Fatih Yurtsever* - turkishminute.com / Παρουσίαση Freepen.gr
Ενώ η τουρκική κυβέρνηση, με επικεφαλής τον πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν, έχει καταδικάσει δημοσίως τις στρατιωτικές ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα, η ρητορική της υποδηλώνει γενοκτονία. Η προσέγγιση αυτή φαίνεται να εκμεταλλεύεται την ευαισθησία του τουρκικού λαού απέναντι στο παλαιστινιακό ζήτημα και τους θανάτους στη Γάζα για πολιτικό όφελος. Ωστόσο, η κυβέρνηση Ερντογάν δεν έχει λάβει ακόμη επίσημα νομικά μέτρα στο πλαίσιο αυτό.
Η Σύμβαση του 1948 για την πρόληψη και την τιμωρία του εγκλήματος της γενοκτονίας, ακρογωνιαίος λίθος του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, χρησιμεύει ως νομικός κορμός της υπόθεσης της Νότιας Αφρικής κατά του Ισραήλ στο ΔΔ. Η σύμβαση αυτή, που επικυρώθηκε μετά το Ολοκαύτωμα, ορίζει τη γενοκτονία με νομικούς όρους και καθορίζει τις υποχρεώσεις των κρατών να προλαμβάνουν και να τιμωρούν αυτό το πιο αποτρόπαιο έγκλημα. Σύμφωνα με τη σύμβαση, η γενοκτονία περιλαμβάνει μια σειρά από πράξεις που διαπράττονται με σκοπό την ολική ή μερική καταστροφή μιας εθνικής, εθνοτικής, φυλετικής ή θρησκευτικής ομάδας. Οι πράξεις αυτές περιλαμβάνουν τη δολοφονία μελών της ομάδας, την πρόκληση σοβαρής σωματικής ή ψυχικής βλάβης, την εσκεμμένη επιβολή συνθηκών που αποσκοπούν στη φυσική καταστροφή της ομάδας, την επιβολή μέτρων για την αποτροπή γεννήσεων και τη βίαιη μεταφορά παιδιών.
Το ΔΔ είναι το ανώτατο δικαστήριο του ΟΗΕ για την επίλυση διαφορών μεταξύ κρατών. Αποτελείται από 15 δικαστές που εκλέγονται από τη Γενική Συνέλευση και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ για θητεία εννέα ετών. Μία από τις εντολές του δικαστηρίου είναι να αποφαίνεται επί των διαφορών που προκύπτουν από τη Σύμβαση του 1948 για τη Γενοκτονία.
Τη Σύμβαση για τη Γενοκτονία έχουν επικυρώσει ή προσχωρήσει σε αυτήν 153 κράτη (από τον Απρίλιο του 2022, μαζί με τη Ζάμπια). Άλλα 41 κράτη μέλη των Ηνωμένων Εθνών δεν το έχουν ακόμη πράξει. Η Τουρκία έγινε συμβαλλόμενο μέρος της σύμβασης μέσω προσχώρησης, με τον εγκριτικό νόμο αριθ. 5630 για τη Σύμβαση Γενοκτονίας, που δημοσιεύθηκε στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας στις 29 Μαρτίου 1950. Η σύμβαση τέθηκε σε ισχύ για την Τουρκία στις 31 Ιουλίου 1951, υποδηλώνοντας τη δέσμευση της Τουρκίας στο διεθνές νομικό πλαίσιο για την πρόληψη και την τιμωρία των πράξεων γενοκτονίας.
Ως μέλος του ΟΗΕ, η Τουρκία έχει το δικαίωμα να ζητήσει παρέμβαση σε υποθέσεις στο ΔΔ. Η διαδικασία για μια τέτοια παρέμβαση περιγράφεται στα άρθρα 62 και 63 του καταστατικού του ΔΔ. Το άρθρο 62 επιτρέπει σε ένα κράτος να ζητήσει παρέμβαση εάν πιστεύει ότι έχει συμφέρον νομικής φύσης που θα μπορούσε να επηρεαστεί από την απόφαση του δικαστηρίου. Το ΔΔ, ωστόσο, διατηρεί τη διακριτική ευχέρεια να αποδέχεται ή να απορρίπτει τις αιτήσεις παρέμβασης. Δεδομένης της έντονης αντίθεσης της Τουρκίας στις ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα, όπως αποδεικνύεται από τις έντονες καταδίκες του Προέδρου Ερντογάν, αναμένεται ότι η Τουρκία μπορεί να επιδιώξει να παρέμβει στην υπόθεση στο ΔΔ προς υποστήριξη της Παλαιστίνης.
Ενώ η τουρκική κυβέρνηση, με επικεφαλής τον πρόεδρο Ερντογάν, έχει καταδικάσει δημοσίως τις στρατιωτικές ενέργειες του Ισραήλ στη Γάζα, περιγράφοντάς τες με όρους που παραπέμπουν σε γενοκτονία, δεν έχει λάβει ακόμη συγκεκριμένα μέτρα. Ένα από τα συγκεκριμένα βήματα που θα μπορούσε να κάνει η κυβέρνηση Ερντογάν στο θέμα αυτό θα μπορούσε να είναι να γίνει διάδικος υπέρ της Παλαιστίνης στην υπόθεση που έχει καταθέσει η Νότια Αφρική, παρόμοια με την αίτηση της Γερμανίας στο Διεθνές Δικαστήριο για να γίνει διάδικος υπέρ του Ισραήλ.
Στο τουρκικό ποινικό δίκαιο, το έγκλημα της γενοκτονίας ορίζεται στο άρθρο 76 του τουρκικού ποινικού κώδικα (νόμος αριθ. 5237), ο οποίος έχει τροποποιηθεί σύμφωνα με τη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για την πρόληψη και την τιμωρία του εγκλήματος της γενοκτονίας. Η Τουρκία έχει υποχρεώσεις βάσει του διεθνούς δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της Σύμβασης για τη Γενοκτονία, να προλαμβάνει και να τιμωρεί πράξεις γενοκτονίας. Στο πλαίσιο αυτό, η κυβέρνηση Ερντογάν μπορεί να καταθέσει ποινική μήνυση στα τουρκικά δικαστήρια βάσει του άρθρου 76 του ποινικού κώδικα κατά ισραηλινών πολιτικών και στρατιωτικών αξιωματούχων που πιστεύει ότι διέπραξαν γενοκτονία στη Γάζα.
Ωστόσο, ο κύριος στόχος της κυβέρνησης Ερντογάν φαίνεται να είναι η εκμετάλλευση της ευαισθησίας της αραβικής και της τουρκικής κοινής γνώμης για το παλαιστινιακό ζήτημα μέσω της πολιτικής ρητορικής. Η λήψη συγκεκριμένων μέτρων για το θέμα αυτό θα μπορούσε να επιδεινώσει τις σχέσεις της Τουρκίας με το Ισραήλ. Δεδομένου ότι η ισραηλινή κυβέρνηση γνωρίζει καλά το πολιτικό στυλ του προέδρου Ερντογάν, δεν θα λάβει σοβαρά υπόψη της τη ρητορική του Ερντογάν για τη γενοκτονία, εκτός εάν ληφθούν συγκεκριμένα μέτρα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο όγκος του εμπορίου μεταξύ Τουρκίας και Ισραήλ συνεχίζει να αυξάνεται και τα καύσιμα που χρησιμοποιούνται από τα ισραηλινά αεροσκάφη συνεχίζουν να μεταφέρονται από τα τουρκικά λιμάνια στο Ισραήλ.
Οι επίμονοι ισχυρισμοί της τουρκικής κυβέρνησης περί γενοκτονίας κατά του Ισραήλ, ιδίως σε σχέση με τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στη Γάζα, θα μπορούσαν ενδεχομένως να εκθέσουν την Τουρκία σε παρόμοιες κατηγορίες σχετικά με τις στρατιωτικές της δραστηριότητες στη βόρεια Συρία. Για παράδειγμα, υπάρχει ο υποθετικός κίνδυνος το Ισραήλ να ασκήσει αγωγή κατά της Τουρκίας στο ΔΔ με τον ισχυρισμό της γενοκτονίας κατά του κουρδικού πληθυσμού στην περιοχή αυτή. Ενώ οι ισχυρισμοί αυτοί αποτελούν μέρος ενός σύνθετου γεωπολιτικού λόγου, η Τουρκία συνεχίζει να συμμετέχει σε σημαντικές εμπορικές συναλλαγές με το Ισραήλ, οι οποίες περιλαμβάνουν μια σειρά από εξαγωγές και εισαγωγές μεταξύ των δύο εθνών. Επιπλέον, η σχέση της Τουρκίας με τη Χαμάς, την οποία δεν αναγνωρίζει ως τρομοκρατική οργάνωση, έρχεται σε αντίθεση με τη στάση μεγάλου μέρους του δυτικού κόσμου.
* Ο Fatih Yurtsever είναι πρώην αξιωματικός του ναυτικού των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων. Χρησιμοποιεί ψευδώνυμο για λόγους ασφαλείας.