Τα τελευταία χρόνια, οι διευρυνόμενοι δεσμοί της Ρωσίας με το παλαιστινιακό κίνημα αντίστασης Χαμάς έχουν συμβάλει στον αυξανόμενο κατάλογο των θεμάτων που θολώνουν τις σχέσεις μεταξύ της Μόσχας και του Τελ Αβίβ. Μετά την επίσκεψη της Χαμάς στη Μόσχα στις 27 Οκτωβρίου, μετά την επιχείρηση Al-Aqsa Flood, το Υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ δήλωσε ότι το ταξίδι αυτό "στέλνει μήνυμα νομιμοποίησης της τρομοκρατίας κατά των Ισραηλινών". Ωστόσο, αξιωματούχοι της Χαμάς συνέχισαν να συρρέουν στη ρωσική πρωτεύουσα, πιο πρόσφατα στα τέλη Ιανουαρίου.
Mohamad Hasan Sweidan - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Η ρωσική θέση για τον πόλεμο στη Γάζα
Από την έναρξη της βάναυσης στρατιωτικής επίθεσης του Ισραήλ στη Γάζα, η επίσημη στάση της Ρωσίας ήταν πιο κοντά στην παλαιστινιακή θέση, γεγονός που φαίνεται από τις διάφορες δραστηριότητες της Μόσχας στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ: έκκληση για κατάπαυση του πυρός, δηλώσεις Ρώσων αξιωματούχων που επικρίνουν την ισραηλινή εγκληματικότητα, επαναλαμβανόμενες συναντήσεις με τη Χαμάς στη Μόσχα και εστίαση των επίσημων μέσων ενημέρωσης της χώρας στην παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Λωρίδα της Γάζας.
Παρά το μακροχρόνιο συνεργατικό χαρακτήρα των ρωσοϊσραηλινών σχέσεων, ο πόλεμος στην Ουκρανία αναδιαμόρφωσε σημαντικά τους γεωπολιτικούς υπολογισμούς της Μόσχας. Σήμερα, η Ρωσία βλέπει τον πόλεμο της Γάζας και τις περιφερειακές επιπτώσεις του από την προοπτική του ανταγωνισμού της με τις ΗΠΑ και, ως εκ τούτου, θεωρεί το Ισραήλ κρίσιμο εργαλείο της αμερικανικής επιρροής στη Δυτική Ασία. Η ρωσική ηγεσία θεωρεί ότι η τρέχουσα σύγκρουση είναι τόσο η μάχη της Ουάσινγκτον όσο και του Τελ Αβίβ - ένα αποδυναμωμένο Ισραήλ θα σήμαινε την περαιτέρω αποσύνθεση της προβολής ισχύος των ΗΠΑ από το Λεβάντε στον Περσικό Κόλπο, έναν στρατηγικό ρωσικό στόχο.
Παρόλο που το Τελ Αβίβ και η Μόσχα εξακολουθούν να διατηρούν κοινά συμφέροντα αξίας και για τους δύο, είναι ο στρατηγικός ανταγωνισμός ΗΠΑ-Ρωσίας που ασκεί σήμερα τη μεγαλύτερη επιρροή στη λήψη αποφάσεων του Κρεμλίνου.
Αυτό μπορεί να φανεί σε έναν καταιγισμό σκληρά διατυπωμένων ρωσικών δηλώσεων που επικρίνουν το ρόλο της Ουάσινγκτον στην παράταση και επιδείνωση του πολέμου στη Γάζα. Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν εξέφρασε τα αισθήματα των περισσότερων Δυτικοασιατών όταν δήλωσε: "Πολλοί άνθρωποι θα συμφωνούσαν πως πρόκειται για ένα ζωντανό παράδειγμα της αποτυχίας της πολιτικής των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή". Ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του, Σεργκέι Ριαμπκόφ, έκανε το βήμα παραπάνω:
Οι Ηνωμένες Πολιτείες φέρουν την πρωταρχική ευθύνη για αυτή τη δραματική και επικίνδυνη κρίση, καθώς προσπάθησαν επί πολλά χρόνια να μονοπωλήσουν τη διαδικασία διευθέτησης και να αγνοήσουν τα σχετικά ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας, και τώρα εμπόδισαν τις προσπάθειες για την επίτευξη μιας κατάλληλης λύσης.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα γεγονότα των τελευταίων δύο ετών στην Ουκρανία έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της ρωσικής αντίδρασης στη Γάζα. Κατά τη διάρκεια της πρόσφατης συνέντευξής του με τον Αμερικανό δημοσιογράφο Τάκερ Κάρλσον, ο Πούτιν ξόδεψε υπερβολικά πολύ χρόνο για να ξετυλίξει το ιστορικό πλαίσιο πίσω από την ύπαρξη της Ουκρανίας ως κράτος, προτού δηλώσει με τόλμη: "Η Ουκρανία είναι ένα τεχνητό κράτος που δημιουργήθηκε με τη θέληση του Στάλιν και δεν υπήρχε πριν από το 1922".
