Οι χώρες με μουσουλμανική πλειονότητα ήταν ιδιαίτερα έντονες εν μέσω της παγκόσμιας καταδίκης προς το Ισραήλ για τον γενοκτονικό του πόλεμο στη Γάζα. Για προφανείς λόγους, οι μουσουλμάνοι ηγέτες αντιμετωπίζουν αυξανόμενη πίεση από τους πληθυσμούς τους να υιοθετήσουν μια πιο σταθερή, πιο διεκδικητική θέση για την παλαιστινιακή υπόθεση. Η πίεση αυτή έχει ενταθεί καθώς ο πόλεμος, που διανύει πλέον τον έκτο μήνα του, συμπίπτει με τον ιερό μήνα του ραμαζανιού.
thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Μεταξύ αυτών των ηγετών είναι ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, ο οποίος αρχικά υιοθέτησε μια σχετικά ουδέτερη στάση απέναντι στον πόλεμο του Τελ Αβίβ, προκειμένου να τοποθετηθεί ως μεσολαβητής στην ανταλλαγή αιχμαλώτων μεταξύ της Χαμάς και του Ισραήλ.
Ωστόσο, ο τεράστιος αριθμός των νεκρών Παλαιστινίων αμάχων - που πλέον πλησιάζει τις 32.000 στη Γάζα - και η αυξανόμενη διεθνής καταδίκη των ενεργειών του Ισραήλ έχουν περιπλέξει τις μεσολαβητικές φιλοδοξίες της Άγκυρας.
Η ρητορική του Ερντογάν άλλαξε σημαντικά και γρήγορα ως απάντηση στην παγκόσμια κατακραυγή, όταν, στις 20 Οκτωβρίου, δήλωσε δημοσίως ότι οι στρατιωτικές ενέργειες του Ισραήλ ισοδυναμούν με "γενοκτονία".
Στη συνέχεια, κατά τη διάρκεια μιας διαδήλωσης υπέρ της Παλαιστίνης, μια εβδομάδα αργότερα, ο Τούρκος πρόεδρος αποκάλεσε το Ισραήλ "εγκληματία πολέμου", οδηγώντας στην ανάκληση των πρεσβευτών και των δύο χωρών για ενδελεχή αξιολόγηση της κατάστασης.
Το εμπόριο της Τουρκίας με τον "εγκληματία πολέμου" Ισραήλ
Λαμβάνοντας υπόψη την επικριτική στάση του Ερντογάν, την ανάκληση του πρεσβευτή της Άγκυρας από το Τελ Αβίβ και τις συνεχιζόμενες σφαγές χιλιάδων γυναικών και παιδιών στη Γάζα, η Τουρκία, υπό την εξουσία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) - του οποίου οι πολιτικές ρίζες είναι βυθισμένες στην ισλαμιστική ιδεολογία - θα περίμενε κανείς να επανεξετάσει τους εμπορικούς της δεσμούς με το Ισραήλ.
Εν μία νυκτί, η Τουρκική Δημοκρατία, το μοναδικό κράτος μέλος του ΝΑΤΟ με μουσουλμανική πλειοψηφία, θα μπορούσε να είχε επιβάλει οικονομικές κυρώσεις για να πιέσει το Ισραήλ να επιβάλει κατάπαυση του πυρός στη Γάζα. Αλλά αυτό δε συνέβη.
Αντ' αυτού, όχι μόνο το εμπόριο μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ έχει εκτοξευθεί στα ύψη, αλλά η πλειονότητα των εμπορικών και ναυτιλιακών δραστηριοτήτων διεξάγεται από εταιρείες που συνδέονται με μια ομάδα που υποστηρίζεται από τον Ερντογάν, την Ανεξάρτητη Ένωση Βιομηχάνων και Επιχειρηματιών (MUSIAD).
