 |
| pixabay / geralt |
Οι δυτικές χώρες έχουν διαβεβαιώσει από την έναρξη των εχθροπραξιών στην Ουκρανία ότι θα χρησιμοποιήσουν τις κυρώσεις ως ένα κρίσιμο εργαλείο για να καταστείλουν τη ρωσική οικονομία και να αποκόψουν την ικανότητά της να συναλλάσσεται με τον υπόλοιπο κόσμο.
Michael Corbin - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Έχουν τηρήσει την υπόσχεσή τους προσθέτοντας συνεχώς τον αριθμό των κυρώσεων καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία έχει φτάσει στο δεύτερο έτος του.
Από τον Ιανουάριο του 2024, η Ρωσική Ομοσπονδία υπόκειτο σε περισσότερες από 28.000 κυρώσεις και η πλειονότητα αυτών προέκυψε μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το Φεβρουάριο του 2022. Περίπου 16.000 από αυτές τις κυρώσεις επιβλήθηκαν κατά φυσικών προσώπων, ενώ σχεδόν 10.000 επιβλήθηκαν κατά εταιρειών και 3.200 κατά ιδρυμάτων.
Επιπλέον, υπήρξαν τομεακές κυρώσεις, όπως γενικό εμπορικό εμπάργκο για το φυσικό αέριο και το πετρέλαιο. Η ΕΕ και οι ΗΠΑ επέβαλαν τις περισσότερες από αυτές, αλλά συμμετείχαν επίσης χώρες όπως η Ιαπωνία, η Νότια Κορέα και η Ελβετία. Ενώ οι κυρώσεις αυτές αποσκοπούσαν στο να παρεμποδίσουν την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας και να υποδαυλίσουν την εγχώρια οικονομική και πολιτική αστάθεια, οι περισσότερες δεν έχουν επιτύχει αυτούς τους στόχους.
Η Ρωσία έχει διατηρήσει τις στρατιωτικές της δραστηριότητες στην Ουκρανία, ενώ οι πρόσφατες προβλέψεις του ΔΝΤ προβλέπουν ανάπτυξη 2,6% το 2024 - τη στιγμή που πολλές χώρες της ΕΕ οδεύουν προς την ύφεση εν μέσω σημαντικής πολιτικής αβεβαιότητας το 2024 - ένα κομβικό έτος εκλογών σε πολλές δυτικές δημοκρατίες.
Ίσως το μεγαλύτερο επίτευγμα ήταν η ενίσχυση του εμπορικού άξονα της Ρωσίας προς την Ανατολή και τον Παγκόσμιο Νότο και μακριά από την Ευρωπαϊκή Ένωση, με αποτέλεσμα ο εμπορικός κύκλος εργασιών της Ρωσίας να φθάσει τα 530,2 δισ. δολάρια τους πρώτους εννέα μήνες του 2023. Οι εξαγωγές έφτασαν τα 316,9 δισ. δολάρια, ενώ οι εισαγωγές τα 213,3 δισ. δολάρια. Οι ρωσικές εξαγωγές προς τις ασιατικές χώρες έφθασαν τα 226,6 δισ. δολάρια, σημειώνοντας αύξηση 10,3% σε ετήσια βάση, ενώ οι εισαγωγές ανήλθαν σε 139,7 δισ. δολάρια, σημειώνοντας αύξηση 39,5%.
Η Κίνα αντιπροσώπευε 105 δισ. δολάρια κατά την ίδια χρονική περίοδο, έναντι 78 δισ. δολαρίων για το σύνολο του 2021. Και οι κινεζικές εισαγωγές καυσίμων ήταν 52,7 δισ. δολάρια το 2021 έναντι 77,0 δισ. δολαρίων τους πρώτους εννέα μήνες του 2023. Η Κίνα αποτελούσε 81,8 δισ. δολάρια σε εισαγωγές προς τη Ρωσία (σχεδόν 40%) κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2023, ενώ οι εισαγωγές ήταν 54,5 δισ. δολάρια για όλο το 2021.
Κατά το ίδιο διάστημα, οι εξαγωγές της Ρωσίας προς την Ινδία ήταν 52 δισ. δολάρια έναντι 8 δισ. δολαρίων για το 2021. Οι ινδικές εισαγωγές ρωσικών καυσίμων αυξήθηκαν από 4 δισ. δολάρια σε όλο το 2021 σε 46 δισ. δολάρια κατά τους πρώτους εννέα μήνες του 2023.
