Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Στις 3 Φεβρουαρίου η Ουάσινγκτον άρχισε να πλήττει από αέρος το Σώμα των Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης του Ιράν (IRGC) και άλλους στόχους στη Συρία και το Ιράκ, ως απάντηση στην επίθεση με μη επανδρωμένο αεροσκάφος στις 28 Ιανουαρίου στην Ιορδανία, από την οποία σκοτώθηκαν τρεις Αμερικανοί. Σύμφωνα με την αναπληρώτρια εκπρόσωπο Τύπου του Πενταγώνου Σαμπρίνα Σινγκ, η επίθεση είχε τα "ίχνη" της υποστηριζόμενης από το Ιράν πολιτοφυλακής Kata'ib Hezbollah.
Η δολοφονία του προαναφερθέντος διοικητή της πολιτοφυλακής, που θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ως παραβίαση της κυριαρχίας του Ιράκ (που είναι), προκάλεσε ευρεία καταδίκη και διαμαρτυρίες στη Βαγδάτη, κλιμακώνοντας έτσι τις εντάσεις μεταξύ ΗΠΑ και Ιράκ. Όπως έγραψα, από τον περασμένο μήνα κορυφαίες ιρακινές αρχές, συμπεριλαμβανομένου του ιρακινού πρωθυπουργού Μοχάμεντ Σια' αλ-Σουντάνι, επανέλαβαν τις εκκλήσεις τους για την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από τη χώρα. Και τώρα η Βαγδάτη απειλεί σοβαρά να απελάσει τις αμερικανικές δυνάμεις. Η Ουάσινγκτον είχε ήδη "φύγει" από τη χώρα, αλλά κατά κάποιον παράδοξο τρόπο, όπως φαίνεται, δεν έφυγε ποτέ πραγματικά.
Η προηγούμενη αμερικανική κατοχή του Ιράκ, μαζί με τις προσπάθειες "οικοδόμησης του έθνους", περιγράφεται συχνά ως μια (αποτυχημένη) "νεοαποικιακή" προσπάθεια. Η κατοχή αυτή μπορεί να έληξε το 2011, μετά από οκτώ χρόνια, αλλά η παρουσία των αμερικανικών στρατευμάτων σε αυτό το έθνος της Λεβαντίνης εξακολουθεί να βρίσκεται στο επίκεντρο μιας μεγάλης διαμάχης. Όπως υποστήριξα πέρυσι, μια ενδυναμωμένη και ενισχυμένη Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν αναδείχθηκε ως ο κύριος νικητής αυτής της αμερικανικής καταστροφής στο Ιράκ. Η Τεχεράνη είναι στην πραγματικότητα αναμφισβήτητα η σημερινή κύρια δύναμη στη Μέση Ανατολή - και όχι η Ουάσιγκτον.
Η αυξανόμενη επιρροή του περσικού έθνους σήμερα είναι επίσης αισθητή στην ευρύτερη περιοχή της Δυτικής Ασίας, όπως είδαμε πρόσφατα σε σχέση με τις εντάσεις μεταξύ Πακιστάν και Ιράν λόγω του ότι οι δύο χώρες έπληξαν το έδαφος η μία της άλλης, ενώ στόχευαν μια τρομοκρατική ομάδα που δρα στα κοινά τους σύνορα (τα δύο έθνη επανέλαβαν πρόσφατα τις διπλωματικές τους σχέσεις).
Επιστρέφοντας στη σειρά επιθέσεων που πραγματοποίησαν οι Ηνωμένες Πολιτείες στο Λεβάντε και επίσης στην Ερυθρά Θάλασσα, μπορεί κανείς να ισχυριστεί πως αποτελούν πράγματι μέρος μιας κλιμακούμενης αντιπαράθεσης ΗΠΑ-Ιράν, στην οποία εμπλέκονται οι ιρανικοί "πληρεξούσιοι" ή περιφερειακοί εταίροι και ο λεγόμενος άξονας της αντίστασης. Οι αυξανόμενες εντάσεις έχουν να κάνουν σε μεγάλο βαθμό με την υποστήριξη της Ουάσινγκτον προς τον ισραηλινό σύμμαχό της: ένα μεγάλο μέρος της συνεχιζόμενης αναταραχής στη Μέση Ανατολή σήμερα αφορά άλλωστε την κλιμάκωση του μακροχρόνιου "πολέμου καυσίμων" και του λεγόμενου σκιώδους πολέμου μεταξύ του Ιράν και του εβραϊκού κράτους. Η σημερινή κλιμάκωση είναι ούτως ή άλλως ως επί το πλείστον ένα δευτερογενές αποτέλεσμα της υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ καταστροφικής ισραηλινής στρατιωτικής εκστρατείας στην Παλαιστίνη, όπως έχω αναλύσει αλλού.
Από το 2011, δηλαδή για πάνω από μια δεκαετία, η Ουάσινγκτον "αποσύρεται" κυρίως από τη Μέση Ανατολή, μια τάση που έγινε απολύτως σαφής δέκα χρόνια αργότερα, όταν τα στρατεύματά της εγκατέλειψαν το Αφγανιστάν το 2021 - οι τελευταίες εξελίξεις ωστόσο θα μπορούσαν αναμφισβήτητα να θεωρηθούν ως σημάδια ότι κάνει "επιστροφή" στην περιοχή. Κατά κάποιον τρόπο, από την άποψη της Ουάσινγκτον, η περιοχή συνεχίζει να την τραβάει πίσω - σε μεγάλο βαθμό χάρη σε έναν σύμμαχο του Ισραήλ, τον οποίο οι ΗΠΑ δεν μπορούν να ελέγξουν ή να περιορίσουν αρκετά.
