Ο Λίβανος έχει μια βαθιά πολιτιστική σχέση με τα δέντρα του. Ο αρχαίος κέδρος του, που κυριαρχεί στα δάση των βόρειων ορεινών περιοχών του, έχει μεγάλη συμβολική σημασία ως εθνικό έμβλημα και φιγουράρει στο κέντρο της σημαίας της χώρας.
Bilal Nour Al-Deen - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Όπως και σε άλλες χώρες σε όλο τον κόσμο, ο εμβληματικός, ανθεκτικός κέδρος αντιμετωπίζει την αυξανόμενη απειλή της κλιματικής αλλαγής.
Αλλά το δάσος του Λιβάνου έχει βρεθεί υπό μια ακόμη πιο ύπουλη απειλή τους τελευταίους μήνες. Εκατοντάδες στρέμματα του πλούσιου πρασίνου και της βλάστησης του νότιου Λιβάνου - που διαφέρουν από τα βόρεια δάση κέδρων - έχουν δεχθεί βαριές, εμπρηστικές ισραηλινές επιθέσεις, προκαλώντας σοβαρές περιβαλλοντικές και γεωργικές καταστροφές στην περιοχή.
Η χρήση βομβών λευκού φωσφόρου από το κράτος κατοχής έχει επηρεάσει δραματικά τις ζωές των κατοίκων του Λιβάνου, των εργαζομένων στη γεωργία και τον ζωτικό γεωργικό τομέα του νότου, ο οποίος παράγει σημαντικό μέρος των φρούτων, των εσπεριδοειδών, των ελιών και του καπνού της χώρας.
Σύμφωνα με την οργάνωση Save the Children, "η αύξηση των διασυνοριακών βομβαρδισμών και των πυραύλων από τις 7 Οκτωβρίου έχει προκαλέσει πυρκαγιές σε μια σημαντική γεωργική περιοχή του Λιβάνου που έχουν ξεσπάσει σε ελαιώνες και σε κοντινές αγροτικές κοινότητες".
Το Φεβρουάριο, η φιλανθρωπική οργάνωση σημείωσε πως δεκάδες χιλιάδες οικογένειες στο νότιο Λίβανο έχουν χάσει τα προς το ζην, με τα πυρά του ισραηλινού στρατού να καταστρέφουν πάνω από 47.000 ελαιόδεντρα - καθώς και άλλες καλλιέργειες κατά τη διάρκεια της συγκομιδής τους.
Στις 4 Απριλίου, ο απερχόμενος πρωθυπουργός του Λιβάνου Νατζίμπ Μικάτι προειδοποίησε ότι ο νότιος Λίβανος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως "ζώνη γεωργικής καταστροφής". Το Εθνικό Πρακτορείο Ειδήσεων του Λιβάνου επικαλέστηκε τον Mikati ως εξής:
Οκτακόσια εκτάρια έχουν υποστεί πλήρεις ζημιές, 340.000 κεφάλια ζώων έχουν πεθάνει και περίπου το 75% των αγροτών έχουν χάσει την τελευταία πηγή εισοδήματος.
Τα πράσινα δάχτυλα της Χεζμπολάχ
Το 2013 ιδρύθηκε η μη κερδοσκοπική ένωση Green Without Borders (GWB) με σκοπό την αναζωογόνηση διαφόρων περιοχών του νότου μέσω εκτεταμένων πρωτοβουλιών δενδροφύτευσης, προκαλώντας βαθιά ανησυχία στον στρατιωτικό ορείχαλκο του Ισραήλ. Το 2017, ο αρχηγός του επιτελείου του στρατού κατοχής Herzi Halevi κατηγόρησε τη λιβανέζικη αντίσταση, τη Χεζμπολάχ, ότι χρησιμοποιεί την περιβαλλοντική οργάνωση ως κάλυψη για τις συνοριακές δραστηριότητές της.
Όμως η προσωρινή δύναμη του ΟΗΕ στον Λίβανο (UNIFIL) διέψευσε τους ισχυρισμούς του Τελ Αβίβ. Επιβεβαίωσε πως η GWB όντως συμμετείχε σε νόμιμη δραστηριότητα δενδροφύτευσης, σημειώνοντας επιπλέον ότι η δύναμη του ΟΗΕ "δεν παρατήρησε μη εξουσιοδοτημένα ένοπλα άτομα στις τοποθεσίες και δεν βρήκε καμία βάση για να αναφέρει παραβίαση της απόφασης 1701".
Στη συνέχεια, οι Αμερικανοί ενεπλάκησαν με το θέμα της νότιας βλάστησης του Λιβάνου. Το 2023, το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ επέβαλε κυρώσεις στην GWB και τον πρόεδρό της με το πρόσχημα πως η ένωση "χρησιμεύει ως κάλυψη για τις υπόγειες αποθήκες και τις σήραγγες αποθήκευσης πυρομαχικών της Χεζμπολάχ".
Η πολιτική καμένης γης του Ισραήλ
Η συνεχιζόμενη ισραηλινή παράνοια για τα δέντρα του Λιβάνου μπορεί να εξηγήσει γιατί το Τελ Αβίβ έριξε βροχή λευκού φωσφόρου πάνω από το νότο. Αυτά τα εμπρηστικά πυρομαχικά καίνε τα πάντα στο πέρασμά τους, συμπεριλαμβανομένων των ανθρώπων, των οχημάτων και της βλάστησης, και είναι παράνομη η χρήση τους σε μη στρατιωτικές περιοχές σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο.
Μέσα σε ένα μήνα από την έναρξη της μάχης στο βορρά, εμφανίστηκαν αναφορές ότι οι ισραηλινές αεροπορικές επιδρομές είχαν καταστρέψει αρκετές εκατοντάδες εκτάρια δασικών εκτάσεων, συμπεριλαμβανομένων πεύκων, βελανιδιών και αιωνόβιων ελαιώνων.
Η οργή των Λιβανέζων έχει αυξηθεί από τότε. Στις 20 Μαρτίου, ο υπουργός Γεωργίας Αμπάς Χατζ Χασάν δήλωσε:
Οι επιθέσεις της σιωνιστικής οντότητας δεν περιορίζονται στις ανθρώπινες απώλειες που είναι απολύτως αναντικατάστατες. Οι ισραηλινοί βομβαρδισμοί έχουν προκαλέσει σοβαρές ζημιές στον γεωργικό τομέα, μέσω των οποίων τουλάχιστον 6.000 εκτάρια γεωργικής γης έχουν υποστεί σοβαρές ζημιές, άμεσα και 2.000 υπέστησαν ολοκληρωτικές καταστροφές. Καταστράφηκαν επίσης 60.000 ελαιόδεντρα, ορισμένα από τα οποία ήταν 300 ετών, καθώς και εσπεριδοειδή, μπανάνες και αμυγδαλιές, καθώς και καρποφόρα και μη καρποφόρα δέντρα, ενώ τεράστιες εκτάσεις καταστράφηκαν ολοσχερώς.
Ο Hajj Hassan πιστεύει πως η πολιτική καμένης γης του Τελ Αβίβ εξυπηρετεί δύο σκοπούς: "Ο πρώτος είναι να κάμψει τη θέληση των κατοίκων του Νότου", αναγκάζοντάς τους να εγκαταλείψουν τα εδάφη τους, κάτι που θα "ταρακουνήσει το μέτωπο", και ο δεύτερος είναι να ισοπεδώσει τα πάντα σε οπτική επαφή "για να καταργήσει τη φυτοκάλυψη", ώστε η αντίσταση και ο λιβανέζικος στρατός να είναι εκτεθειμένοι στην αεροπορία του Ισραήλ.
Μια πηγή στην Ένωση Πρασίνων του Λιβάνου στο Νότο λέει στο The Cradle ότι το Ισραήλ έχει καταστρέψει μεγάλες εκτάσεις του νότου για τον σκοπό αυτό:
Έχει στοχοποιήσει ολόκληρη την περιοχή που γειτνιάζει με τα σύνορα με την Παλαιστίνη - μια περιοχή που ξεπερνά τα 100 χιλιόμετρα σε μήκος από τη Naqoura μέχρι το όρος Hermon και τους λόφους του Kfar Shuba, και σε βάθος που ξεπερνά κατά μέσο όρο τα 6-7 χιλιόμετρα - σε αρκετές επιθέσεις.
Προσθέτει ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις "αποσκοπούν στο να καταστήσουν την περιοχή ακατοίκητη για το Ισραήλ, ώστε να εφαρμόσει μια νεκρή ζώνη εντός των συνόρων του Λιβάνου".