Αντίθετα, οι ρωσικές εξαγωγές προς την ΕΕ ανήλθαν σε 47 δισεκατομμύρια δολάρια τους πρώτους εννέα μήνες του 2023, σημειώνοντας σημαντική μείωση σε σχέση με τα 192,8 δισεκατομμύρια δολάρια του 2021. Οι ρωσικές εισαγωγές από την ΕΕ βυθίστηκαν κάτω από τα 32 δισ. δολάρια τους πρώτους εννέα μήνες του 2023 από 81 δισ. δολάρια μόλις 21 μήνες νωρίτερα. Οι εισαγωγές καυσίμων από τη Ρωσία στην ΕΕ κατέρρευσαν από 120 δισ. δολάρια το 2021 σε λιγότερο από 27 δισ. δολάρια τους πρώτους 9 μήνες του 2023. Τέλος, οι κυρώσεις μείωσαν σημαντικά το μερίδιο των εισαγωγών από τη Ρωσία από 28% το 2021 σε 3% το 2023.
Η οικοδόμηση ενός νέου εμπορικού πλαισίου
Οι εμπορικοί αριθμοί απεικονίζουν με σαφήνεια τη βαρυσήμαντη ανακατεύθυνση των ρωσικών εμπορικών ροών κατά τη διάρκεια των σχεδόν δύο ετών από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Δεν αντικατοπτρίζουν όμως τις γεωπολιτικές δραστηριότητες που στηρίζουν αυτή τη σεισμική αλλαγή ούτε δείχνουν τις πρόσφατες πρωτοβουλίες που ανέλαβε η ρωσική κυβέρνηση για να παγιώσει την κατεύθυνση του εμπορίου. Από την άποψη αυτή, η Ρωσία έχει εμπλακεί ενεργά σε ένα ευρύ φάσμα διπλωματικών δραστηριοτήτων, που κυμαίνονται από διμερείς συνομιλίες με χώρες όπως η Ινδία και το Ιράν έως τις προσπάθειες για τη διεύρυνση των μελών και της γεωπολιτικής εμβέλειας των BRICS και της Ευρασιατικής Οικονομικής Ένωσης (EEU).
Στα τέλη του περασμένου έτους, ο υπουργός Εξωτερικών της Ινδίας Subrahmanyam Jaishankar και ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ συναντήθηκαν στη Μόσχα για να συζητήσουν θέματα που αφορούν τις συνήθεις πολιτικές, αμυντικές και πολιτιστικές συνεργασίες. Συζήτησαν επίσης πιο σοβαρά, θέματα οικονομικής συνεργασίας με σκοπό να στηρίξουν την ισχυρή αύξηση του εμπορίου Ρωσίας-Ινδίας που σημειώθηκε από το 2022.
Το επίκεντρο αυτών των οικονομικών συζητήσεων επικεντρώθηκε στην εφοδιαστική, ιδίως σε ό,τι αφορά τη δημιουργία του Διεθνούς Διαδρόμου Μεταφορών Βορρά-Νότου (INSTC). Και τα τρία τμήματα του διαδρόμου είναι πλέον λειτουργικά. Αυτά περιλαμβάνουν τη δυτική διαδρομή (Ρωσία-Αζερμπαϊτζάν-Ιράν-Ινδία), τη μεσαία διαδρομή (Ρωσία-Ιράν-Ινδία) και την ανατολική διαδρομή (Ρωσία-Κεντρική Ασία-Ιράν-Ινδία).
Η Ρωσία ελπίζει πως η αυξημένη χρήση του διαδρόμου θα βελτιώσει την υποδομή στα λιμάνια της Κασπίας και τη δυνατότητα βελτίωσης της θέσης του Αστραχάν και της Μαχατσκάλας ως κόμβων μεταφορών. Τώρα που η θαλάσσια διαδρομή Βλαδιβοστόκ-Τσενάι ή Ανατολικός Θαλάσσιος Διάδρομος (EMC) είναι επίσης λειτουργική, η Ινδία και η Ρωσία θα έχουν μια ρεαλιστική ευκαιρία να ανυψώσουν την οικονομική συνεργασία στο μέλλον και αυτό θα ενισχύσει μόνο τις διμερείς σχέσεις.
Ο διάδρομος είναι επωφελής και για την Ινδία, τόσο από οικονομική όσο και από γεωπολιτική άποψη. Αντανακλά την επιθυμία της ινδικής ελίτ για βιώσιμες εναλλακτικές λύσεις στην κινεζική πρωτοβουλία Belt and Road Initiative (BRI). Η Ινδία είναι επίσης βέβαιη πως ο διάδρομος θα προσφέρει μεγαλύτερη πρόσβαση στην Κεντρική Ασία παρακάμπτοντας το Πακιστάν και θα συνεχίσει να ενισχύει τους οικονομικούς της δεσμούς με το Ιράν και τη Ρωσία.