Φυσικά, ο Ρώσος πρόεδρος κατανοεί ότι η επίκληση της αδύναμης ιστορικής αιτιολόγησης της κρατικής υπόστασης της Ουκρανίας του επιτρέπει να υιοθετεί την ίδια προσέγγιση που βασίζεται σε ένα πλούσιο πλαίσιο όταν συζητά παρατεταμένες συγκρούσεις σε άλλες περιοχές. Η βασισμένη στην ιστορία του φόρμουλα για την αντιμετώπιση της ρίζας της σύγκρουσης ισχύει εξίσου για την ίδρυση του ισραηλινού κράτους παρά τις αντιρρήσεις των Παλαιστινίων και των γειτονικών τους εθνών, η οποία πιθανότατα θα διαδραματίσει ρόλο στη θέση του Πούτιν σχετικά με το πώς θα προχωρήσει το πρόβλημα Παλαιστίνη-Ισραήλ.
Επιπλέον, ως προέκταση του δυτικού άξονα, το Ισραήλ έχει υιοθετήσει επίσημες θέσεις που συνάδουν με τα συμφέροντα των ΗΠΑ και της συμμαχίας του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία. Από το 2022 που ξεκίνησε αυτός ο πόλεμος, το Τελ Αβίβ έχει εκδώσει δηλώσεις που διαψεύδουν τις διακηρυγμένες προσπάθειές του για ουδετερότητα. Όπως ξεκαθάρισε ο τότε Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Yair Lapid: "Η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία αποτελεί σοβαρή παραβίαση της διεθνούς τάξης και το Ισραήλ καταδικάζει την επίθεση και είναι έτοιμο να παράσχει ανθρωπιστική βοήθεια στους πολίτες της Ουκρανίας".
Εντός της Δυτικής Ασίας, ήταν κυρίως το Ιράν που εξέφρασε την υποστήριξή του στο ρωσικό δίλημμα σχετικά με την Ουκρανία και την απόφασή του να ξεκινήσει μια ειδική στρατιωτική επιχείρηση.
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης του Πούτιν στην Τεχεράνη τον Ιούλιο του 2022, ο Ιρανός ηγέτης Sayyed Ali Khamenei καταφέρθηκε εναντίον της δυτικής διπροσωπίας στις διεθνείς υποθέσεις και κατηγόρησε τους εχθρούς της Μόσχας πως αντιτίθενται στην ύπαρξη μιας "ανεξάρτητης και ισχυρής" Ρωσίας. Ο Χαμενεΐ πρόσθεσε ακόμη ότι αν η Ρωσία δεν είχε στείλει δυνάμεις στην Ουκρανία, θα αντιμετώπιζε αργότερα επίθεση του ΝΑΤΟ.
Ρωσικές σχέσεις με τη Χαμάς
Όσον αφορά τα γεγονότα στη Γάζα σήμερα, μπορεί να υποστηριχθεί ότι το Κρεμλίνο βρίσκεται πιο κοντά στις θέσεις εκείνων των κρατών και φορέων που υποστήριξαν την στάση του στην Ουκρανία. Όταν Αμερικανοί αξιωματούχοι επιτέθηκαν στο Ιράν για την υποστήριξή του στη Γάζα, ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ μπήκε στη μάχη:
Σημειώνουμε τις προσπάθειες να επιρρίψουν την ευθύνη για τα πάντα στο Ιράν και τις θεωρούμε εντελώς προκλητικές. Πιστεύω πως η ιρανική ηγεσία παίρνει μια αρκετά υπεύθυνη και ισορροπημένη θέση και ζητά να αποτραπεί η εξάπλωση αυτής της σύγκρουσης σε ολόκληρη την περιοχή και τις γειτονικές χώρες.