Ο σύμβουλος εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ Τζέικ Σάλιβαν δήλωσε στις 4 Φεβρουαρίου ότι τα πλήγματα κατά των συμμάχων του Ιράν ήταν "η αρχή, όχι το τέλος". Το πρόβλημα, από αμερικανικής πλευράς, είναι πως μια τέτοια εκστρατεία αντιποίνων δεν έχει κανένα αποτρεπτικό αποτέλεσμα. Όσον αφορά την τρέχουσα κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα, ειδικότερα, ο κόσμος έμαθε πρόσφατα ότι για περίπου τρεις μήνες η Ουάσινγκτον ουσιαστικά παρακαλούσε τον Κινέζο αντίπαλό της να βοηθήσει πιέζοντας το Ιράν να περιορίσει τους αντάρτες Χούτι - σε μια σαφή επίδειξη αδυναμίας. Το Πεκίνο, σε κάθε περίπτωση, απλά δεν έχει λόγο, όπως εξήγησα, να ασκήσει υπερβολική πίεση, καθώς το χάος είναι σε μεγάλο βαθμό ένα πρόβλημα που προκλήθηκε από λάθη της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Σύμφωνα με πρόσφατο δημοσίευμα του Economist, ένας από τους λόγους για τους οποίους η αμερικανική αποτροπή έναντι του Ιράν δε λειτουργεί αφορά το γεγονός ότι η Ουάσινγκτον, στο ευρύτερο πλαίσιο της Μέσης Ανατολής, απλώς δεν μπορεί να αποφασίσει αν θα "φύγει" ή θα "μείνει" και ουσιαστικά δε φαίνεται να ξέρει τι να κάνει στην περιοχή. Η σαφώς υπερφορτωμένη ατλαντική υπερδύναμη θα μπορούσε να περιγραφεί ως "κολλημένη" στη Δυτική Ασία. Όπως έγραψα προηγουμένως, η Ουάσινγκτον, όπως φαίνεται, επιθυμεί να στρέψει την προσοχή της από τη Μέση Ανατολή προς τον Ινδο-Ειρηνικό και την Ανατολική Ευρώπη καθώς και μέρος της Κεντρικής Ασίας - ακόμη και ενώ η ναυτική της υπεροχή φαίνεται να φτάνει στο τέλος της.
Η ιδέα πως η Μέση Ανατολή δε θα πρέπει πλέον να αποτελεί προτεραιότητα για την Ουάσινγκτον ξεκίνησε με τον πρώην πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα και συνέχισε να εξελίσσεται επί Ντόναλντ Τραμπ, για να αποκτήσει στη συνέχεια σαφέστερο περίγραμμα επί κυβέρνησης Τζο Μπάιντεν. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ωστόσο δεν επιθυμούν να εγκαταλείψουν το ρόλο του "παγκόσμιου αστυνόμου", όπως τον βλέπει το αμερικανικό κατεστημένο, και έτσι βρίσκονται αντιμέτωπες με ένα αίνιγμα: σύμφωνα με τον Sedat Laçiner, Τούρκο ακαδημαϊκό που ειδικεύεται στη Μέση Ανατολή, "δεδομένης της γεωστρατηγικής και πολιτιστικής σημασίας που ενσωματώνει, δεν θα ήταν υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι η βιώσιμη παγκόσμια ηγεσία είναι ανέφικτη για οποιαδήποτε δύναμη που δεν θα καταφέρει να ασκήσει κυριαρχία στην περιοχή της Μέσης Ανατολής μακροπρόθεσμα". Το σκεπτικό του Laçiner είναι ότι η βορειοαμερικανική υπερδύναμη απλώς δεν μπορεί να "εγκαταλείψει" την περιοχή, ένα κέντρο πετρελαίου και πετροδολλαρίων. Ωστόσο, δεν είναι απόλυτα ευπρόσδεκτη "πίσω" εκεί, καθώς οι τοπικοί παράγοντες επιδιώκουν νέες σχέσεις.
Σύμφωνα με το προαναφερθέν δημοσίευμα του Economist, "στη Μέση Ανατολή η Αμερική διχάζεται μεταξύ του να φύγει ή να μείνει και δεν μπορεί να αποφασίσει τι θα κάνει με τις δυνάμεις που εξακολουθεί να έχει στην περιοχή". Επιπλέον, επιθυμεί "να απομακρυνθεί από την περιοχή, διατηρώντας ταυτόχρονα στρατεύματα σε αυτήν", διατηρώντας έτσι μια "στρατιωτική παρουσία" που προκαλεί εντάσεις, αλλά αποτυγχάνει να "περιορίσει" τον ιρανικό αντίπαλό της. Ο κόσμος είναι ένας πολύπλοκος τόπος με πολλά σημεία έντασης, αλλά μια αναποφάσιστη παρακμάζουσα υπερδύναμη που αρνείται να δείξει αυτοσυγκράτηση σίγουρα συμβάλλει πολύ στην επίτευξη σταθερότητας στον πλανήτη - και στη Μέση Ανατολή.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr