Επενδυτική συμφωνία Αιγύπτου-ΗΠΑ: Ένα πακέτο διάσωσης για το καθεστώς του Σίσι

UAE President Sheikh Mohamed bin Zayed al-Nahyan receiving Egypt's President Abdel Fattah al-Sisi on 18 September 2023 (ΑFΡ)

Η διεθνής παρέμβαση για τη διάσωση του καθεστώτος από τη συντριπτική κρίση χρέους θα επιτρέψει μόνο τη συνήθη αποφυγή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων.

Σε μια αιφνιδιαστική ανακοίνωση αυτόν τον μήνα, ο Αιγύπτιος πρωθυπουργός Mostafa Madbouly παρουσίασε μια από τις μεγαλύτερες συμφωνίες άμεσων ξένων επενδύσεων στην ιστορία της χώρας του: ένα έργο 35 δισ. δολαρίων για την ανάπτυξη της χερσονήσου Ras al-Hikma δυτικά της Αλεξάνδρειας. 

Maged Mandour - middleeasteye.net / Παρουσίαση Freepen.gr

Το έργο θα μπορούσε τελικά να δημιουργήσει επενδύσεις ύψους 150 δισεκατομμυρίων δολαρίων, δήλωσε ο Madbouly, και η αιγυπτιακή κυβέρνηση θα διατηρήσει μερίδιο 35 τοις εκατό. Το χρονοδιάγραμμα για τις αναμενόμενες αποδόσεις δε διευκρινίστηκε.

Λαμβάνοντας υπόψη το αμφίβολο οικονομικό σκεπτικό αυτής της συμφωνίας, υπάρχει σοβαρός λόγος να πιστεύουμε ότι πρόκειται για ένα πακέτο διάσωσης για το καθεστώς, παρά για μια πραγματική επένδυση.

Έρχεται παράλληλα με τις ανανεωμένες διαπραγματεύσεις για την επέκταση μιας προηγούμενης δανειακής συμφωνίας ύψους 3 δισ. δολαρίων με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, με εικασίες ότι η συνολική αξία θα μπορούσε να φτάσει τα 10 δισ. δολάρια.

Αυτό δείχνει και πάλι πως η διεθνής παρέμβαση είναι σε εξέλιξη για να σωθεί το καθεστώς από τη συντριπτική κρίση χρέους του. Αλλά αντί να επιλύσει τις θεμελιώδεις αιτίες της κρίσης, αυτή η παρέμβαση θα ανακουφίσει μόνο τα συμπτώματά της, ενώ θα προστατεύσει τις στρατιωτικές ελίτ από τις επιπτώσεις και θα βαθύνει την εξόντωση της μεσαίας τάξης και των φτωχών.

Το αν αυτά τα χρήματα θα είναι αρκετά για να ανακουφίσουν την κρίση παραμένει ένα ανοιχτό ερώτημα, αλλά υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις πως θα είναι αρκετά για να διασφαλίσουν ότι το καθεστώς θα αποφύγει τη χρεοκοπία και δε θα χρειαστεί να αναδιαρθρώσει το χρέος του - επιλογές που θα συνεπάγονταν επώδυνα οικονομικά μέτρα και μαζική δημόσια ταλαιπωρία.

Στις αρχές του 2023, το χρηματοδοτικό κενό της Αιγύπτου για τα επόμενα τέσσερα χρόνια υπολογιζόταν σε 17 δισ. δολάρια. Το οικονομικό έτος 2024, η Αίγυπτος οφείλει περισσότερα από 29 δισ. δολάρια για την εξυπηρέτηση του εξωτερικού χρέους. Η εισροή μετρητών θα συμβάλει σε μεγάλο βαθμό στην κάλυψη των υποχρεώσεων της χώρας μεσοπρόθεσμα.

Αποφυγή της κατάρρευσης

Βραχυπρόθεσμα, η εισροή θα επιτρέψει επίσης στο καθεστώς να αποτρέψει προσωρινά την πλήρη κατάρρευση της αιγυπτιακής λίρας, η οποία έφθασε σε ιστορικό χαμηλό των 70 λιρών ανά δολάριο στη μαύρη αγορά τον Ιανουάριο, ενώ η επίσημη συναλλαγματική ισοτιμία ήταν 31 λίρες ανά δολάριο.

Τα ταμειακά αποθέματα θα μπορούσαν επίσης να χρησιμοποιηθούν για να κρατήσουν τη διαφαινόμενη υποτίμηση σε αποδεκτά επίπεδα, αποφεύγοντας ένα ανεξέλεγκτο σπιράλ. Επιπλέον, θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εκκαθάριση ενός καθυστερημένου όγκου εισαγωγών, που εκτιμάται σε 6-9 δισ. δολάρια, το οποίο έχει δημιουργήσει σημαντικές ελλείψεις και έχει παραλύσει την οικονομία.  

Αλλά αυτές οι θεραπείες είναι γρήγορες λύσεις, με τις μακροπρόθεσμες προοπτικές για μεταρρυθμίσεις να είναι πιο απομακρυσμένες από ποτέ. Είναι αμφίβολο αν αυτό το σχέδιο, ή άλλα παρόμοια, θα δώσουν μόνιμη λύση στα οικονομικά προβλήματα της χώρας.

Το στοίχημα του καθεστώτος με το σύνθημα "η Αίγυπτος είναι πολύ μεγάλη για να αποτύχει" φαίνεται να έχει αποδώσει, με καταστροφικές συνέπειες για τις προοπτικές των μεταρρυθμίσεων. Μακροπρόθεσμα, το καθεστώς θα βρεθεί αντιμέτωπο με την ίδια θεμελιώδη επιλογή που αντιμετώπισε και στο παρελθόν: συνέχιση της πολιτικής του κρατικού καπιταλισμού που χρηματοδοτείται από το χρέος και στρατιωτικοποιείται, ή να επιτρέψει στον ιδιωτικό τομέα των πολιτών να διαδραματίσει πιο ενεργό ρόλο στην οικονομία, με μεγαλύτερες επενδύσεις κεφαλαίου.

Κρίνοντας από το ιστορικό του καθεστώτος - δηλαδή την άρνησή του να εφαρμόσει ακόμη και μέτριες μεταρρυθμίσεις τα τελευταία δύο χρόνια, και την κυρίαρχη θέση του στρατού στο πολιτικό σύστημα - υπάρχει ελάχιστος λόγος να πιστεύουμε πως θα αλλάξει ριζικά πορεία.  

Αντιθέτως, η λογική των μεγαλεπήβολων έργων δικαιώνεται από την τελευταία επένδυση των Εμιράτων, με τον Madbouly να διακηρύσσει αναμενόμενες αποδόσεις ύψους 150 δισ. δολαρίων.

Υπάρχει, ωστόσο, σοβαρός λόγος να αμφισβητηθεί αυτό το ποσό, πρώτον, λόγω του μεγέθους του. Το σύνολο του ΑΕΠ της Αιγύπτου ανερχόταν σε περίπου 477 δισ. δολάρια το 2022- οι αποδόσεις των 150 δισ. δολαρίων θα ήταν επομένως τεράστιες για μια οικονομία του μεγέθους της. Αυτό θα σηματοδοτούσε επίσης μια φανταστική απόδοση για μια επένδυση 35 δισ. δολαρίων, υπερτετραπλασιάζοντας την αξία της.

Συμπληρωματική τρέλα

Δεν είναι η πρώτη φορά που το καθεστώς παρέχει ασαφή ή αβάσιμα στοιχεία για την απόδοση των επενδύσεων σε μεγαλεπήβολα έργα, με τον πρόεδρο Αμπντέλ Φατάχ αλ Σίσι να ισχυρίζεται τον Οκτώβριο του 2022 ότι 40 νεόκτιστες πόλεις είχαν προσθέσει στο κράτος περιουσιακά στοιχεία αξίας 10 τρισεκατομμυρίων αιγυπτιακών λιρών (324 δισ. δολαρίων), χωρίς να εξηγεί πώς υπολογίστηκε αυτή η αξία.

Κατά συνέπεια, παρόλο που το νέο πακέτο διάσωσης θα πρέπει να ανακουφίσει τα άμεσα συμπτώματα της κρίσης της Αιγύπτου, η έλλειψη σκληρού νομίσματος θα συνεχίσει να ταλαιπωρεί το καθεστώς μακροπρόθεσμα. Αυτό σημαίνει πως πιθανότατα θα προσπαθήσει να συνεχίσει την αθρόα δανειοδότησή του, αναβάλλοντας απλώς την κρίση αντί να την επιλύσει, και στην πραγματικότητα βαθαίνοντάς την, καθώς ο στρατός συνεχίζει να εδραιώνεται στην οικονομία.

Η διεθνής παρέμβαση για να σωθεί το καθεστώς από τη δική του ανοησία θα το επιδεινώσει αυτό.

Δύσκολα μπορεί κανείς να φανταστεί ότι οι διεθνείς σύμμαχοι του καθεστώτος αγνοούν τις ατελέσφορες οικονομικές πολιτικές του και το φρικτό ιστορικό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά η παγκόσμια κοινότητα - συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, της ΕΕ και των κρατών του Κόλπου - φαίνεται να έχει συνειδητοποιήσει πως το καθεστώς είναι πρόθυμο να διακινδυνεύσει μια καταστροφική κατάρρευση για να αποφύγει τις μεταρρυθμίσεις. 

Αυτό ώθησε όσους ήταν διστακτικοί στο να στηρίξουν το αιγυπτιακό καθεστώς να προσφέρουν γρήγορα βοήθεια, με τη Σαουδική Αραβία να βρίσκεται επίσης σε συζητήσεις για ένα έργο ύψους 15 δισ. δολαρίων για την ανάπτυξη της Ερυθράς Θάλασσας. Πράγματι, με τον συνεχιζόμενο πόλεμο στη Γάζα και τον εμφύλιο πόλεμο στο Σουδάν, η σταθερότητα του καθεστώτος του Σίσι έχει γίνει πρωταρχικό μέλημα για τους συμμάχους του, ακόμη και αν αυτό σημαίνει πως θα του επιτρέψουν να αποφύγει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις.

Τέτοιες βραχυπρόθεσμες διορθωτικές κινήσεις μόνο θα επιδεινώσουν τα διαρθρωτικά προβλήματα της αιγυπτιακής οικονομίας, τα οποία συνεχίζουν να καταστρέφουν τις ζωές των αστικών μαζών. Αυτή δεν ήταν η πρώτη διάσωση του καθεστώτος, ούτε θα είναι η τελευταία, όσο συνεχίζει να επικρατεί η λογική του "πολύ μεγάλου για να αποτύχει".