Andrew Korybko / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο Μεντβέντεφ είπε ότι "έτσι ήταν πάντα" και επικαλέστηκε τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ως παράδειγμα, αλλά προτού οι επικριτές αντιδράσουν σπασμωδικά καταδικάζοντάς τον ως "ιμπεριαλιστή", θα πρέπει να γνωρίζουν πως αυτή είναι στην πραγματικότητα μια λογική προσέγγιση που δε μεταφράζεται αυτομάτως σε "ιμπεριαλισμό". Για να εξηγήσουμε, τα "στρατηγικά σύνορα" είναι ουσιαστικά "ζώνες απομόνωσης" όπου μια χώρα ασκεί την επιρροή της για να διασφαλίσει ότι δεν τίθενται σε κίνδυνο τα νόμιμα συμφέροντα ασφαλείας της, κάτι που δεν είναι το ίδιο με μια "σφαίρα επιρροής" καθαυτή.
Αν και είναι αλήθεια πως τόσο οι "ρυθμιστικές ζώνες" όσο και οι "σφαίρες επιρροής" είναι χώρες στις οποίες μια άλλη ασκεί επιρροή, η πρώτη εστιάζει αποκλειστικά στη σφαίρα της ασφάλειας, ενώ η δεύτερη περιλαμβάνει και άλλες, όπως η οικονομία και η πολιτική. Είναι δυνατόν μια χώρα να έχει μια "σφαίρα επιρροής" εντός της οποίας ασκεί πολιτική επιρροή αλλά όχι επιρροή στον τομέα της ασφάλειας, όπως ο ρόλος που παίζει τώρα η Αρμενία για τη Δύση, αλλά δεν είναι "νεκρή ζώνη" εκτός αν η επιρροή επικεντρώνεται αποκλειστικά στον τομέα της ασφάλειας.
Με αυτό κατά νου, μια "σφαίρα επιρροής" θα μπορούσε να περιλαμβάνει αυτές τις τρεις σφαίρες, αλλά είναι μια "ρυθμιστική ζώνη" εάν η επιρροή ασκείται μόνο στη σφαίρα της ασφάλειας, και συγκεκριμένα με αμυντικό τρόπο εξουδετερώνοντας λανθάνουσες απειλές αντί να θέτει απειλές σε άλλους. Το πρόβλημα με τις "ρυθμιστικές ζώνες", ωστόσο, είναι πως το "mission creep" αναγκάζει μερικές φορές τις χώρες να εγκαθιδρύσουν μια "σφαίρα επιρροής" πάνω σε οποιαδήποτε άλλη χώρα και έτσι να συμπεριφέρονται με "ιμπεριαλιστικούς" τρόπους, αν αυτό δεν υποστηρίζεται από την τοπική πλειοψηφία.
Επιπλέον, οι παλαιότερα υποστηριζόμενες "ζώνες απομόνωσης" θα μπορούσαν να επαναπροσδιοριστούν ως "σφαίρες επιρροής" στο μυαλό της τοπικής πλειοψηφίας, γεγονός που θα μπορούσε να τους οδηγήσει στο να αγωνιστούν για να ενταχθούν σε ένα εχθρικό μπλοκ και έτσι να εισέλθουν οικειοθελώς στη "σφαίρα επιρροής" μιας άλλης χώρας εις βάρος της ασφάλειας της άλλης. Οι ντόπιοι θα μπορούσαν επίσης να επανεκτιμήσουν τις σχέσεις τους με τη χώρα που δημιούργησε μια προηγουμένως δημοφιλή "σφαίρα επιρροής" πάνω τους ως "επικίνδυνες" και να αγωνιστούν να γίνουν αντί γι' αυτό μια "νεκρή ζώνη", ώστε να αποκλιμακωθεί η ένταση.