Ένας άλλος τρόπος με τον οποίο η Ρωσία επιδιώκει να ενισχύσει το περιφερειακό εμπόριο είναι μέσω της EEU. Στις 25 Δεκεμβρίου, οι ηγέτες της EEU συναντήθηκαν και υπέγραψαν συμφωνία με το Ιράν. Η συμφωνία σηματοδότησε το τέλος δύο ετών διαπραγματεύσεων και θα τεθεί σε ισχύ μετά την επικύρωση από τα εθνικά κοινοβούλια. Η συμφωνία ελεύθερου εμπορίου Ιράν-ΕΕ καταργεί τους δασμούς του 87% των εμπορεύσιμων αγαθών μεταξύ των μερών. Αποτελεί την πιο εκτεταμένη εμπορική συμφωνία του Ιράν μέχρι σήμερα και είναι μια σημαντική συμφωνία για τη Ρωσία, καθώς εδραιώνει έναν ακόμη εμπορικό εταίρο και υπογραμμίζει τον ηγετικό της ρόλο στον εμπορικό όμιλο και στην οικονομική ανάπτυξη της Κεντρικής Ασίας.
Τέλος, τον Ιανουάριο του 2024 οι BRICS ανακοίνωσαν τη διεύρυνση της ομάδας κατά πέντε νέα μέλη: Αίγυπτο, Αιθιοπία, Ιράν, Σαουδική Αραβία και Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Τα νέα μέλη θα αυξήσουν το συνολικό ΑΕΠ των BRICS σε 28,5 τρισεκατομμύρια δολάρια ή το 28,1% της παγκόσμιας παραγωγής, σε σύγκριση με το 43,2% της παγκόσμιας παραγωγής των χωρών της G7.
Ενώ η επέκταση των BRICS είναι αξιοσημείωτη από οικονομική άποψη, έχει μεγαλύτερη σημασία σε γεωπολιτικό πλαίσιο. Η προσθήκη χωρών της Μέσης Ανατολής και περισσότερων αφρικανικών χωρών δίνει στην ομάδα μεγαλύτερη παρουσία κατά μήκος βασικών ναυτιλιακών και εμπορικών οδών. Αυξάνει επίσης το μερίδιο των BRICS στην παγκόσμια παραγωγή πετρελαίου στο 43% και στο 25% των εξαγωγών. Είναι επίσης σημαντικό να σημειωθεί ότι οι BRICS αντιπροσωπεύουν το 72% των παγκόσμιων στοιχείων σπάνιων γαιών, τα οποία αποτελούν κλειδί για όπλα υψηλής τεχνολογίας και καταναλωτικά αγαθά, συμπεριλαμβανομένων των πλακετών κυκλωμάτων και των κινητών τηλεφώνων.
Ενώ πολλοί στη Δύση δίνουν προσοχή μόνο στη ρητορική σχετικά με την αδύναμη και καταρρέουσα οικονομία της Ρωσίας και την οικονομική απομόνωσή της, οι δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πρέπει να παρακολουθούν στενά τις συνεχείς πρωτοβουλίες της Ρωσίας στη γεωπολιτική σφαίρα. Η οικονομική δέσμευση της Ρωσίας μπορεί να είναι περίπλοκη λόγω της ένταξης ορισμένων δύσκολων γεωπολιτικών πραγματικοτήτων, αλλά το εξελισσόμενο πλαίσιο έχει τη δυνατότητα να διαταράξει την παραδοσιακή "παγκόσμια τάξη που βασίζεται σε κανόνες", αν όχι να την υπονομεύσει.
Ως εκ τούτου, μια πολιτική εποικοδομητικής και απεριόριστης δέσμευσης στις εμπορικές και οικονομικές σχέσεις σε παγκόσμια κλίμακα πρέπει να αποτελέσει βασικό εργαλείο της εμπορικής διπλωματίας για τους δυτικούς υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στο μέλλον. Αυτό θα περιελάμβανε μεγαλύτερη αυτοσυγκράτηση από τις σκληρές πολιτικές κυρώσεων που το μόνο που κάνουν είναι να μειώνουν την πρόσβαση της Δύσης σε βασικά αγαθά και να οδηγούν σε υψηλότερο παγκόσμιο πληθωρισμό, το βάρος του οποίου επωμίζεται ο καταναλωτής της μεσαίας και κατώτερης τάξης.