Ενώ η Ουάσιγκτον δούλευε υπερωρίες για να ενισχύσει τις πολλές ψευδείς ισραηλινές αφηγήσεις για τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου - παρομοιάζοντας μάλιστα την παλαιστινιακή αντίσταση με την τρομοκρατική ομάδα ISIS - η Ρωσία ήταν αντίθετα απασχολημένη με την υποδοχή ενός ρεύματος αντιπροσωπειών της Χαμάς στη Μόσχα.
Την περασμένη εβδομάδα, όταν η Χαμάς παρέδωσε τη μελετημένη απάντησή της στους διαπραγματευτές της εκεχειρίας, ζήτησε ενδεικτικά να συμπεριληφθεί η Ρωσία ως ένας από τους εγγυητές μιας τελικής συμφωνίας για τον τερματισμό του πολέμου στη Γάζα - μια σαφής αντανάκλαση του γεγονότος ότι οι Παλαιστίνιοι πιστεύουν πως η Μόσχα μπορεί να διαδραματίσει θετικό ρόλο στην επίλυση αυτής της σύγκρουσης.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι οι επισκέψεις της Χαμάς στη Ρωσία και οι συναντήσεις με διάφορους Ρώσους αξιωματούχους δεν είναι κάτι καινούργιο. Οι σχέσεις του παλαιστινιακού κινήματος με Ρώσους ηγέτες χρονολογούνται από το 2006, όταν μια πολιτική αντιπροσωπεία της Χαμάς έφτασε στη Μόσχα εβδομάδες μετά τη νίκη της στις παλαιστινιακές βουλευτικές εκλογές. Οι σημερινές επισκέψεις, ωστόσο, διαφέρουν σημαντικά στο ότι γίνονται σε μια εποχή που η Ουάσιγκτον και το Τελ Αβίβ έχουν ανακοινώσει κοινό στόχο να καταστρέψουν τη Χαμάς. Είναι αξιοσημείωτο πως η Ρωσία ασχολείται σήμερα με ζήλο με τις παλαιστινιακές ομάδες αντίστασης που κατέρριψαν την εικόνα του στρατιωτικού αήττητου του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου.
Από εκείνη την επεισοδιακή ημέρα, ο απεσταλμένος του Πούτιν για τη Δυτική Ασία Μιχαήλ Μπογκντάνοφ έχει υποδεχθεί δύο φορές την αντιπροσωπεία της Χαμάς με επικεφαλής τον Μούσα Αμπού Μαρζούκ, μέλος του πολιτικού γραφείου του κινήματος - στις 26 Οκτωβρίου και στις 19 Ιανουαρίου. Ισραηλινοί αξιωματούχοι εξοργίστηκαν, χαρακτηρίζοντας τη ρωσική πρόσκληση "ένα καταδικαστέο βήμα που παρέχει υποστήριξη στην τρομοκρατία και νομιμοποίηση στις φρικτές ενέργειες που πραγματοποιούν οι τρομοκράτες της Χαμάς". Το ισραηλινό υπουργείο Εξωτερικών κάλεσε επίσης τη Μόσχα να απελάσει αμέσως τους αξιωματούχους της Χαμάς.
Τα σκληρά μηνύματα από το Τελ Αβίβ είναι απίθανο να κάνουν τη διαφορά.
Η δυτικοασιατική ώθηση της Ρωσίας
Πιο πρόσφατα, η Μόσχα προσκάλεσε τις παλαιστινιακές παρατάξεις να συμμετάσχουν σε μια παλαιστινιακή εθνική συνάντηση στα τέλη Φεβρουαρίου.
Ο αναπληρωτής γενικός γραμματέας του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, Jamil Mezher, δήλωσε στο Sputnik στις 13 Φεβρουαρίου πως η ομάδα έλαβε πρόσκληση από τη Μόσχα να συμμετάσχει σε μια παλαιστινιακή εθνική συνάντηση που περιλαμβάνει όλες τις παρατάξεις στα τέλη του μήνα.
Το Κρεμλίνο έχει ήδη κάνει τους υπολογισμούς του και αποφάσισε, για στρατηγικούς λόγους, να εισέλθει στην αμφιλεγόμενη παλαιστινιακή-ισραηλινή αρένα. Και ο Άξονας της Αντίστασης της περιοχής προσφέρει αυτή την ευκαιρία:
Πρώτον, η Ρωσία γνωρίζει ότι δεν θα μπορέσει να επιβληθεί σε μια διεθνή επίλυση της σύγκρουσης παρά μόνο μέσω των σχέσεών της με τη Χαμάς. Το Τελ Αβίβ δε θα δεχτεί τη Μόσχα ως μεσολαβητή μεταξύ αυτού και της Χαμάς - τουλάχιστον προς το παρόν.
Δεύτερον, η υποδοχή των αντιπροσωπειών της Χαμάς από τη Ρωσία μεταφέρει ένα μήνυμα που απευθύνεται στην Ουάσιγκτον. Εν ολίγοις, το Κρεμλίνο είναι διατεθειμένο να πλησιάσει εκείνους που αντιτίθενται στα συμφέροντα των ΗΠΑ. Εν μέρει η διαίρεση σχετικά με τον πόλεμο στη Γάζα αντανακλά τη διεθνή διαίρεση μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων.
Τρίτον, ένα βασικό μέρος της σχέσης της Ρωσίας με τη Χαμάς είναι το αποτέλεσμα της αυξανόμενης πεποίθησης της Μόσχας ότι οι μη κρατικοί φορείς στη Γάζα έχουν σημαντική επιρροή στην πολιτική πραγματικότητα στην περιοχή. Από εδώ και πέρα, μπορεί να ειπωθεί πως η Ρωσία έχει αυξανόμενο ενδιαφέρον για τη σφυρηλάτηση και την επέκταση των σχέσεων με τις δυνάμεις του περιφερειακού Άξονα της Αντίστασης, με επικεφαλής τη Χεζμπολάχ στο Λίβανο, τη Χαμάς στην Παλαιστίνη και το κίνημα Ανσαράλα στην Υεμένη. Οι Ρώσοι αποτέλεσαν, άλλωστε, αποφασιστικό παράγοντα για την εξασφάλιση της νίκης της Συρίας στον πόλεμο μεταξύ NATO-GCC εναντίον του συμμάχου της, και συνέβαλαν καθοριστικά στο να εκτοξευθεί το Ιράν στις θέσεις του στον Οργανισμό Συνεργασίας της Σαγκάης (SCO) και στους πρόσφατα διευρυμένους BRICS.
Πρέπει να σημειωθεί εδώ πως και τα πέντε περιφερειακά μέρη μοιράζονται την παγκόσμια προσέγγιση της Ρωσίας με στόχο τον ανταγωνισμό με την επιρροή των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο.
Ίσως μια από τις πιο σημαντικές πτυχές του timing του πολέμου του Ισραήλ στη Γάζα είναι το "διεθνές ρολόι". Η επίθεση του Τελ Αβίβ στην πολιορκημένη Λωρίδα ήρθε περισσότερο από ενάμιση χρόνο μετά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, όταν το Κίεβο βρισκόταν υπό κατάρρευση, και σε μια στιγμή μετασχηματισμού του διεθνούς συστήματος. Αυτός ο παράγοντας μπορεί να είναι θεμελιώδης για την κατανόηση της ενισχυμένης προσέγγισης του Κρεμλίνου στα γεγονότα της Δυτικής Ασίας. Ενώ η Μόσχα γνωρίζει ότι οι τρέχουσες θέσεις της μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά τις σχέσεις της με το Τελ Αβίβ, στο πλαίσιο του ανταγωνισμού των μεγάλων δυνάμεων, οι Ρώσοι είναι ικανοποιημένοι να θυσιάσουν μέρος των συμφερόντων τους για να επιτύχουν πολύ μεγαλύτερους στρατηγικούς στόχους.
Και όσο ισχύει αυτή η ρωσική σκέψη, η Χαμάς και άλλα κινήματα αντίστασης της Δυτικής Ασίας βλέπουν μια ευκαιρία να εκμεταλλευτούν τους παγκόσμιους μετασχηματισμούς για να προσελκύσουν μια υπερδύναμη στο πλευρό τους.