Και οι δύο διαδικασίες θα μπορούσαν είτε να είναι εντελώς οργανικές είτε να ξεκινήσουν/επιταχυνθούν από τον πληροφοριακό πόλεμο, και καθεμία αφορά το μεταβαλλόμενο ρόλο που οι ντόπιοι αντιλαμβάνονται ότι η χώρα τους παίζει στο δίλημμα ασφάλειας μεταξύ πολύ μεγαλύτερων χωρών. Ο όρος αυτός αναφέρεται σε δύο ή περισσότερες χώρες που δεν εμπιστεύονται την άλλη σε σημείο που η καθεμία να θεωρεί τις υποτιθέμενες αμυντικές κινήσεις της άλλης ως κρυφά καθοδηγούμενες από επιθετικές προθέσεις, να απαντά με τον ίδιο τρόπο με το ίδιο πρόσχημα της άμυνας, και ούτω καθεξής μέχρι να φτάσει η ένταση σε σπιράλ.
Μερικές φορές μια χώρα ή μια ομάδα χωρών της, όπως οι χώρες της Βαλτικής, θεωρείται από μια άλλη, όπως η Ρωσία, πως βρίσκεται εντός των "στρατηγικών συνόρων" της, αλλά η δεύτερη αυτή χώρα δεν μπορεί να προωθήσει τα νόμιμα συμφέροντα ασφαλείας της εκεί λόγω του ότι η άλλη(-ες) είναι μέρος μιας αντίπαλης στρατιωτικής συμμαχίας. Σε τέτοιες περιπτώσεις, το δίλημμα ασφαλείας θα συνεχίσει να επιδεινώνεται μέχρι να οδηγήσει είτε σε θερμή σύγκρουση, είτε σε μια "νέα κανονικότητα" στους δεσμούς των δύο ανταγωνιστικών μερών, είτε η δημιουργική διπλωματία να οδηγήσει σε μια τομή για την αποκλιμάκωση του διλήμματός τους.
Τα αιτήματα της Ρωσίας για εγγυήσεις ασφαλείας από το Δεκέμβριο του 2021, ενόψει της συνεχιζόμενης ειδικής επιχείρησης, είχαν ως στόχο τη συνολική επίλυση του διλήμματος ασφαλείας της με το ΝΑΤΟ, σύμφωνα με την πρόταση για επιστροφή στην ιδρυτική πράξη ΝΑΤΟ-Ρωσίας του 1997. Αυτή θα οδηγούσε στην απόσυρση των ξένων στρατιωτικών δυνάμεων από τις χώρες που εντάχθηκαν στο ΝΑΤΟ μετά το τέλος του παλαιού Ψυχρού Πολέμου, αλλά απορρίφθηκε από τις ΗΠΑ αφού υπολόγισαν λανθασμένα ότι η Ρωσία δε θα αντιδρούσε στρατιωτικά για να υπερασπιστεί τα συμφέροντά της.
Η μυστική επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, την οποία ο Μεντβέντεφ χαρακτήρισε σωστά ως "αναφαίρετο τμήμα των ρωσικών στρατηγικών ιστορικών συνόρων", πέρασε μια κόκκινη γραμμή εθνικής ασφάλειας που ώθησε τη Ρωσία να αντιδράσει αφού η διπλωματία απέτυχε να επιλύσει αυτή την πρωτοφανή φάση του μακροχρόνιου διλήμματός τους. Ο πρωταρχικός σκοπός ήταν η αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας και η αποκατάσταση της συνταγματικής ουδετερότητάς της, η οποία θα διατηρούνταν μέσω της αποναζιστικοποίησης προκειμένου να αποτραπεί η επιστροφή εκείνων που θα προσπαθούσαν να αντιστρέψουν αυτό το καθεστώς.
Με άλλα λόγια, η Ρωσία επεδίωξε να μετατρέψει αυτό το τμήμα των "στρατηγικών συνόρων" της σε μια "νεκρή ζώνη" με στρατιωτικά μέσα, αφού τα διπλωματικά αποδείχθηκαν ανεπαρκή, τα οποία θα διασφάλιζαν εν μέρει τα νόμιμα συμφέροντα ασφαλείας της, αφού δεν μπόρεσε να το κάνει στη Βαλτική λόγω της επίσημης επέκτασης του ΝΑΤΟ εκεί. Αρχικά δεν σχεδίαζε να επεκτείνει τα γεωγραφικά της σύνορα, αλλά τελικά το έκανε για να διατηρήσει τα σκληρά κερδισμένα κεκτημένα της μετά από όλα όσα απροσδόκητα θυσιάστηκαν για τη γη αυτή τους προηγούμενους έξι μήνες.
