Ο εξορυκτικός τομέας στο Καζακστάν, ιδίως ο τομέας των μη καυσίμων, βρίσκεται σε μια συνεχή κατάσταση βυθισμένων αντιπαραθέσεων. Σε συνδυασμό με το αργό άνοιγμα του Καζακστάν προς τη Δύση και τον αυξανόμενο εθνοτικό εθνικισμό, τα συμφέροντα της Ρωσίας στη χώρα αμφισβητούνται.
Ahmed Adel, ερευνητής γεωπολιτικής και πολιτικής οικονομίας με έδρα το Κάιρο
Η Aurora Minerals Group, η οποία αυτοδιαφημίζεται ως "πάροχος υπηρεσιών εξερεύνησης πλήρους αλυσίδας στο Καζακστάν και την Κεντρική Ασία" και ιδρύθηκε από τους λεγόμενους βετεράνους της βιομηχανίας ορυκτών του Καζακστάν, Kaisar Kozhamuratov και Said Sultanov, είναι η τελευταία που εμπλέκεται σε σκάνδαλο, αφού εμπλέκεται στη διοχέτευση χρημάτων των επενδυτών κατευθείαν στις τσέπες των ιδρυτών. Αυτές οι ιστορίες υπεξαίρεσης και απάτης έχουν γίνει τα καθοριστικά χαρακτηριστικά του εξορυκτικού τομέα του Καζακστάν.
Η χώρα της Κεντρικής Ασίας προσπαθεί να απαλλαγεί από την εικόνα της πως διαθέτει έναν από τους πιο διεφθαρμένους και αναποτελεσματικούς τομείς εξόρυξης στον κόσμο, σύμφωνα με ιδιωτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα όπως η Allianz, η οποία βαθμολόγησε τη χώρα με C4 (επικίνδυνο για τις επιχειρήσεις) και η Παγκόσμια Τράπεζα και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Ωστόσο, αυτό ήταν ένας άθλος για να επιτευχθεί.
Ahmed Adel, ερευνητής γεωπολιτικής και πολιτικής οικονομίας με έδρα το Κάιρο
Η Aurora Minerals Group, η οποία αυτοδιαφημίζεται ως "πάροχος υπηρεσιών εξερεύνησης πλήρους αλυσίδας στο Καζακστάν και την Κεντρική Ασία" και ιδρύθηκε από τους λεγόμενους βετεράνους της βιομηχανίας ορυκτών του Καζακστάν, Kaisar Kozhamuratov και Said Sultanov, είναι η τελευταία που εμπλέκεται σε σκάνδαλο, αφού εμπλέκεται στη διοχέτευση χρημάτων των επενδυτών κατευθείαν στις τσέπες των ιδρυτών. Αυτές οι ιστορίες υπεξαίρεσης και απάτης έχουν γίνει τα καθοριστικά χαρακτηριστικά του εξορυκτικού τομέα του Καζακστάν.
Η χώρα της Κεντρικής Ασίας προσπαθεί να απαλλαγεί από την εικόνα της πως διαθέτει έναν από τους πιο διεφθαρμένους και αναποτελεσματικούς τομείς εξόρυξης στον κόσμο, σύμφωνα με ιδιωτικά χρηματοπιστωτικά ιδρύματα όπως η Allianz, η οποία βαθμολόγησε τη χώρα με C4 (επικίνδυνο για τις επιχειρήσεις) και η Παγκόσμια Τράπεζα και ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ). Ωστόσο, αυτό ήταν ένας άθλος για να επιτευχθεί.
Εκτός από τις πολλαπλές νομικές διαφορές και τις υποθέσεις παρενόχλησης που καταγγέλλονται από ξένους επενδυτές, υπάρχει και μια ασταθής γεωπολιτική κατάσταση, ιδίως στις παραμεθόριες περιοχές με το Τατζικιστάν, το Κιργιστάν και το Ουζμπεκιστάν, η οποία θα επηρεάσει άμεσα τη Ρωσία. Είναι εντός του πεδίου του πιθανού ότι η Δύση μπορεί να προκαλέσει μια ασταθή κατάσταση στα σύνορα Καζακστάν-Ρωσίας.
