Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Τον Ιούλιο του 2023 η δήλωση του Ευρωπαίου διπλωμάτη πως η Ευρώπη είναι "ένας κήπος" (ενώ ο υπόλοιπος κόσμος είναι "μια ζούγκλα") έγινε αντικείμενο μεγάλης διαμάχης παγκοσμίως. Λοιπόν, φαίνεται ότι κάτι είναι σάπιο στον κήπο. Επιπλέον, ο "κήπος" έχει ανάγκη τη "ζούγκλα", δηλαδή τον Παγκόσμιο Νότο, και έτσι ο πρώτος προτρέπεται από τον Borrell να φλερτάρει τον δεύτερο, παρόλο που τα λόγια του δεν βοηθούν και πολύ.
Οι πράξεις μιλούν ακόμα πιο δυνατά από τα λόγια, και έχω γράψει ξανά και ξανά για το πώς η Δύση, συμπεριλαμβανομένης της Ευρώπης, ανταγωνίζεται τα αφρικανικά ενεργειακά έργα (ενώ η Μόσχα και το Πεκίνο προσφέρουν συνεργασία). Για παράδειγμα, το 2022 το Κοινοβούλιο της ΕΕ ενέκρινε ψήφισμα στο οποίο αναφέρεται ότι το έργο EACOP Ουγκάντα-Τανζανία, ενδέχεται να ενέχει "κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους". Από την άλλη πλευρά, από τις αρχές του 2022, η Ευρώπη συνεργάζεται με τον Αμερικανό σύμμαχό της για την εξεύρεση μη ρωσικών προμηθευτών φυσικού αερίου στη Βόρεια Αφρική και σε άλλα μέρη.
Σε αυτό το πλαίσιο, κάποιοι ήλπιζαν πως η Αλγερία θα μπορούσε να είναι το μεγάλο επόμενο βήμα όσον αφορά τις προμήθειες υδρογονανθράκων. Αλλά αυτό απέχει πολύ από το να συμβεί, για διάφορους λόγους, όπως έγραψα αλλού, με τις συνεχιζόμενες εντάσεις της με το Μαρόκο, που σε μεγάλο βαθμό επιδεινώθηκαν από την Ουάσινγκτον, να είναι ένας από αυτούς. Το γεγονός είναι ότι η λεγόμενη "Πράσινη Ατζέντα" της Δύσης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ εμποδίζει την ενεργειακή ασφάλεια στην Αφρική και αλλού στον Παγκόσμιο Νότο. Κατά ειρωνικό τρόπο, το ίδιο κάνει και στην ίδια την Ευρώπη και, επιπλέον, τα ευρωπαϊκά συμφέροντα που αφορούν τη δική της ενεργειακή ασφάλεια έχουν χρησιμοποιηθεί από την Ουάσιγκτον. Το 2019, η Ουάσινγκτον απειλούσε ήδη την Ευρώπη με "πόλεμο φυσικού αερίου", όπως το περιγράφει ο Peter Iskenderov, ερευνητής του Ινστιτούτου Σλαβικών Σπουδών του RAS.
Και ήδη από το 2021, η ενεργειακή κρίση της Ευρώπης και η αύξηση των τιμών της ενέργειας θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί τουλάχιστον εν μέρει εάν δεν είχε καθυστερήσει ο Nord Stream 2. Ο τελευταίος ήταν ένα σύμπλεγμα αγωγών φυσικού αερίου που διέρχεται από τη Ρωσία προς τη Γερμανία κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα και αποτέλεσε στόχο μιας άγριας αμερικανικής εκστρατείας μποϊκοτάζ. Μπορεί κανείς να θυμηθεί πως το Μάιο του 2021 Γερμανοί βουλευτές πρότειναν μάλιστα στο Βερολίνο να προβεί σε αντίποινα επιβάλλοντας κυρώσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες. Όλα αυτά είναι πια νερό στο αυλάκι - το ίδιο και ο Nord Stream, παρεμπιπτόντως, με την έκρηξη των αγωγών του να καταγγέλλεται από τον βραβευμένο με Πούλιτζερ δημοσιογράφο Seymour Hersh ως αμερικανική πράξη σαμποτάζ. Εν τω μεταξύ, η Ουκρανία σήμερα ουσιαστικά εκβιάζει την Ευρώπη αρνούμενη να ανανεώσει τις μεταφορές φυσικού αερίου,
Επιστρέφοντας στον Borrell, αξίζει να παραθέσουμε εκτενώς τα σημεία του. Όσον αφορά την κρίση στη Γάζα (η οποία θέτει "σε κίνδυνο την ασφάλεια της ΕΕ"), δεν υπάρχει ούτε μια λέξη για τον ρόλο των ΗΠΑ σε αυτήν. Στην πραγματικότητα, ολόκληρη η κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα με τους Χούτι, η οποία απειλεί το διεθνές εμπόριο, είναι αναμφισβήτητα μια άμεση παρενέργεια της υποστηριζόμενης από τις ΗΠΑ καταστροφικής ισραηλινής στρατιωτικής εκστρατείας στην Παλαιστίνη.
