Στις 7-8 Μαρτίου, ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Χακάν Φιντάν και ο επικεφαλής των μυστικών υπηρεσιών Ιμπραήμ Καλίν επισκέφθηκαν την Ουάσιγκτον. Το ταξίδι συγκέντρωσε την προσοχή καθώς σηματοδότησε την πρώτη επίσημη επίσκεψη της Τουρκίας στις ΗΠΑ μετά τη σύναψη της συμφωνίας "Σουηδία για F-16", σύμφωνα με την οποία η Άγκυρα αποδέχθηκε την ένταξη της Στοκχόλμης στο ΝΑΤΟ με αντάλλαγμα την έγκριση του αμερικανικού Κογκρέσου για την πώληση 40 αεροσκαφών F-16 στην Τουρκία.
Mohamad Hasan Sweidan - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Κατά τη διάρκεια της επίσκεψης, οι δύο Τούρκοι αξιωματούχοι συναντήθηκαν με τους Αμερικανούς ομολόγους τους Antony Blinken και William Burns, μαζί με τον Σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας Jake Sullivan, και οι αντίστοιχοι υπουργοί Εξωτερικών τους προήδρευσαν στην έβδομη συνάντηση του Στρατηγικού Μηχανισμού ΗΠΑ-Τουρκίας.
Προσέγγιση ΗΠΑ-Τουρκίας
Το ξεπάγωμα στις αμερικανοτουρκικές σχέσεις είναι αισθητό, όπως σημείωσε ο Τζεφ Φλέικ, πρέσβης των ΗΠΑ στην Άγκυρα, κατά τη διάρκεια τηλεοπτικής συνέντευξης: "Ειδικά τους τελευταίους μήνες, οι δύο χώρες έχουν αναπτύξει κοινούς τομείς. Παρατηρούμε βελτιώσεις στην άμυνα, το εμπόριο και τις διαπροσωπικές σχέσεις".
Μια προσεκτικότερη εξέταση της κοινής δήλωσης που δημοσιεύθηκε μετά τη συνάντηση καταδεικνύει τη μετάβαση των τουρκοαμερικανικών σχέσεων σε μια πιο ευνοϊκή και συνεργατική φάση.
Ιδρύθηκε το 2021 και εγκαινιάστηκε στις 4 Απριλίου 2021 εν μέσω κλιμακούμενων διαφωνιών μεταξύ της Τουρκίας και των ΗΠΑ, ο στρατηγικός μηχανισμός σχεδιάστηκε για να αντιμετωπίσει και να βελτιώσει τις τεταμένες διμερείς σχέσεις.
Η κοινή δήλωση που εξέδωσε ο Στρατηγικός Μηχανισμός αυτόν το μήνα περιλάμβανε πολλά κρίσιμα σημεία, καθένα από τα οποία φέρει σημαντικές επιπτώσεις:
Και τα δύο μέρη ασχολήθηκαν με το συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία, καταδικάζοντας τις ενέργειες της Ρωσίας ως "απαράδεκτες", ενώ τόνισαν τη σημασία της διατήρησης της ενότητας και της κυριαρχίας της Ουκρανίας. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι η έγκριση της ρητορικής της δήλωσης από την Άγκυρα ευθυγραμμίζεται περισσότερο με την προοπτική του Κιέβου, γεγονός που αποτελεί απόκλιση από την προηγούμενη ουδέτερη στάση της Τουρκίας. Αυτή η έντονη μετατόπιση θα υπονομεύσει τις φιλοδοξίες του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μεσολαβήσει αμερόληπτα στη σύγκρουση.
Παίζοντας με το κοινό
Σχετικά με τη βίαιη στρατιωτική επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα, η δήλωση αναφέρθηκε απλώς σε μια "συνεχιζόμενη κρίση" και "υπογράμμισε τη σημασία της εξεύρεσης μιας οδού προς τον τερματισμό της σύγκρουσης και την άμεση αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης". Πρόκειται για έναν πόλεμο τον οποίο ο Ερντογάν έχει, επισήμως, χαρακτηρίσει "γενοκτονία" και έχει αποκαλέσει τους επιτιθέμενους στο Τελ Αβίβ "εγκληματίες πολέμου".
Ενώ και τα δύο κόμματα εξέφρασαν την υποστήριξή τους στη "λύση των δύο κρατών" ως τελικό στόχο του πολέμου, η έκδοση της δήλωσης συνέπεσε με μια πύρινη ομιλία του Ερντογάν στην Κωνσταντινούπολη, στην οποία επιτέθηκε στο Ισραήλ, αποκαλώντας το "ναζιστές της εποχής μας". Η αντίθεση μεταξύ των δύο δηλώσεων αντικατοπτρίζει σε πραγματικό χρόνο τον τρόπο με τον οποίο η Τουρκία απευθύνεται στα διαφορετικά ακροατήρια-στόχους της.