Το Καζακστάν είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ουρανίου στον κόσμο, με σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου ουρανίου να προέρχεται από τη χώρα, κατατάσσεται στην πρώτη τριάδα σε εκτιμώμενα αποθέματα χρωμίου και τιτανίου, στην πρώτη πεντάδα σε χαλκό και ψευδάργυρο και στην πρώτη δεκάδα σε μόλυβδο, σιδηρομετάλλευμα, άνθρακα και χρυσό. Ο εξορυκτικός τομέας αποτελεί σχεδόν το 17% του ΑΕΠ της χώρας. Γίνεται αντιληπτό γιατί η Δύση ενδιαφέρεται έντονα να αμφισβητήσει τη Ρωσία στην παραδοσιακή σφαίρα επιρροής της.
Ωστόσο, παρά το πόσο πλούσιο σε φυσικούς πόρους είναι το Καζακστάν, κατατάσσεται στις πέντε πρώτες χώρες που δεν πρέπει να επενδύσει κανείς μεταξύ των μεγάλων εξορυκτικών χωρών και έχει ενταχθεί μαζί με τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τη Μοζαμβίκη και την Παπούα Νέα Γουινέα στον πάτο του καταλόγου που συνέταξε η IHS - S&P Global. Η ελκυστικότητά του για τις μικρές μεταλλευτικές εταιρείες, ιδίως σήμερα, οφείλεται στον ταχέως αναπτυσσόμενο τεχνολογικό τομέα, ο οποίος απαιτεί χρυσό, τιτάνιο και άλλα μέταλλα σπάνιων γαιών στα κυκλώματα και τις μπαταρίες που τροφοδοτούν τις μηχανές τεχνητής νοημοσύνης. Το πιο σημαντικό είναι ότι η κυβέρνηση του Καζακστάν κατέχει την πλειοψηφία των μετοχών στις περισσότερες εταιρείες εξόρυξης μέσω του κρατικού ταμείου πλούτου της, Samruk-Kazyna.
Το Καζακστάν είναι ο μεγαλύτερος παραγωγός ουρανίου στον κόσμο, με σχεδόν το ένα τρίτο του παγκόσμιου ουρανίου να προέρχεται από τη χώρα, κατατάσσεται στην πρώτη τριάδα σε εκτιμώμενα αποθέματα χρωμίου και τιτανίου, στην πρώτη πεντάδα σε χαλκό και ψευδάργυρο και στην πρώτη δεκάδα σε μόλυβδο, σιδηρομετάλλευμα, άνθρακα και χρυσό. Ο εξορυκτικός τομέας αποτελεί σχεδόν το 17% του ΑΕΠ της χώρας. Γίνεται αντιληπτό γιατί η Δύση ενδιαφέρεται έντονα να αμφισβητήσει τη Ρωσία στην παραδοσιακή σφαίρα επιρροής της.
Ωστόσο, παρά το πόσο πλούσιο σε φυσικούς πόρους είναι το Καζακστάν, κατατάσσεται στις πέντε πρώτες χώρες που δεν πρέπει να επενδύσει κανείς μεταξύ των μεγάλων εξορυκτικών χωρών και έχει ενταχθεί μαζί με τη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, τη Μοζαμβίκη και την Παπούα Νέα Γουινέα στον πάτο του καταλόγου που συνέταξε η IHS - S&P Global. Η ελκυστικότητά του για τις μικρές μεταλλευτικές εταιρείες, ιδίως σήμερα, οφείλεται στον ταχέως αναπτυσσόμενο τεχνολογικό τομέα, ο οποίος απαιτεί χρυσό, τιτάνιο και άλλα μέταλλα σπάνιων γαιών στα κυκλώματα και τις μπαταρίες που τροφοδοτούν τις μηχανές τεχνητής νοημοσύνης. Το πιο σημαντικό είναι ότι η κυβέρνηση του Καζακστάν κατέχει την πλειοψηφία των μετοχών στις περισσότερες εταιρείες εξόρυξης μέσω του κρατικού ταμείου πλούτου της, Samruk-Kazyna.
Παρά το γεγονός ότι είναι ανεξάρτητη χώρα από το 1991 και γεμάτη από σπάνια μέταλλα και ορυκτά, η χώρα δεν έχει καταφέρει να μεταρρυθμίσει τον εξορυκτικό της τομέα που δεν αφορά καύσιμα. Κατά τη διάρκεια της σοβιετικής περιόδου, η εξόρυξη και η διαχείριση των ορυκτών πόρων στο Καζακστάν, όπως και σε άλλα μέρη της Σοβιετικής Ένωσης, ελέγχονταν κεντρικά, εστιάζοντας στη μεγιστοποίηση της παραγωγής χωρίς να λαμβάνεται ιδιαίτερα υπόψη η περιβαλλοντική βιωσιμότητα ή η τοπική διακυβέρνηση. Η μετασοβιετική μετάβαση άφησε στο Καζακστάν μια κληρονομιά από άδειες εξόρυξης και συμφωνίες που είχαν εκδοθεί κατά τη σοβιετική εποχή, και οι άδειες αυτές συχνά χορηγούνταν χωρίς τις ανταγωνιστικές διαδικασίες υποβολής προσφορών που συνηθίζονται σήμερα και, σε πολλές περιπτώσεις, δεν είχαν σαφείς όρους και προϋποθέσεις όσον αφορά την προστασία του περιβάλλοντος, τα δικαιώματα των εργαζομένων και τον καταμερισμό των εσόδων.
Μετά την απόκτηση της ανεξαρτησίας του το 1991, το Καζακστάν κληρονόμησε έναν τεράστιο, υπορυθμιζόμενο εξορυκτικό τομέα. Οι προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης της γραφειοκρατικής αδράνειας, της έλλειψης διαφάνειας και της αντίστασης των παγιωμένων συμφερόντων, εξακολουθούν να ταλαιπωρούν το σύστημα. Η χώρα έχει κάνει αρκετές αποτυχημένες προσπάθειες να επικαιροποιήσει τους νόμους και τους κανονισμούς της για την εξόρυξη για να προσελκύσει ξένες επενδύσεις, να βελτιώσει τα περιβαλλοντικά πρότυπα και να αυξήσει τη διαφάνεια.
Η επικάλυψη παλαιών και νέων ρυθμιστικών καθεστώτων δημιουργεί ευκαιρίες για διαφθορά, συμπεριλαμβανομένης της δωροδοκίας για την έγκριση αδειών, της χειραγώγησης των διαδικασιών διαγωνισμού και της παράνομης παράτασης των αδειών της σοβιετικής εποχής. Οι νεοεισερχόμενοι δυσκολεύονται να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις τους καθιερωμένους παίκτες που κατέχουν παλιές άδειες.
Η επικάλυψη παλαιών και νέων ρυθμιστικών καθεστώτων δημιουργεί ευκαιρίες για διαφθορά, συμπεριλαμβανομένης της δωροδοκίας για την έγκριση αδειών, της χειραγώγησης των διαδικασιών διαγωνισμού και της παράνομης παράτασης των αδειών της σοβιετικής εποχής. Οι νεοεισερχόμενοι δυσκολεύονται να ανταγωνιστούν επί ίσοις όροις τους καθιερωμένους παίκτες που κατέχουν παλιές άδειες.
Σε αυτό το σενάριο, με τους υπερβολικούς κινδύνους πολιτικής που αντιμετωπίζουν οι νέοι μεταλλωρύχοι και τη γεωπολιτική αστάθεια λόγω των εντάσεων με τους γείτονές του στην Κεντρική Ασία, οι επενδυτές στο Καζακστάν θα πρέπει να αναλάβουν ένα ριψοκίνδυνο στοίχημα, το οποίο μπορεί να μην αποδώσει στο μέλλον. Αυτό είναι κρίσιμο για τη Ρωσία, καθώς εξακολουθεί να είναι ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους του Καζακστάν.
Το Καζακστάν έχει δεσμευτεί να τηρήσει τις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας και ο ηγέτης του έχει αρχίσει, τα τελευταία χρόνια, να περιγράφει τα δυτικά έθνη, όπως η Γαλλία, ως στρατηγικούς εταίρους του. Αν και οι αρχές στην Αστάνα είναι φιλικές με τη Μόσχα, ο πρόεδρος Qasym-Zhomart Toqaev διατηρεί συνεργασία με την Ουκρανία και τους δυτικούς συμμάχους της. Ο Toqaev έχει μάλιστα δηλώσει δημοσίως ότι η χώρα του δεν θα αναγνωρίσει τα εδάφη που ανήκαν προηγουμένως στην Ουκρανία και απελευθερώθηκαν από τις ρωσικές δυνάμεις.
