 |
| Sputnik/Mikhail Metzel |
Του Vsevolod Sviridov, εμπειρογνώμονα του Κέντρου Αφρικανικών Σπουδών του Πανεπιστημίου HSE - Russia Today / Παρουσίαση Freepen.gr
Από πολλές απόψεις, η σύνοδος κορυφής Ρωσίας-Αφρικής που πραγματοποιήθηκε τον Ιούλιο του 2023 συνεχίζεται μέχρι σήμερα. Από εκείνη την εκδήλωση, οι ηγέτες τριών αφρικανικών χωρών -του Νοτίου Σουδάν, της Ισημερινής Γουινέας και, αυτή την εβδομάδα, του Τσαντ- έχουν επισκεφθεί τη Μόσχα. Αυτό δεν περιλαμβάνει άλλες αφρικανικές αντιπροσωπείες υψηλού επιπέδου - για παράδειγμα, μόλις λίγες ημέρες νωρίτερα, μια αντιπροσωπεία από τον Νίγηρα, με επικεφαλής τον πρωθυπουργό, επισκέφθηκε τη Μόσχα. Οι επισκέψεις αυτές συμβαίνουν υπό το πρίσμα του αυξανόμενου εμπορικού κύκλου εργασιών μεταξύ Ρωσίας και Αφρικής, καθώς και άλλων διαρθρωτικών αλλαγών στην "πολιτική της Μόσχας για την Αφρική".
Το Τσαντ και η Ρωσία
Η επίσκεψη του προέδρου του Τσαντ Mahamat Deby είναι αρκετά σημαντική. Πρόκειται για μια από τις πρώτες επισκέψεις του στο εξωτερικό μετά τη σχετική σταθεροποίηση της πολιτικής κατάστασης εκεί τον περασμένο μήνα. Οι κεντρικές αρχές και μία από τις κύριες ομάδες της αντιπολίτευσης, οι Les Transformateurs, είχαν καταφέρει να καταλήξουν σε συναίνεση και να σχηματίσουν μια κυβέρνηση χωρίς αποκλεισμούς, εγκαινιάζοντας έτσι μια μεταβατική περίοδο. Διεξήχθη επίσης ένα συνταγματικό δημοψήφισμα.
Δεύτερον, το Τσαντ είναι ένας σχετικά νέος εταίρος για τη Ρωσία στην Αφρική. Κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων, αναφέρθηκε πως αυτή ήταν η πρώτη επίσκεψη του Προέδρου του Τσαντ στη Μόσχα από το 1968 (το Τσαντ απέκτησε την ανεξαρτησία του το 1960) - και αυτό δεν είναι τυχαίο. Μέχρι τώρα, οι επαφές μεταξύ της Ρωσίας και του Τσαντ τόσο σε πολιτικό όσο και σε οικονομικό επίπεδο είχαν περιοριστεί σε εφάπαξ συμφωνίες στον τομέα της στρατιωτικο-τεχνικής συνεργασίας.
Τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία αλληλεπιδρά όλο και περισσότερο με "μη παραδοσιακούς" εταίρους στην Αφρική - δηλαδή με τις χώρες με τις οποίες η ΕΣΣΔ δεν ανέπτυξε ενεργό εταιρική σχέση για διάφορους λόγους (συμπεριλαμβανομένων πολιτικών και ιδεολογικών) και στις οποίες η "σοβιετική κληρονομιά" δεν ήταν τόσο ισχυρή όσο στην Αλγερία, την Αίγυπτο, την Αιθιοπία, την Αγκόλα κ.λπ.
Τρίτον, το Τσαντ βρίσκεται σε μια σημαντική γεωγραφική ζώνη. Αποτελεί συνδετικό κρίκο μεταξύ της Δυτικής Αφρικής και του Σουδάν, και στη συνέχεια του Κέρατος της Αφρικής- και μεταξύ της Βόρειας Αφρικής και της Τροπικής Αφρικής - στην πραγματικότητα, αρχαίοι εμπορικοί δρόμοι περνούν από το έδαφος του Τσαντ. Αυτή η θέση "σταυροδρόμι" συνοδεύεται από ορισμένες ευκαιρίες, αλλά ενέχει και κινδύνους, καθώς η ασφάλεια της χώρας εξαρτάται άμεσα από την κατάσταση στις γειτονικές χώρες και περιοχές.
Ζήτημα ασφάλειας
Επί του παρόντος, γύρω από το Τσαντ επικρατεί μεγάλη αναταραχή. Στα δυτικά βρίσκεται ο Νίγηρας, όπου πραγματοποιήθηκε πραξικόπημα τον περασμένο Ιούλιο και όπου οι τρομοκρατικές ομάδες παραμένουν ενεργές. Στα νοτιοδυτικά, στη λεκάνη της λίμνης Τσαντ, βρίσκεται η έδρα της Μπόκο Χαράμ - μιας από τις πιο θανατηφόρες τρομοκρατικές ομάδες. Στα βόρεια το Τσαντ συνορεύει με τη Λιβύη και, στα νότια, με την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία (ΚΑΔ). Σε αυτές τις χώρες, οι εσωτερικές συγκρούσεις είναι προς το παρόν παγωμένες, αλλά μπορούν να επαναληφθούν ανά πάσα στιγμή. Τέλος, στα ανατολικά του βρίσκεται το Σουδάν, όπου τον περασμένο Απρίλιο ξεκίνησε ένας εμφύλιος πόλεμος πλήρους κλίμακας. Η σύγκρουση αυτή μπορεί να επεκταθεί στο Νταρφούρ, μια περιοχή στο ανατολικό Σουδάν στα σύνορα με το Τσαντ. Παρεμπιπτόντως, η Ρωσία κατάφερε να δημιουργήσει μάλλον στενές επαφές ασφαλείας με όλους σχεδόν τους γείτονες του Τσαντ, οπότε η περιφερειακή ασφάλεια ήταν ένα σημαντικό θέμα κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων.
Εμπόριο και οικονομία
Τα βασικά θέματα, ωστόσο, ήταν το εμπόριο και η οικονομία, καθώς και το πλαίσιο για την ενίσχυση και την ανάπτυξη των οικονομικών δεσμών. Όπως δήλωσε ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν, "ετοιμάζεται ένα αρκετά μεγάλο σύνολο εγγράφων που θα επιτρέψει [μας] να ενισχύσουμε το νομικό πλαίσιο". Μέχρι στιγμής, οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και του Τσαντ ήταν ελάχιστες, ακόμη και για τα δεδομένα της συνεργασίας Ρωσίας-Αφρικής. Το Τσαντ κατέχει μία από τις χαμηλότερες θέσεις όσον αφορά τον εμπορικό κύκλο εργασιών με τη Ρωσία - στον κατάλογο των αφρικανικών χωρών, κατέλαβε τη δέκατη από την τελευταία θέση το 2021, με 2 εκατομμύρια δολάρια. Υπάρχουν διάφοροι λόγοι για το γεγονός αυτό. Πρώτα απ' όλα, τα logistics είναι περίπλοκα, οπότε είναι δύσκολο να εισαχθούν ρωσικά προϊόντα στο Τσαντ. Δεύτερον, η εμπορική συμπληρωματικότητα είναι αρκετά περιορισμένη - το Τσαντ εισάγει μικρή ποσότητα πετρελαιοειδών και σιταριού (το κύριο εξαγωγικό προϊόν της Ρωσίας προς την Αφρική) και εξάγει κυρίως πετρέλαιο και χρυσό (που αντιπροσωπεύουν το 96% των εξαγωγών του σε όρους αξίας).
Ωστόσο, η Ντζαμένα μπορεί να ενδιαφέρεται να εισάγει λιπάσματα από τη Ρωσία για να ενισχύσει την αποτελεσματικότητα του δικού της γεωργικού τομέα (π.χ. για την καλλιέργεια σόργου και κεχριού). Ορισμένες λύσεις στον τομέα των υπηρεσιών μπορεί επίσης να έχουν ζήτηση, όπως η κατάρτιση προσωπικού και η μεταφορά δεξιοτήτων στους τομείς της δημόσιας διοίκησης και της ψηφιοποίησης. Το 2024, ο αριθμός των υποτροφιών που δίνονται σε φοιτητές από το Τσαντ που σκοπεύουν να σπουδάσουν σε ρωσικά πανεπιστήμια έχει διπλασιαστεί σε 300. Τέτοιες μακροπρόθεσμες επενδύσεις στην εκπαίδευση του προσωπικού της χώρας, οι οποίες θα αποδώσουν αποτελέσματα εντός 20 ετών, υποδηλώνουν τη συστηματική εργασία της Ρωσίας στην Αφρική.