Υπάρχει σαφής, σκόπιμη καύση της δασικής κάλυψης, καταστροφή των ελαιώνων και των οπωροφόρων δέντρων και μόλυνση του εδάφους, γεγονός που εξηγεί την εντατική χρήση λευκού φωσφόρου.
Ο πρόεδρος της GWB, Zuhair Nahle, στον οποίο έχουν επιβληθεί προσωπικά κυρώσεις από το Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, ξεκαθαρίζει στο The Cradle πως η οργάνωσή του είναι εξουσιοδοτημένη από το Υπουργείο Εσωτερικών του Λιβάνου.
Μεταξύ των στόχων μας είναι να δημιουργήσουμε φυτώρια για την παραγωγή δασικών και καρποφόρων δενδρυλλίων για αναδάσωση και να φροντίζουμε αυτά που έχουμε φυτέψει. Είμαστε μια περιβαλλοντική οργάνωση που δραστηριοποιείται σε όλα τα εδάφη του Λιβάνου, όχι μόνο στο νότο του Λιβάνου.
Ο Nahle επισημαίνει επίσης πως το Ισραήλ έχει πρόβλημα με τη λιβανέζικη δασοκομία γενικά, επειδή συγκαλύπτει τις παράνομες αναγνωριστικές δραστηριότητές του. Το Τελ Αβίβ, πρέπει να σημειωθεί, παραβιάζει τον εναέριο χώρο του Λιβάνου εκατοντάδες φορές το χρόνο για να πραγματοποιήσει επιχειρήσεις αναγνώρισης, παραβιάζοντας κατάφωρα την απόφαση 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ:
Οι Ισραηλινοί γενικά μισούν τη δενδροφύτευση και τη δασοκομία [του Λιβάνου] επειδή το δέντρο του δάσους και τα φύλλα του δεν τους βοηθούν να δουν τι υπάρχει κάτω από τα πυκνά κλαδιά του. Επίσης, δεν επιτρέπει στα ραντάρ και τα θερμικά κύματα να διεισδύσουν. Έτσι, το Ισραήλ αισθάνεται άβολα όσον αφορά τη φύτευση δέντρων ή την προστασία τους ... Έχουμε 18 τοποθεσίες στο Νότιο Λίβανο.
Η σχέση της GWB με την αντίσταση
Μιλώντας στο The Cradle, ο στρατηγός εν αποστρατεία των λιβανέζικων ενόπλων δυνάμεων Naji Malaeb λέει ότι η GWB πράγματι "ενοχλεί το Ισραήλ".
Το γεγονός ότι η Χεζμπολάχ έχει αναπτυχθεί σε μια περιοχή όπου έχουν αναπτυχθεί επίσης η UNIFIL και ο λιβανέζικος στρατός, χωρίς να διαθέτει στρατώνα, αρχηγείο ή ορατή αποθήκη όπλων, σημαίνει πως έχει ήδη συκοφαντηθεί πίσω από άλλα ονόματα, όπως Πράσινοι Χωρίς Σύνορα.
Ο Malaeb τονίζει ότι η Χεζμπολάχ διατηρεί τις στρατιωτικές της δυνατότητες, ανεξάρτητα από τις πολλές και ποικίλες προσπάθειες του Ισραήλ να τις αντιμετωπίσει, συμπεριλαμβανομένης της πυρπόλησης όλης της πρασινάδας που βλέπει: "Μετά τη δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς Saleh al-Arouri (στις 2 Ιανουαρίου 2024), η Χεζμπολάχ ήταν σε θέση να εκτοξεύσει 62 ρουκέτες ταυτόχρονα από το νότιο Λίβανο".
"Από πού εκτοξεύτηκαν αυτοί οι πύραυλοι, ενώ η περιοχή παρακολουθείται από τους Ισραηλινούς, από αέρος;", διερωτάται.
Ο Νίκολας Μπλάνφορντ, Αμερικανός ερευνητής και δημοσιογράφος με έδρα τη Βηρυτό, ο οποίος καλύπτει τη Χεζμπολάχ εδώ και χρόνια, μοιράζεται με το The Cradle ότι "το σύνθημα του GWB είναι "Η Σκιά της Αντίστασης", το οποίο σίγουρα υποδηλώνει μια σύνδεση με τη Χεζμπολάχ. Αλλά δεν πιστεύω ότι η Χεζμπολάχ αρνείται αυτή τη σύνδεση".
Ο κύριος σκοπός της GWB στο νότο ήταν να δημιουργήσει θέσεις παρατήρησης κατά μήκος της Γαλάζιας Γραμμής. Αυτά τα φυλάκια δεν ήταν κρυμμένα- ορισμένα ήταν πανύψηλες κατασκευές που έφταναν τα 15 μέτρα ή και περισσότερο. Μέχρι τώρα, όλα τα παρατηρητήρια έχουν πιθανότατα καταστραφεί.
Ο Blanford ισχυρίζεται ότι αυτά τα "φυλάκια χρησίμευαν για παρατήρηση, παρακολουθώντας τις κινήσεις των Ισραηλινών. Πιθανώς υπήρχε και ένα ψυχολογικό στοιχείο, διότι οι Ισραηλινοί παραπονιόντουσαν πάντα για τα φυλάκια GWB, αλλά δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα γι' αυτά".
Περιβαλλοντικές και στρατηγικές εκτιμήσεις
Ωστόσο, ο Blanford τονίζει επίσης πως η Χεζμπολάχ πιθανότατα δεν χρησιμοποιούσε την GWB για σκοπούς απόκρυψης:
Η Χεζμπολάχ χρησιμοποιεί συχνά τα υπάρχοντα δάση και δασικές εκτάσεις για να προστατεύει τις δραστηριότητές της από την εναέρια θέα, όπως από τα ισραηλινά αεροσκάφη και τα drones. Υπήρχαν αρκετές θέσεις στο Wadi Salouqi και δεν κρατήθηκαν μυστικές. Οι είσοδοι σε αυτές τις θέσεις ήταν ορατές από τον κεντρικό δρόμο που διασχίζει το Wadi.
Εξηγεί περαιτέρω ότι η στρατιωτική προτίμηση της Χεζμπολάχ είναι οι τακτικές χαμηλής υπογραφής, όπως η χρήση υπόγειων καταφυγίων και δικτύων σήραγγας, με παράδειγμα το περίφημο δίκτυο σήραγγας Mleeta που χρονολογείται από τη δεκαετία του 1980.
Ο Μπλάνφορντ σημειώνει πως η Χεζμπολάχ χρησιμοποιεί κάλυψη από βλάστηση, όπως θάμνους και δέντρα, για να εξαπολύει επιθέσεις σε ισραηλινές θέσεις, υπογραμμίζοντας την στρατηγική χρήση του φυσικού εδάφους για επιχειρησιακό πλεονέκτημα - όπως κάνουν όλοι οι στρατοί.
Υπάρχουν παραλληλισμοί μεταξύ της χρήσης του Agent Orange από τις ΗΠΑ στον πόλεμο του Βιετνάμ και των παρόμοιων προσπαθειών αποψίλωσης των δασών από το Ισραήλ στο νότιο Λίβανο κατά τη δεκαετία του 1990.
Ο Μπλάνφορντ θυμάται ότι είδε το Ισραήλ να ρίχνει οβίδες φωσφόρου σε ξηρή βλάστηση κοντά στο Αράμπ Σαλίμ, απεικονίζοντας μια μακροχρόνια στρατιωτική τακτική που αποσκοπεί στην καταστροφή της πιθανής κάλυψης που χρησιμοποιούν οι αντίπαλοι.
Είναι σαφές πως η Χεζμπολάχ αναγνωρίζει την στρατηγική σημασία των δέντρων για την παροχή κάλυψης στους μαχητές της, όπως ακριβώς οι ενέργειες του στρατού κατοχής αποκαλύπτουν την ετοιμότητα του Ισραήλ να καταστρέψει ολόκληρο τον πληθυσμό δέντρων του Λιβάνου ως πολεμική τακτική σε πόλεμο πλήρους φάσματος, παρόμοια με την προσέγγιση ολικής καταστροφής του Τελ Αβίβ στη Γάζα.
Παρ' όλα αυτά, η ιστορία - και μάλιστα η Γάζα - αποδεικνύει ότι αυτή η στρατηγική θα είναι τελικά μάταιη, προσφέροντας μόνο βραχυπρόθεσμα τακτικά πλεονεκτήματα. Τα δέντρα του Λιβάνου είναι βαθιά ριζωμένα στη γη, όπως και η αντίστασή του.