Ενώ δημοσίως, οι φιλοκυβερνητικές παρατάξεις στην Τουρκία στοχοποιούν και καυτηριάζουν άτομα που πατρονάρουν τα Starbucks και άλλα διεθνή franchise που έχουν επιδείξει υποστήριξη στο Ισραήλ, ιδιωτικά, αρμέγουν κέρδη από τον πόλεμο του Ισραήλ στη Γάζα.
Οι δημόσιες καταδίκες του Ergodan δε σημαίνουν τίποτα υπό το φως της μυστικής επέκτασης των εμπορικών δραστηριοτήτων του με το κράτος κατοχής.
Το 1996, η Τουρκία και το Ισραήλ υπέγραψαν Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου ( FTA), η οποία απάλλασσε αμοιβαία και τις δύο χώρες από τους τελωνειακούς δασμούς στις εισαγωγές βιομηχανικών προϊόντων, σε μια συμφωνία που ανέπτυξε σημαντικά τις ισραηλινο-τουρκικές οικονομικές σχέσεις.
Παρά τις διάφορες πολιτικές κρίσεις που έχουν εμφανιστεί μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ -όπως στο περιστατικό του Μαβί Μαρμαρά, όταν ισραηλινοί κομάντος εισέβαλαν σε πλοίο ανθρωπιστικής βοήθειας υπό τουρκική σημαία στη Γάζα και σκότωσαν εργαζόμενους σε αυτό- οι οικονομικές τους σχέσεις συνέχισαν να αναπτύσσονται αθόρυβα στο παρασκήνιο, ιδίως από το 2002, όταν ο Ερντογάν και το ΑΚΡ ανέβηκαν στην εξουσία.
Αυτός ο διμερής όγκος εμπορίου έχει σημειώσει αξιοσημείωτη αύξηση με την πάροδο των ετών: σύμφωνα με στοιχεία της Συνέλευσης Τούρκων Εξαγωγέων (TIM), οι τουρκικές εξαγωγές προς το Ισραήλ πενταπλασιάστηκαν από 1,4 δισεκατομμύρια δολάρια στις αρχές της δεκαετίας του 2000 σε 5,1 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023. Επιπλέον, η Τουρκία συγκαταλέγεται μεταξύ των τεσσάρων πρώτων κρατών για τις ισραηλινές εισαγωγές.
Τροφοδοτώντας την ισραηλινή πολεμική μηχανή
Η Τουρκική Δημοκρατία παρέχει το 65% των εισαγωγών χάλυβα του Ισραήλ, με τον τουρκικό πολυκλαδικό όμιλο ICDAS - συνδεδεμένο με τη MUSIAD - να ξεχωρίζει ως βασικός εξαγωγέας στο κράτος κατοχής. Μόνο από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα στις 7 Οκτωβρίου, η ICDAS έχει στείλει 50.000 τόνους χάλυβα στο Ισραήλ.
Ένα μέρος αυτού του χάλυβα στηρίζει την στρατιωτική βιομηχανία του Ισραήλ στην παραγωγή πυρομαχικών που χρησιμοποιούνται σήμερα για τον αποδεκατισμό του πυκνοκατοικημένου θύλακα της Γάζας και την επίθεση στον γειτονικό Λίβανο και τη Συρία. Ειδικότερα, το ICDAS έχει διευκολύνει τις εξαγωγές χάλυβα στο λιμάνι της Χάιφα με 64 αποστολές το 2023 και άλλες εννέα μετά τις 7 Οκτωβρίου.
Η συμβολή της ICDAS επεκτείνεται πέρα από το εμπόριο- η εταιρεία έχει επίσης αναγνωριστεί για το ρόλο της στην κατασκευή ενός τζαμιού στο Τσανάκκαλε, μια προσπάθεια που απέφερε έπαινο από τον Μεχμέτ Γκορμέζ, τον Πρόεδρο Θρησκευτικών Υποθέσεων. Σε μια τελετή για την 69η επέτειο του Ισραήλ, η ICDAS τιμήθηκε, ενδεικτικά, ως ο κορυφαίος Τούρκος εξαγωγέας στο Ισραήλ.
