 |
| An anti-Israel banner with pictures of the Minister of Defence of Israel, Yoav Gallant, Chief of the General Staff of Israel, Herzi Halevi, Commander of Israel's Navy, David Saar Salama, The Deputy Chief of General Staff, Amir Baram and Commander of the Israeli Air Force, Tomer Bar is seen following a suspected Israeli strike on Iran's consulate, adjacent to the main Iranian embassy building in Damascus, in a street in Tehran, Iran, April 2, 2024. Majid Asgaripour/WANA (West Asia News Agency) via REUTERS |
Η τελευταία ισραηλινή όξυνση της βίας σε μια ήδη βίαιη περιοχή παρουσιάζει στην κυβέρνηση Μπάιντεν μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις που έχει αντιμετωπίσει μέχρι σήμερα, προκειμένου να κρατήσει τις Ηνωμένες Πολιτείες μακριά από ένα νέο πόλεμο στη Μέση Ανατολή.
Paul R. Pillar - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο βομβαρδισμός από το Ισραήλ ενός ιρανικού διπλωματικού συγκροτήματος στη Δαμασκό, με αποτέλεσμα να σκοτωθεί ένας ανώτερος διοικητής του Σώματος των Φρουρών της Επανάστασης του Ιράν και αρκετοί άλλοι Ιρανοί αξιωματούχοι, καθώς και τουλάχιστον τέσσερις Σύριοι πολίτες, αποτέλεσε σημαντική κλιμάκωση. Εκτός του ότι ήταν μια πράξη επιθετικότητας στη Συρία όπως και πολλές προηγούμενες ισραηλινές αεροπορικές επιθέσεις, το χτύπημα του συγκροτήματος της πρεσβείας αποτελούσε άμεση επίθεση κατά του Ιράν.
Οι Ιρανοί ηγέτες θα αισθανθούν μεγάλη πίεση να απαντήσουν δυναμικά. Η έκταση αυτής της πίεσης μπορεί να εκτιμηθεί αν φανταστούμε πως οι ρόλοι θα αντιστρέφονταν. Εάν το Ιράν είχε βομβαρδίσει μια πρεσβεία του Ισραήλ ή των Ηνωμένων Πολιτειών, μια βίαιη και θανατηφόρα απάντηση θα ήταν όχι μόνο αναμενόμενη αλλά και απαιτητή τόσο από τους πολιτικούς όσο και από το κοινό.
Στο Ιράν, επίσης, το λαϊκό συναίσθημα μπορεί να διαδραματίσει παρόμοιο ρόλο σε τέτοιες καταστάσεις, όπως καταδεικνύεται από το ξέσπασμα της δημόσιας συγκίνησης όταν ένα αμερικανικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος δολοφόνησε τον διακεκριμένο διοικητή των Φρουρών της Επανάστασης Qassem Soleimani πριν από τέσσερα χρόνια. Σε μια πιο υπολογισμένη κατεύθυνση, όπως ακριβώς η ανάγκη "αποκατάστασης της αποτροπής" ακούγεται συχνά ως δικαιολογία για βίαιες αντιδράσεις από τις Ηνωμένες Πολιτείες ή το Ισραήλ, έτσι και τέτοιοι υπολογισμοί μπορούν να συμπεριληφθούν στη λήψη αποφάσεων στο Ιράν.
Μιλώντας μια ημέρα μετά την επίθεση, ο Ιρανός ανώτατος ηγέτης Αλί Χαμενεΐ ορκίστηκε εκδίκηση και δήλωσε ότι "το Ισραήλ θα τιμωρηθεί". Ο εκπρόσωπος του Ιράν στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών διαβεβαίωσε το δικαίωμα του Ιράν σε μια "αποφασιστική απάντηση σε τέτοιες καταδικαστέες πράξεις".
Οι Ιρανοί ηγέτες αισθάνονται πιέσεις και προς την άλλη κατεύθυνση. Η εμπλοκή σε ένα νέο πόλεμο δε θα ήταν προς το συμφέρον του Ιράν και οι ηγέτες του δεν επιδιώκουν έναν τέτοιο πόλεμο.
Οι λόγοι περιλαμβάνουν την αποφασισμένη στρατιωτική κατωτερότητα του Ιράν έναντι του Ισραήλ ή των Ηνωμένων Πολιτειών και τα βαθιά οικονομικά του προβλήματα. Ένας βασικός λόγος που οι περιφερειακές εντάσεις με επίκεντρο τις τραγικές συνθήκες στη Λωρίδα της Γάζας δεν κλιμακώθηκαν περισσότερο από ό,τι έχουν κλιμακωθεί μέχρι στιγμής ήταν η αυτοσυγκράτηση που επέδειξε το Ιράν τους έξι μήνες που ακολούθησαν την επίθεση της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ (μια επίθεση που εξέπληξε τους Ιρανούς ηγέτες όσο κανέναν άλλον).
Αλλά το Ιράν θα απαντήσει στην ισραηλινή επίθεση με κάποιον τρόπο. Το να προβλέψουμε ποιες ακριβώς από τις διαθέσιμες επιλογές θα χρησιμοποιήσει είναι τόσο δύσκολο όσο και οι ίδιες οι αποφάσεις των Ιρανών ηγετών, καθώς προσπαθούν να εξισορροπήσουν τις αντικρουόμενες εκτιμήσεις που τους βαραίνουν. Το μόνο που μπορεί να πει κανείς με σιγουριά είναι πως οι ιρανικές απαντήσεις θα γίνουν σε χρόνους και τόπους που θα επιλέξει η Τεχεράνη.
Αρκετές πιθανές υποθέσεις θα μπορούσαν να αφορούν τα κίνητρα του Ισραήλ για την επίθεση στο συγκρότημα της πρεσβείας στη Δαμασκό. Ίσως το Ισραήλ θεώρησε ότι επρόκειτο για μια ακόμη επιχείρηση στο πλαίσιο της πολυετούς εκστρατείας εναέριου βομβαρδισμού στόχων στη Συρία που σχετίζονται με το Ιράν. Οι μυστικές υπηρεσίες παρουσίασαν έναν ευκαιριακό στόχο με τους αξιωματικούς του IRGC στο συγκρότημα της πρεσβείας και το Ισραήλ άρπαξε την ευκαιρία.
Ή θα μπορούσε κανείς να θεωρήσει την επίθεση ως μία ακόμη εκδήλωση της ανεξέλεγκτης εθνικής οργής που χαρακτηρίζει το Ισραήλ από την επιχείρηση της Χαμάς τον Οκτώβριο. Αυτό μπορεί να είναι το είδος του επιζήμιου και απρόσεκτου χτυπήματος για το οποίο προειδοποίησε ο πρόεδρος Μπάιντεν όταν είπε στους Ισραηλινούς τον περασμένο Οκτώβριο πως οι Αμερικανοί κατανοούν "το σοκ, τον πόνο και την οργή τους", αλλά ότι το Ισραήλ δεν πρέπει να "καταναλωθεί" από αυτή την οργή. Σημείωσε πως οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν "κάνει επίσης λάθη" εν μέσω της οργής τους μετά την 11η Σεπτεμβρίου - μια έμμεση αναφορά στην έναρξη επιθετικού πολέμου εναντίον του Ιράκ, μιας χώρας που δεν είχε καμία σχέση με την επίθεση της 11ης Σεπτεμβρίου.
Αλλά ο βομβαρδισμός των εγκαταστάσεων της πρεσβείας στη Δαμασκό ήταν μια αρκετά σαφής κλιμάκωση (και επέκταση των ισραηλινών παραβάσεων κατά των νόμων του πολέμου), που πιθανώς αντανακλούσε μια προσεκτικά υπολογισμένη απόφαση στα υψηλότερα επίπεδα της κυβέρνησης του Μπενιαμίν Νετανιάχου. Ο υπολογισμός αυτός δεν είχε να κάνει και πολύ με την όποια βαθούλωμα, το οποίο πιθανότατα θα είναι βραχυπρόθεσμο και ελάχιστο, που θα προκαλούσε η απώλεια των αξιωματικών του IRGC στις ιρανικές δυνατότητες.
Αντίθετα, η επίθεση ήταν μέρος μιας προσπάθειας κλιμάκωσης της εξόδου του Ισραήλ από μια κατάσταση στην οποία ο διακηρυγμένος στόχος της "καταστροφής της Χαμάς" είναι ανέφικτος, η παγκόσμια απομόνωση του Ισραήλ εξαιτίας των ενεργειών του στη Γάζα γίνεται αναμφισβήτητη και ακόμη και η συνήθης αυτόματη υποστήριξη των ΗΠΑ έχει εμφανώς μαλακώσει. Για τον Νετανιάχου προσωπικά, η κλιμάκωση και η επέκταση του πολέμου, στο βαθμό που αυτό σημαίνει και τη συνέχισή του επ' αόριστον, είναι επίσης η μόνη προφανής ελπίδα του να αποφύγει τις πολιτικές και νομικές του δυσκολίες.
Η κλιμάκωση ως επιδιωκόμενος τρόπος για να βγει το Ισραήλ από το αδιέξοδο της Γάζας έχει δύο στοιχεία. Το κυριότερο είναι να προκαλέσει το Ιράν να αντεπιτεθεί, γεγονός που μπορεί να επιτρέψει στο Ισραήλ να παρουσιαστεί ως αμυνόμενο και όχι ως επιτιθέμενο και να ωθήσει τη συζήτηση μακριά από την καταστροφή που προκαλεί στη Γάζα και προς την ανάγκη να προστατευτεί από ξένους εχθρούς. Το άλλο στοιχείο είναι να αυξηθεί η πιθανότητα οι Ηνωμένες Πολιτείες να εμπλακούν άμεσα σε σύγκρουση με το Ιράν. Αν το κάνουν, ο πόλεμος στη Μέση Ανατολή θα θεωρηθεί ότι δεν είναι απλώς ένα θέμα του Ισραήλ που χτυπάει τους Παλαιστίνιους, αλλά αντίθετα θα αφορά τις ισορροπίες της υπερδύναμης-προστάτη του Ισραήλ.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να εμπλακούν σε μια ισραηλινο-ιρανική σύγκρουση με δύο τρόπους. Ο ένας θα ήταν μέσω πολιτικών απαιτήσεων εντός των Ηνωμένων Πολιτειών για την Ουάσινγκτον να ενεργήσει πιο άμεσα για την υπεράσπιση του "συμμάχου μας Ισραήλ" όταν δέχεται επίθεση από το Ιράν.
Ο άλλος τρόπος είναι τα ιρανικά αντίποινα κατά του Ισραήλ να επεκταθούν και σε αμερικανικούς στόχους. Η αληθοφάνεια αυτού - παρά την στρατιωτική κατωτερότητα του Ιράν - γίνεται κατανοητή με λίγη περισσότερη σκέψη αντιστροφής ρόλων. Δεν υπάρχει ποτέ κανένας δισταγμός στις Ηνωμένες Πολιτείες να κατηγορούν το Ιράν για ό,τι κάνουν οι αποδέκτες της βοήθειάς τους, ακόμη και αν -όπως με την επίθεση της Χαμάς τον Οκτώβριο στο Ισραήλ- το Ιράν δεν εμπλέκεται στη δράση του πελάτη. Έτσι, για παράδειγμα, ο αρθρογράφος Ντέιβιντ Ιγνάτιους γράφει πως "το Ισραήλ έχει δίκιο να καταπολεμά τη Χαμάς και τους πληρωτές της στο Ιράν".
Οι πληρωτές του Ισραήλ στην Ουάσιγκτον του έχουν παράσχει πολύ περισσότερα από όσα το Ιράν παρείχε ποτέ στη Χαμάς ή σε οποιονδήποτε άλλο φίλο του. Το γεγονός αυτό υποκρύπτει τη δήλωση του Ιρανού εκπροσώπου στο Συμβούλιο Ασφαλείας ότι "οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι υπεύθυνες για όλα τα εγκλήματα που διαπράττει το ισραηλινό καθεστώς". Αυτό, καθώς και το γεγονός πως η ισραηλινή επίθεση στο συγκρότημα της ιρανικής πρεσβείας στη Δαμασκό, όπως και η ισραηλινή ισοπέδωση των γειτονιών στη Γάζα, πραγματοποιήθηκε με προηγμένα στρατιωτικά αεροσκάφη που παρείχαν οι ΗΠΑ.
Ένας πόλεμος με το Ιράν θα ήταν εξαιρετικά επιζήμιος για τα συμφέροντα των ΗΠΑ για πολλούς λόγους, συμπεριλαμβανομένου του άμεσου ανθρώπινου και υλικού κόστους, της αναστάτωσης της οικονομικής δραστηριότητας που επηρεάζει τους Αμερικανούς, της ξένης δυσαρέσκειας που οδηγεί σε πρόσθετα βίαια αντίποινα, του τορπιλισμού της αξιόλογης διπλωματίας και της εκτροπής της προσοχής και των πόρων από άλλες πιεστικές ανησυχίες της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής.
Η αποφυγή ενός τέτοιου πολέμου απαιτεί όχι μόνο επιδέξιο κρατικό πνεύμα στην τακτική αντιμετώπιση των κρίσεων αλλά και μια πιο στρατηγική αποστασιοποίηση από την περίεργη σχέση με το Ισραήλ που έφερε τις Ηνωμένες Πολιτείες στη σημερινή δύσκολη και επικίνδυνη κατάστασή τους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να απομακρυνθούν από τις παρωχημένες αντιλήψεις για το ποιος είναι σύμμαχος και ποιος αντίπαλος και να δώσουν προσοχή στο ποιος είναι επιτιθέμενος και ποιος όχι.
Παρά τις συχνές συμμετρικές αναφορές σε έναν "σκιώδη πόλεμο" μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ, μια σύνθεση των γεγονότων σε αυτόν τον πόλεμο δείχνει ένα ασύμμετρο μοτίβο με το Ισραήλ να ξεκινά το μεγαλύτερο μέρος της βίας και το Ιράν να απαντά κυρίως. Το να αποστασιοποιηθούν οι Ηνωμένες Πολιτείες από αυτό το μοτίβο θα ήταν όχι μόνο προς το συμφέρον των ΗΠΑ αλλά και προς το συμφέρον της περιφερειακής ειρήνης και ασφάλειας.