Όπως είπε ο Μεντβέντεφ, η Ουκρανία είναι μια "ειδική περίπτωση" και επομένως δεν είναι αντιπροσωπευτική του τρόπου με τον οποίο η Ρωσία σχεδιάζει να αντιμετωπίσει άλλα ζητήματα που σχετίζονται με το δίλημμα της ασφάλειας, οπότε η κινδυνολογία που έχει γίνει δημοφιλής για μια "ρωσική εισβολή στη Βαλτική" είναι απαξιωμένη. Η συμμετοχή των τριών αυτών χωρών στο ΝΑΤΟ τις τοποθετεί κάτω από την πυρηνική ομπρέλα των ΗΠΑ, σε αντίθεση με την Ουκρανία που δεν είναι μέλος του ΝΑΤΟ, εξ ου και η Ρωσία δεν επιδοκιμάζει στρατιωτικά μέσα για την επίλυση του πρώτου διλήμματος, αλλά τα χρησιμοποιεί για το δεύτερο.
Όσον αφορά το τελικό παιχνίδι της συνεχιζόμενης σύγκρουσης, ενώ ορισμένοι έχουν επικαλεστεί υποτιθέμενες εκθέσεις που διέρρευσαν για να υποθέσουν ότι η Ρωσία σκοπεύει να δημιουργήσει μια "σφαίρα επιρροής" στην Ουκρανία, όπως ορίζεται στην παρούσα ανάλυση, αυτό δεν είναι ένα ρεαλιστικό αποτέλεσμα μετά από όλα όσα συνέβησαν τα τελευταία δύο χρόνια. Αντίθετα, το περισσότερο που πιθανότατα θα πετύχει η Ρωσία είναι οι στόχοι της με επίκεντρο την ασφάλειά της - είτε στο σύνολό τους είτε, το πιθανότερο, εν μέρει - ενώ η Δύση θα διατηρήσει την πολιτική και οικονομική της επιρροή σε αυτό το οιονεί "ρυθμιστικό κράτος" σε αυτό το σενάριο.
Ακόμα και σε αυτή την περίπτωση, ωστόσο, δεν θα πρέπει να εκληφθεί ως ήττα, όπως αναμενόμενα θα έκανε η Δύση, βλέποντας πως κάποιοι από τους προαναφερθέντες στόχους της Ρωσίας θα έχουν ακόμα επιτευχθεί εντός μέρους των ιστορικών "στρατηγικών συνόρων" της. Επιπλέον, η νίκη της Ρωσίας στην "κούρσα της εφοδιαστικής"/"πόλεμο φθοράς" με το ΝΑΤΟ κατέστρεψε ένα μεγάλο μέρος του αποθηκευμένου εξοπλισμού αυτού του μπλοκ και εξέθεσε την αδυναμία του στρατιωτικο-βιομηχανικού του συμπλέγματος, τα οποία προωθούν τα νόμιμα συμφέροντα ασφαλείας της Μόσχας.
Επιστρέφοντας σε αυτό για το οποίο μόλις μίλησε ο Μεντβέντεφ, η έννοια αυτή έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του τρόπου με τον οποίο η Ρωσία προσπάθησε να επιλύσει μια πτυχή του διλήμματος ασφαλείας της με το ΝΑΤΟ, η οποία στόχευε κυρίως στη δημιουργία μιας "νεκρής ζώνης" με στρατιωτικά μέσα αντί μιας "σφαίρας επιρροής". Η σύνδεση μεταξύ αυτών των τριών εννοιών, τόσο θεωρητικά όσο και πρακτικά, χρήζει λεπτομερούς μελέτης από τους ειδικούς μετά το τέλος της ειδικής επιχείρησης για να δούμε πώς μπορούν να εφαρμοστούν σε άλλα διλήμματα ασφαλείας αλλού.