Επιπλέον, το Ισραήλ προμηθεύεται το 95% του τσιμέντου του από την Τουρκία, με αξιόλογους πελάτες που περιλαμβάνουν το ισραηλινό Υπουργείο Άμυνας. Σύμφωνα με το Τουρκικό Στατιστικό Ινστιτούτο (TUIK), οι εξαγωγές τσιμέντου προς το Ισραήλ ανήλθαν σε 174 εκατομμύρια δολάρια το 2023, με τα 6,39 εκατομμύρια δολάρια από αυτό το ποσό να καταγράφονται από τις 7 Οκτωβρίου μέχρι σήμερα.
Οι κορυφαίοι Τούρκοι εξαγωγείς τσιμέντου στο Ισραήλ περιλαμβάνουν τις Akcansa, Limak, Oyak, Nuh Cement και Eren Holding. Η τελευταία, μέλος της MUSIAD, έχει κυρίως προμηθεύσει το Ισραήλ με πάνω από 200.000 τόνους υλικών από τις 7 Οκτωβρίου.
Αντιμέτωπη με την κατακραυγή της τουρκικής κοινής γνώμης για τις εξαγωγές της στο Ισραήλ, η MUSIAD προέβη σε δήλωση στις 10 Φεβρουαρίου για το εμπόριο των εταιρειών-μελών της με το Ισραήλ:
Τις τελευταίες ημέρες, η οργάνωσή μας και τα μέλη μας έχουν τεθεί υπό υποψίες λόγω των υποτιθέμενων εμπορικών δραστηριοτήτων μερικών μελών μας με το Ισραήλ. Για το λόγο αυτό, εξετάζουμε σχολαστικά τους ισχυρισμούς που έθεσαν τον οργανισμό και τα μέλη μας υπό υποψία σύμφωνα με το καταστατικό μας και λειτουργούμε τις εσωτερικές μας διαδικασίες. Οι πληροφορίες θα παρασχεθούν όταν ολοκληρωθούν οι διαδικασίες.
Παρά την υπόσχεση αυτή, η MUSIAD δεν απάντησε στα αιτήματα της εφημερίδας Evrensel για πληροφορίες σχετικά με τις διαδικασίες της, ενώ έχουν προκύψει στοιχεία για τις αμείωτες εξαγωγές χάλυβα της ICDAS προς το Ισραήλ. Σύμφωνα με τα στοιχεία της TIM, η ICDAS εξήγαγε χάλυβα αξίας 35 εκατομμυρίων δολαρίων τον Ιανουάριο του 2024 και 38,5 εκατομμυρίων δολαρίων το Φεβρουάριο.
Παράκαμψη του ναυτικού αποκλεισμού
Μια σημαντική ένδειξη της διαρκούς οικονομικής δέσμευσης μεταξύ της Τουρκίας και του Ισραήλ - παρά τα συνεχή εγκλήματα πολέμου του Τελ Αβίβ στη Γάζα - είναι η ενεργή θαλάσσια κυκλοφορία που συνδέει τα λιμάνια των δύο χωρών. Αυτό συμβαίνει τη στιγμή που ο ναυτικός αποκλεισμός της Ερυθράς Θάλασσας από τα πλοία που προορίζονται για τα ισραηλινά λιμάνια από τις ένοπλες δυνάμεις της Υεμένης που πρόσκεινται στην Ανσαράλα υποστηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από τους αραβικούς και μουσουλμανικούς πληθυσμούς παγκοσμίως.
Ο Τούρκος υπουργός Μεταφορών Abdulkadir Uraloglu, σε συνομιλία του με τον δημοσιογράφο Kemal Ozturk, αποκάλυψε πως μεταξύ 7 Οκτωβρίου και 31 Δεκεμβρίου 2023, 701 πλοία επιβιβάστηκαν από τα τουρκικά λιμάνια σε εκείνα του Ισραήλ, κατά μέσο όρο οκτώ ταξίδια ημερησίως.
Ο απολογισμός αυτός περιλαμβάνει 480 πλοία που αναχωρούν απευθείας από τουρκικά λιμάνια για το Ισραήλ και 221 επιπλέον πλοία προερχόμενα από λιμάνια τρίτων χωρών, τα οποία έδεσαν στην Τουρκία ενώ βρίσκονταν καθ' οδόν προς το Ισραήλ.
Παρόλο που οι ηγέτες του ΑΚΡ και οι εταιρείες-μέλη της MUSIAD έχουν αυξήσει την αρνητική ρητορική τους κατά του Ισραήλ, οι οικονομικές σχέσεις Τουρκίας-Ισραήλ ακμάζουν όσο ποτέ άλλοτε. Η Τουρκική Δημοκρατία συνεχίζει να καλύπτει τις κρίσιμες ανάγκες του Ισραήλ σε χάλυβα, τσιμέντο, λαχανικά, φρούτα, αυτοκίνητα και ηλεκτρικές συσκευές, ενώ η Zorlu Holding καλύπτει το 7% των αναγκών του Ισραήλ σε ηλεκτρική ενέργεια χάρη στις ενεργειακές επενδύσεις της στο κράτος κατοχής.
Οι δημόσια ορατές πολιτικές εντάσεις μεταξύ της Άγκυρας και του Τελ Αβίβ δεν φαίνεται να έχουν αντίκτυπο στο εμπορικό μέτωπο. Οι υπολογισμοί του Ερντογάν δεν είναι δύσκολο να εντοπιστούν: Η Τουρκία αντιμετωπίζει επί του παρόντος μια οικονομική κρίση και επενδύει σε μεγάλο βαθμό στην ενίσχυση των δεσμών με τη φιλοϊσραηλινή Ουάσιγκτον και την ΕΕ για να μπορέσει να ανακάμψει.
Εξάλλου, η πλήρης εξομάλυνση των σχέσεων της Τουρκίας με το Ισραήλ το 2022 διευκόλυνε παρόμοια πρόοδο με την Ελλάδα και την Αίγυπτο.
Συνέχιση του "εμπορίου της ντροπής"
Σε αυτό το πλαίσιο, η Άγκυρα προσπαθεί να μείνει μακριά από την αναζωπύρωση μιας πολιτικής κρίσης με το Ισραήλ και έτσι ο Ερντογάν κατευθύνει το μεγαλύτερο μέρος της δημόσιας κριτικής του ειδικά στον Ισραηλινό πρωθυπουργό Μπενιαμίν Νετανιάχου, για τον οποίο θεωρεί ότι πλησιάζει στο τέλος της πολιτικής του καριέρας.
Για την Άγκυρα, οι πολιτικοί και οικονομικοί στόχοι υπερισχύουν των ανθρωπιστικών ανησυχιών, επιτρέποντας τη συνέχιση του εμπορίου μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας παρά τη λαϊκή, ευρέως διαδεδομένη οργή για τη γενοκτονία που λαμβάνει χώρα στη Γάζα και τις εκκλήσεις για διακοπή των διμερών σχέσεων συνολικά.
Σε μια συγκέντρωση υπέρ του Ερντογάν στη δυτική επαρχία Sakarya στις 24 Φεβρουαρίου, ένα πανό που ζητούσε "Τερματίστε το εμπόριο ντροπής με το Ισραήλ" κατασχέθηκε αμέσως από αστυνομικούς. Παρά την υποστήριξη της συγκέντρωσης προς τον πρόεδρο και το κόμμα του, αυτή η ρητορική ήταν σαφώς ένα βήμα παραπάνω για τις τουρκικές πολιτικές και επιχειρηματικές ελίτ.