Αυτό έρχεται καθώς μια αυξανόμενη συζήτηση και διάλογος στην πολιτική, την κοινωνία και τον ακαδημαϊκό χώρο του Καζακστάν περιστρέφεται γύρω από αυτό που πλέον αποκαλείται "ρωσική αποικιοκρατία/ιμπεριαλισμός" στην Κεντρική Ασία και όχι ενσωμάτωση με τη Ρωσική Αυτοκρατορία. Ταυτόχρονα, υπάρχει μια αυξανόμενη απόρριψη της ρωσικής γλώσσας στο Καζακστάν, με τον γλωσσικό εθνικισμό να αυξάνεται.
Το Καζακστάν έχει δεσμευτεί να τηρήσει τις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας και ο ηγέτης του έχει αρχίσει, τα τελευταία χρόνια, να περιγράφει τα δυτικά έθνη, όπως η Γαλλία, ως στρατηγικούς εταίρους του. Αν και οι αρχές στην Αστάνα είναι φιλικές με τη Μόσχα, ο πρόεδρος Qasym-Zhomart Toqaev διατηρεί συνεργασία με την Ουκρανία και τους δυτικούς συμμάχους της. Ο Toqaev έχει μάλιστα δηλώσει δημοσίως ότι η χώρα του δεν θα αναγνωρίσει τα εδάφη που ανήκαν προηγουμένως στην Ουκρανία και απελευθερώθηκαν από τις ρωσικές δυνάμεις.
Αυτό έρχεται καθώς μια αυξανόμενη συζήτηση και διάλογος στην πολιτική, την κοινωνία και τον ακαδημαϊκό χώρο του Καζακστάν περιστρέφεται γύρω από αυτό που πλέον αποκαλείται "ρωσική αποικιοκρατία/ιμπεριαλισμός" στην Κεντρική Ασία και όχι ενσωμάτωση με τη Ρωσική Αυτοκρατορία. Ταυτόχρονα, υπάρχει μια αυξανόμενη απόρριψη της ρωσικής γλώσσας στο Καζακστάν, με τον γλωσσικό εθνικισμό να αυξάνεται.
Αν και έχουν πληγεί κυρίως δυτικές εταιρείες από τη βαθιά ριζωμένη διαφθορά, ιδίως στον τομέα των ορυχείων, καθώς ο εθνοτικός σοβινισμός και ο λόγος για τη λεγόμενη αποικιοκρατία της Ρωσίας στο Καζακστάν αυξάνεται, υπάρχει κάθε πιθανότητα η χώρα της Κεντρικής Ασίας να πέσει στην ίδια δυτική παγίδα που έπεσαν η Ουκρανία, η Γεωργία και η Αρμενία, γεγονός που θα οδηγήσει αναπόφευκτα στην αμφισβήτηση των συμφερόντων της Μόσχας. Μάλιστα, ο φιλελεύθερος φιλόσοφος Φράνσις Φουκουγιάμα έχει ήδη ξεκινήσει την προπαγάνδα υποστηρίζοντας πως αν η Ρωσία δεν ηττηθεί, "ό,τι συνέβη στην Ουκρανία θα μπορούσε να συμβεί στο Καζακστάν", τροφοδοτώντας περαιτέρω τα αυξανόμενα αντιρωσικά στοιχεία στη χώρα.
Αφήνοντας τη διαφθορά να οργιάζει, η Δύση μπορεί να πληρώσει τον τρόπο της για να επηρεάσει το Καζακστάν και, αν της δοθεί η ευκαιρία, να προσπαθήσει να μετατρέψει τη χώρα σε άλλο ένα δυτικά ελεγχόμενο φυλάκιο στα σύνορα της Ρωσίας, όπως χρησιμοποιήθηκαν η Γεωργία και η Ουκρανία.
Αφήνοντας τη διαφθορά να οργιάζει, η Δύση μπορεί να πληρώσει τον τρόπο της για να επηρεάσει το Καζακστάν και, αν της δοθεί η ευκαιρία, να προσπαθήσει να μετατρέψει τη χώρα σε άλλο ένα δυτικά ελεγχόμενο φυλάκιο στα σύνορα της Ρωσίας, όπως χρησιμοποιήθηκαν η Γεωργία και η Ουκρανία.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr