που κάποιοι θέλουν ήδη πόλεμο, κάποιοι άλλοι παίζουν για κάτι άλλο: Αντιστάθμισμα για τη διαφαινόμενη ήττα της Δύσης στην Ουκρανία.
Αυτό ισχύει ιδιαίτερα από την στιγμή που η Δύση έχει κάνει ένα καταστροφικό λάθος. Αντιμετωπίζοντας την Ουκρανία σχεδόν ως de facto μέλος του ΝΑΤΟ, έχει εξασφαλίσει ότι η ήττα του Κιέβου από τη Ρωσία θα θέσει υπό αμφισβήτηση την αξιοπιστία της συμμαχίας σχεδόν εξίσου διεξοδικά, όπως αν είχε νικηθεί ένα επίσημο μέλος του ΝΑΤΟ: η υπερέκταση έχει συνέπειες. Εξ ου και η επείγουσα ανάγκη να γίνει τώρα πολύς θόρυβος για το πόσο έτοιμη ("Σοβαρά, πραγματικά, το εννοούμε αυτή τη φορά!") είναι η συμμαχία για την υπεράσπιση, ιδίως των νεότερων, ανατολικών μελών του ΝΑΤΟ.
Αλλά ας κάνουμε ένα zoom out για μια στιγμή: Υπάρχει μια ειρωνεία που διαφεύγει στους μεγάλους στρατηγιστές όπως ο ναύαρχος Μπάουερ: Αν θέλετε την "ανθεκτικότητα" μιας "προσέγγισης του συνόλου της κοινωνίας", τότε η κοινωνία σας πρέπει να είναι κατά βάση ικανοποιημένη, με τις ελίτ της να απολαμβάνουν το απόλυτο αποθεματικό νόμισμα της πολιτικής - τη θεμελιώδη νομιμότητα, η οποία συντηρεί τα πολιτεύματα ακόμη και όταν οι κυβερνώμενοι διαφωνούν πολύ με τους κυβερνώντες. Ωστόσο, αυτού του είδους η συμφωνία αναπτύσσεται μόνο από την εμπιστοσύνη, την οποία ακριβώς δεν έχουν πια πάρα πολλοί πολίτες της ΕΕ, αλλά και των ΗΠΑ.
Ο πόλεμος - και η προετοιμασία για πόλεμο - παραμένουν ουσιαστικά πολιτικές δραστηριότητες, αλλά όχι με τον κοντόφθαλμο τρόπο που εφαρμόζει τώρα το ΝΑΤΟ: Η εμπέδωση των κοινωνιών με την αίσθηση μιας μεγάλης εξωτερικής απειλής μπορεί να λειτουργήσει, για λίγο. Ωστόσο, θα είναι μάταιο σε όχι και τόσο μακροπρόθεσμο ορίζοντα, όταν συμβούν δύο πράγματα: Αυτή η εξωτερική απειλή αποτυγχάνει να υλοποιηθεί και, αντίθετα, η απογοήτευση που οι περισσότεροι άνθρωποι πραγματικά αισθάνονται στη ζωή τους συνεχίζει να προέρχεται από το εσωτερικό. Αυτό είναι, παρεμπιπτόντως, αυτό που σκότωσε τη Σοβιετική Ένωση, η οποία, όπως ίσως θέλουν να θυμούνται κάποιοι αναπαραστάτες του Ψυχρού Πολέμου στο ΝΑΤΟ, πέθανε ενώ ήταν οπλισμένη μέχρι τα δόντια και είχε ασκήσει επί δεκαετίες την αμυντική κατήχηση "ολόκληρης της κοινωνίας".