Ο γαλλικός παράγοντας
Η Γαλλία αντέδρασε οδυνηρά στην επίσκεψη του προέδρου του Τσαντ στη Μόσχα. Παραδοσιακά, η γαλλική πολιτική ελίτ θεωρεί τις πρώην δυτικοαφρικανικές αποικίες της ως "zone pré carré" - μια ζώνη αποκλειστικών συμφερόντων της.
Μέχρι πρόσφατα, η Γαλλία βασιζόταν στον "άξονα" Σενεγάλη-Τσαντ - τις πέντε χώρες που είναι γνωστές ως G5 Σαχέλ - ως το προπύργιό της στην περιοχή. Τώρα, μετά από μια σειρά αποτυχιών της εξωτερικής πολιτικής στην περιοχή του Σαχέλ - στο Μάλι, την Μπουρκίνα Φάσο και το Νίγηρα - τα μόνα εναπομείναντα "πλευρά" της Γαλλίας είναι η Σενεγάλη (στα δυτικά) και το Τσαντ (στα ανατολικά). Στην πραγματικότητα, τα περισσότερα από τα γαλλικά στρατεύματα που βρίσκονται στη Δυτική Αφρική σταθμεύουν στο Τσαντ.
Σύμφωνα με αναφορές των μέσων ενημέρωσης, περίπου 1.000 Γάλλοι στρατιώτες σταθμεύουν, στην πρωτεύουσα Ντζαμένα και στις πόλεις Faya Largeau και Abeche. Το Τσαντ αντικατέστησε τον Νίγηρα ως το κύριο περιφερειακό φυλάκιο της Γαλλίας, αφού τα γαλλικά στρατεύματα από την Μπουρκίνα Φάσο και το Μάλι είχαν μεταφερθεί στο Νίγηρα (το Μάλι ήταν το κύριο γαλλικό φυλάκιο πριν από τον Νίγηρα).
Η Γαλλία πιστεύει ότι το "χέρι της Μόσχας" ευθύνεται για τη σειρά οδυνηρών ηττών που έχει υποστεί στη Δυτική Αφρική και, ομολογουμένως, οι ρωσικές αρχές αρέσκονται να συζητούν δημοσίως τα ευαίσθητα σημεία της Γαλλίας.
Παρά τις πολιτικές αυτές συζητήσεις, ωστόσο, η εκδίωξη της Γαλλίας από την περιοχή του Σαχέλ δεν ήταν αποτέλεσμα της ενεργητικής εξωτερικής πολιτικής της Μόσχας, αλλά μάλλον των συστημικών λαθών που έκανε το Παρίσι στην περιοχή.
Η Ρωσία ακολουθεί μια μάλλον ευέλικτη πολιτική στην Αφρική - οι γαλλικές στρατιωτικές βάσεις στη Σενεγάλη και το Τσαντ ή οι αμερικανικές βάσεις στον Νίγηρα δεν εμποδίζουν τη Ρωσία να ξεκινήσει πολιτικό διάλογο με τις χώρες αυτές ή να αναπτύξει εμπορικούς και οικονομικούς δεσμούς.
Ενώ το Τσαντ δεν σκοπεύει επί του παρόντος να απαλλαγεί από τα γαλλικά στρατεύματα στο έδαφός του, η ανάγκη τους μπορεί σταδιακά να εξαφανιστεί μόλις οι εξωτερικές σχέσεις του Τσαντ διαφοροποιηθούν και συμπεριλάβουν την Κίνα, τη Ρωσία, την Τουρκία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα κ.λπ. μόλις σταθεροποιηθεί η εσωτερική πολιτική κατάσταση και η περιοχή δημιουργήσει αποτελεσματικούς μηχανισμούς ασφαλείας.