Ο Borrell αναγνωρίζει ότι "αν οι τρέχουσες παγκόσμιες γεωπολιτικές εντάσεις συνεχίσουν να εξελίσσονται προς την κατεύθυνση "Δύση εναντίον των υπολοίπων", το μέλλον της Ευρώπης κινδυνεύει να είναι ζοφερό", και προσθέτει πως πολλοί στον "Παγκόσμιο Νότο" (δηλαδή στη "ζούγκλα", όπως την περιέγραψε προηγουμένως) κατηγορούν τους Δυτικούς για διπλά πρότυπα και η Ρωσία "έχει καταφέρει να εκμεταλλευτεί την κατάσταση". Ο Borrell δεν εμβαθύνει περισσότερο σε αυτό: για ένα πράγμα, δεν είναι καθόλου περίεργο ότι η παγκόσμια άνοδος των τιμών των εμπορευμάτων έχει σε μεγάλο βαθμό εκληφθεί, σε αυτό το μέρος του κόσμου, ως προϊόν της πολιτικής κυρώσεων της Δύσης υπό την ηγεσία των ΗΠΑ (η οποία δεν "γύρισε μπούμερανγκ" μόνο εναντίον της Ευρώπης, αλλά και εναντίον των αναπτυσσόμενων χωρών). Με τον ίδιο τρόπο, οι πόλεμοι στα καύσιμα επιδεινώθηκαν από τις αμερικανικές κυρώσεις, όπως ο αμερικανικός νόμος Ceasar Act. Αυτό είναι το γενικότερο πλαίσιο των εθνών του Παγκόσμιου Νότου που αναζητούν παράλληλους μηχανισμούς και εναλλακτικές λύσεις. Σε αυτό το πνεύμα έχει αναδυθεί μια νέα ανένταχτη τάση, και η επέκταση των BRICS+ είναι σίγουρα μέρος αυτής. Σχετικά με αυτό, ο Josep Borrell, στον απολογισμό του, αναφέρει απλώς ότι "πρέπει να καταβάλουμε τεράστια προσπάθεια για να κερδίσουμε ξανά την εμπιστοσύνη των εταίρων μας".
Στην ίδια απολογιστική έκθεση, ο Borrell επανέλαβε επίσης την ανάγκη ενίσχυσης των ευρωπαϊκών "αμυντικών ικανοτήτων" και της "αμυντικής βιομηχανίας". Κάτι που έχει καταστεί αδύνατο από τον ίδιο τον ατλαντικό σύμμαχο της Ευρώπης, δηλαδή τις ίδιες τις ΗΠΑ, όπως έχω αναλύσει αλλού. Η ευρωπαϊκή αποβιομηχάνιση βέβαια επιδεινώνεται μόνο από τον αμερικανικό επιδοματικό πόλεμο, όπως περιέγραψαν οι Jakob Hanke και Barbara Moens, γράφοντας για το Politico, τον νόμο για τη μείωση του πληθωρισμού (IRA) του 2022 που θέσπισε το αμερικανικό Κογκρέσο. Η ευρωπαϊκή αντίδραση σε αυτόν ήταν "θερμή", όπως περιγράφεται λεπτομερώς σε μελέτη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου του Φεβρουαρίου 2024.
Έτσι, η Ευρώπη ουσιαστικά θέλει να εξοπλιστεί περαιτέρω (κάτι που θα απαιτούσε την επαναβιομηχανοποίησή της, κάτι που η Ουάσινγκτον δε θα επιτρέψει), ώστε να μπορεί να πολεμήσει έναν πόλεμο με εντολοδόχο των ΗΠΑ στην Ουκρανία, εις βάρος των δικών της ενεργειακών συμφερόντων. Παραμένει όμως διχασμένη σε δημοσιονομικά ζητήματα όσον αφορά την περαιτέρω βοήθεια προς την Ουκρανία, εν μέσω διαμαρτυριών των αγροτών.
Συνοψίζοντας, ο κορυφαίος διπλωμάτης του ευρωπαϊκού μπλοκ βλέπει με ακρίβεια ότι η Δύση, και ιδιαίτερα η Ευρώπη, βρίσκεται σε παρακμή και "χάνει" τον Παγκόσμιο Νότο, που φαίνεται να είναι η νέα μοντέρνα λέξη για τον πρώην "Τρίτο Κόσμο". Η ΕΕ όμως δεν φαίνεται να βλέπει ή να είναι έτοιμη να παραδεχτεί πως πολλά από αυτά έχουν να κάνουν με το κόστος μιας διατλαντικής συμμαχίας που δε χαρακτηρίζεται από συμμετρία.
Με άλλα λόγια, το τίμημα του να έχεις ευδοκιμήσει, για ένα διάστημα, κάτω από μια αμερικανική πυρηνική ομπρέλα, στον κόσμο μετά το σχέδιο Μάρσαλ, μπορεί να είναι αρκετά υψηλό. Αυτός είναι ο κόσμος μετά το Nord Stream και το μέλλον δεν φαίνεται καλό. Τόσα πολλά έχουν ειπωθεί για "στρατηγική αυτονομία", αλλά η Δυτική Ευρώπη απλά δεν μπορεί να διεκδικήσει την κυριαρχία της. Είναι πολύ μπλεγμένη στις δομές του ΝΑΤΟ για να δει τον αμερικανικό ελέφαντα στο δωμάτιο.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr