 |
| pixabay / NoName_13 |
Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες βυθίζονται όλο και πιο βαθιά σε μια νέα πυρκαγιά στη Μέση Ανατολή -αυτή τη φορά πολεμώντας μη κρατικούς φορείς που υποστηρίζονται από το Ιράν, συμπεριλαμβανομένων των Χούτι της Υεμένης και των σιιτικών ομάδων αντίστασης στη Συρία και το Ιράκ- οι στενότεροι σύμμαχοί τους από την ΕΕ και το ΝΑΤΟ είναι διχασμένοι.
Eldar Mamedov - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Αυτές οι διαιρέσεις αντανακλούν τη μακροχρόνια αποτυχία των κρατών μελών και των θεσμικών οργάνων της ΕΕ να μιλήσουν με "μία φωνή" για τη Μέση Ανατολή.
Όταν οι ΗΠΑ κάλεσαν σε διεθνή συνασπισμό για να σταματήσουν τις επιθέσεις των πολιτοφυλάκων Χούτι με έδρα την Υεμένη κατά της διεθνούς ναυτιλίας στην Ερυθρά Θάλασσα, μόνο λίγα ευρωπαϊκά κράτη υπέγραψαν την κοινή δήλωση: το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία, οι Κάτω Χώρες, το Βέλγιο, η Δανία και η Ιταλία. Από αυτή την αρχική ομάδα, μόνο η Βρετανία, η Δανία, η Ολλανδία, καθώς και η Ελλάδα προσχώρησαν ως το ευρωπαϊκό απόσπασμα της "Επιχείρησης Prosperity Guardian".
Άλλοι, όπως η Γαλλία, ενώ καταδίκασαν τις επιθέσεις των Χούτι, εξέφρασαν την προτίμησή τους για μια αυτόνομη επιχείρηση υπό ευρωπαϊκή ηγεσία. Άλλοι πάλι, όπως η Ισπανία, ήταν επιφυλακτικοί σε οποιαδήποτε συμμετοχή σε οποιαδήποτε δράση κατά των Χούτι.
Μέχρι τώρα, η Βρετανία είναι το μόνο ναυτικό που έχει συμμετάσχει σε πραγματικά πλήγματα κατά των Χούτι (μέχρι στιγμής, με περιορισμένη επιτυχία), στο πλαίσιο της επιχείρησης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ. Εν τω μεταξύ, οι υπουργοί Άμυνας της ΕΕ συμφώνησαν να ξεκινήσουν την υπό την ηγεσία της ΕΕ "Επιχείρηση Aspides" για να βοηθήσουν στην εγγύηση της ελεύθερης ναυσιπλοΐας και της ασφάλειας της εμπορικής κυκλοφορίας - αρχικά, υπό ιταλική διοίκηση.
Η διασφάλιση της θαλάσσιας ελευθερίας θεωρείται ζωτικής σημασίας, καθώς περίπου το 40% του εμπορίου της ΕΕ με χώρες της Ασίας και της Μέσης Ανατολής διέρχεται από την Ερυθρά Θάλασσα. Ωστόσο, η ακριβής εντολή και οι κανόνες εμπλοκής για την αποστολή αυτή παραμένουν ασαφείς. Οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ υποτίθεται πως θα αποφασίσουν για τα ζητήματα αυτά κατά τη συνάντησή τους στις 19 Φεβρουαρίου. Ο ύπατος εκπρόσωπος της ΕΕ για θέματα εξωτερικής πολιτικής Josep Borrell, ωστόσο, φαίνεται να έχει αποκλείσει οτιδήποτε πέρα από αμυντικές ενέργειες για την προστασία των πλοίων και την αναχαίτιση των επιθέσεων των Χούτι, συμπεριλαμβανομένης της συμμετοχής σε πλήγματα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου κατά των Χούτι ή της διεξαγωγής δικών τους επιθετικών χτυπημάτων.
Ωστόσο, μόλις τεθεί σε κίνηση η επιχείρηση της ΕΕ, η διάκριση αυτή μπορεί να γίνει δυσδιάκριτη. Σε συνέντευξή του στην ιταλική εφημερίδα La Repubblica, ένας κορυφαίος ηγέτης των Χούτι, ο Μοχάμεντ Άλι αλ Χούτι, δήλωσε ότι η Ιταλία "θα γίνει στόχος" εάν συμμετάσχει σε επιθέσεις κατά της ομάδας. Αυτό προκάλεσε την άμεση απάντηση του Ιταλού υπουργού Εξωτερικών Αντόνιο Ταγιάνι, ο οποίος επέμεινε πως η Ρώμη "δε θα τρομοκρατηθεί από τις απειλές των Χούτι". Ωστόσο, φρόντισε επίσης να τονίσει τον αμυντικό χαρακτήρα της σχεδιαζόμενης αποστολής. Και είναι αξιοσημείωτο ότι ούτε η Ιταλία ούτε η ΕΕ στο σύνολό της ακολούθησαν το παράδειγμα της Ουάσινγκτον και χαρακτήρισαν τους Χούτι ως τρομοκρατική οργάνωση.
Οι αντιδράσεις για τα αμερικανικά πλήγματα κατά των συμμάχων του Ιράν στη Συρία και το Ιράκ - ως απάντηση στο θάνατο τριών Αμερικανών στρατιωτών που προκλήθηκε από επίθεση μη επανδρωμένου αεροσκάφους στις 29 Ιανουαρίου - παρουσιάζουν μια παρόμοια κατακερματισμένη εικόνα. Ο Borrell εκτίμησε αυτά τα χτυπήματα ως ένα "φαινόμενο ντόμινο" που προέκυψε από τον πόλεμο Ισραήλ-Χαμάς. Κάλεσε "όλους να προσπαθήσουν να αποφύγουν να γίνει η κατάσταση εκρηκτική". Η Βρετανία, όπως ήταν αναμενόμενο, υποστήριξε το "δικαίωμα της Ουάσινγκτον να απαντά στις επιθέσεις", ενώ καταδίκασε "την αποσταθεροποιητική δραστηριότητα του Ιράν σε όλη την περιοχή".
Εν τω μεταξύ, ο πολεμοχαρής υπουργός Εξωτερικών της Πολωνίας Ράντοσλαβ Σικόρσκι τόνισε ότι "οι πληρεξούσιοι του Ιράν παίζουν με τη φωτιά εδώ και μήνες και χρόνια και τώρα τους καίει". Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, εν τω μεταξύ, στο ψήφισμά του για την κατάσταση στη Γάζα που εγκρίθηκε στα μέσα Ιανουαρίου, επισήμανε τις "επιθετικές ενέργειες του Ιράν και τη χρήση των πληρεξουσίων ως μέσο σκόπιμης αποσταθεροποίησης της περιοχής" ως την κύρια αιτία της κλιμάκωσης.
Πέρα από τη ρητορική, δεν υπάρχουν μέχρι στιγμής ενδείξεις ότι η ΕΕ ετοιμάζεται να συμμετάσχει στη σύγκρουση των ΗΠΑ με τις υποστηριζόμενες από το Ιράν "δυνάμεις στη Συρία και το Ιράκ, είτε στρατιωτικά είτε μέσω διπλωματικής υποστήριξης. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι πίσω από αυτή την αυτοσυγκράτηση: ο ανοιχτός χαρακτήρας της δέσμευσης των ΗΠΑ αυξάνει τους κινδύνους μιας άμεσης σύγκρουσης ΗΠΑ-Ιράν. Αυτό, με τη σειρά του, θα μπορούσε να δώσει κίνητρο στο Ιράν να κινηθεί επιθετικά για την απόκτηση πυρηνικού όπλου ως απόλυτη αποτροπή, καθώς είναι ήδη ένα de facto κράτος πυρηνικού κατωφλίου.
Ένα τέτοιο βήμα θα κατέστρεφε οριστικά κάθε προοπτική για μια πυρηνική συμφωνία με το Ιράν, μια πολιτική που εξακολουθεί να προωθεί η ΕΕ. Μάλιστα, μόλις στα μέσα Ιανουαρίου, ο Ενρίκε Μόρα, ο πολιτικός διευθυντής της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης, συζήτησε τον πυρηνικό φάκελο με τον Ιρανό επικεφαλής διαπραγματευτή Μπαγκερί-Κανί στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός.
Επίσης, η αυξημένη αστάθεια στο Ιράκ και τη Συρία και ο αποδεκατισμός των σιιτικών πολιτοφυλακών εκεί θα μπορούσαν επίσης να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την αναβίωση του ISIS, των ορκισμένων εχθρών τους, οι οποίοι έχουν διαπράξει φρικαλεότητες σε ευρωπαϊκό έδαφος καθώς και σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή και πέραν αυτής. Αξιωματούχοι της ΕΕ προειδοποιούν εδώ και καιρό για τους αυξανόμενους κινδύνους τρομοκρατίας στην Ευρώπη ως απότοκο του πολέμου στη Γάζα.
Και αυτό μας φέρνει πίσω στη βασική αιτία των ευρωπαϊκών διαιρέσεων σχετικά με τους Χούτι, τη Συρία, το Ιράκ και το Ιράν: τις διαφορετικές προοπτικές σχετικά με την εκστρατεία του Ισραήλ στη Γάζα. Ενώ όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ καταδίκασαν έντονα το πογκρόμ της Χαμάς, οι αντιδράσεις τους διαψεύδουν διαφορετικές προτεραιότητες. Ορισμένες χώρες, όπως η Αυστρία, η Τσεχική Δημοκρατία, η Ουγγαρία και η Γερμανία, συντάσσονται στενά με το Ισραήλ και, ως εκ τούτου, προτάσσουν το δικαίωμα του Ισραήλ στην αυτοάμυνα.
Ωστόσο, άλλες χώρες, όπως η Ισπανία, το Βέλγιο, η Ιρλανδία, η Σλοβενία και, σε κάποιο βαθμό, η Γαλλία, θεωρούν τον πόλεμο στη Γάζα και γενικότερα τη σύγκρουση Ισραήλ-Παλαιστίνης ως κύρια αιτία του επεκτεινόμενου χάους στη Μέση Ανατολή. Θεωρούν όλο και πιο προβληματικό να διαχωρίσουν το μακελειό στη Γάζα, τις επιθέσεις των Χούτι στην Ερυθρά Θάλασσα και τις αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ των ΗΠΑ και των σιιτικών ομάδων που υποστηρίζονται από το Ιράν στη Συρία και το Ιράκ.
Πιστεύουν πως η ανάληψη πιο δυναμικής δράσης κατά του "μετώπου αντίστασης" θα μείωνε την πίεση στο Ισραήλ να συμφωνήσει σε κατάπαυση του πυρός στη Γάζα.
Είναι απίθανο ότι η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου (ΔΔ) που επιβάλλει μια σειρά μέτρων στο Ισραήλ για τη διεξαγωγή του πολέμου στη Γάζα θα γεφυρώσει τις ενδοευρωπαϊκές διαφορές, παρά τη διακηρυγμένη δέσμευση της ΕΕ στο διεθνές δίκαιο. Η ΕΕ τόνισε πως οι αποφάσεις του ΔΔΔ είναι δεσμευτικές και πρέπει να εφαρμοστούν "πλήρως, άμεσα και αποτελεσματικά".
Όπως ήταν αναμενόμενο, η Ιρλανδία, το Βέλγιο, η Ισπανία και η Σλοβενία εξέδωσαν δηλώσεις με το ίδιο αποτέλεσμα. Η Γερμανία, παρά τη γενικά φιλοϊσραηλινή της θέση, προσχώρησε σε αυτές. Η Γαλλία υποστήριξε την απόφαση αλλά δε ζήτησε την εφαρμογή της.
Οι πραγματικές ενέργειες, μετά την απόφαση του ΔΕΚ, ωστόσο, αντικατοπτρίζουν τις εναπομένουσες βαθιές διαιρέσεις: αρκετές χώρες ανακοίνωσαν ότι θα αναστείλουν τη χρηματοδότηση της Υπηρεσίας των Ηνωμένων Εθνών για την Αρωγή και τα Έργα για τους Παλαιστίνιους Πρόσφυγες στην Εγγύς Ανατολή (UNRWA), του κύριου ανθρωπιστικού φορέα στην Παλαιστίνη, μετά τις κατηγορίες κατά ορισμένων εργαζομένων της για διασυνδέσεις με τη Χαμάς. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Ιταλία, οι Κάτω Χώρες, η Σουηδία, η Φινλανδία, η Αυστρία, η Ρουμανία και οι χώρες της Βαλτικής.
Άλλες, όπως η Γαλλία και η Γερμανία, δήλωσαν ότι θα περιμένουν τα αποτελέσματα των ερευνών σχετικά με τις εν λόγω φερόμενες διασυνδέσεις με τη Χαμάς, ενώ άλλες, όπως η Ιρλανδία, η Δανία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Ισπανία και η Σλοβενία, δεσμεύτηκαν να συνεχίσουν τη χρηματοδότηση. Ο Borrell, ο κορυφαίος διπλωμάτης της ΕΕ, τόνισε ότι η αποχρηματοδότηση της UNRWA "θα ισοδυναμούσε με συλλογική τιμωρία" των Παλαιστινίων πολιτών.
Για να υπογραμμιστούν περαιτέρω οι διαιρέσεις, η ΕΕ απέτυχε ακόμη να συμφωνήσει σε κυρώσεις κατά των βίαιων ισραηλινών εποίκων, λόγω της αντίθεσης της Ουγγαρίας και της Τσεχικής Δημοκρατίας, παρόλο που οι ΗΠΑ έχουν ήδη ανακοινώσει ότι θα προβούν σε αυτό το βήμα.
Επομένως, είναι δίκαιο να περιμένουμε πως η ΕΕ και τα κράτη μέλη της θα συνεχίσουν να ταλαιπωρούνται, συμφωνώντας μόνο στον μικρότερο κοινό παρονομαστή, δυσχεραίνοντας περαιτέρω την ικανότητά τους να ενεργούν ως σχετικοί παράγοντες στη Μέση Ανατολή.