Όσον αφορά την καταπολέμηση της τρομοκρατίας, η δήλωση υποστηρίζει τις κοινές αμερικανοτουρκικές προσπάθειες κατά οργανώσεων όπως το PKK, το ISIS και η Αλ Κάιντα σε περιοχές που εκτείνονται από την Αφρική έως την Κεντρική Ασία. Δεσμεύτηκαν επίσης εκ νέου για αντιτρομοκρατικές διαβουλεύσεις και συζητήσεις σχετικά με τον φάκελο της Συρίας, συμπεριλαμβανομένης της τήρησης του ψηφίσματος 2254 του ΟΗΕ και της υποστήριξης μιας "πολιτικής διαδικασίας υπό συριακή ηγεσία και με ευθύνη της Συρίας".
Τα δύο μέρη ασχολήθηκαν με πλήθος περιφερειακών ζητημάτων στη Δυτική Ασία και την Αφρική, σε ευθυγράμμιση με την ευρύτερη στρατηγική των ΗΠΑ που περιέγραψε ο σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας Τζέικ Σάλιβαν, η οποία επικεντρώνεται στην οικοδόμηση εταιρικών σχέσεων, την αποτροπή, τη διπλωματία, την περιφερειακή ολοκλήρωση και την "προώθηση της δημοκρατίας" σε αυτές τις γεωγραφικές περιοχές.
Αυτό περιλαμβάνει τη συνεργασία στην στρατιωτική βιομηχανία, την ενέργεια και την ανάπτυξη του εμπορίου, αντανακλώντας τον υφιστάμενο όγκο εμπορικών συναλλαγών μεταξύ Ουάσινγκτον και Άγκυρας ύψους 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων.
Είναι σημαντικό ότι τα μέρη συζήτησαν την αξιοποίηση των δυνατοτήτων χρηματοδότησης στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Σύμπραξης Υποδομών και Επενδύσεων - μιας δυτικής πρωτοβουλίας που προορίζεται να ανταγωνιστεί την κινεζική πρωτοβουλία Belt and Road Initiative (BRI). Αυτή η εταιρική σχέση περιλαμβάνει τον αμφιλεγόμενο οικονομικό διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC), που αποσκοπεί στην ενίσχυση της περιφερειακής συνδεσιμότητας και της οικονομικής ανάπτυξης προς όφελος σε μεγάλο βαθμό του Ισραήλ.
Νέα τουρκική στρατιωτική δράση στη Συρία και το Ιράκ;
Καθώς πλησιάζουν οι δημοτικές εκλογές στην Τουρκία - με τον Ερντογάν να επιδιώκει να ανακτήσει τον έλεγχο του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) του στην Κωνσταντινούπολη και την Άγκυρα μετά από τις προηγούμενες αξιοσημείωτες απώλειες - υπάρχει μια αισθητή αναζωπύρωση της τουρκικής ρητορικής που υποστηρίζει τη στρατιωτική δράση στη βόρεια Συρία και το Ιράκ.
Σύμφωνα με αναφορές του τουρκικού πρακτορείου ειδήσεων T24, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις ετοιμάζονται για μια επιχείρηση εναντίον των Μονάδων Προστασίας του Λαού (YPG) και του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (PKK) στο εσωτερικό των γειτονικών της κρατών μετά τις τοπικές εκλογές της 31ης Μαρτίου.
Μετά τη συνεδρίαση του υπουργικού συμβουλίου στις 4 Μαρτίου, ο Ερντογάν μίλησε για την ετοιμότητα της Τουρκίας για μια συνολική επιχείρηση κατά των κουρδικών αυτονομιστικών ομάδων και επανέλαβε τον στόχο της Άγκυρας για τη δημιουργία ενός διαδρόμου ασφαλείας που θα εκτείνεται σε μήκος 30 έως 40 χιλιομέτρων κατά μήκος των τουρκοσυριακών συνόρων.
Παρόλο που η στρατιωτική ρητορική επηρεάζεται αναμφίβολα από την προσπάθεια του Ερντογάν να προσελκύσει εθνικιστές ψηφοφόρους στις επερχόμενες εκλογές, συνδέεται επίσης με την πρόσφατη διπλωματική τομή μεταξύ Τουρκίας και Ιράκ μετά την επίσκεψη τουρκικής αντιπροσωπείας υψηλού επιπέδου στη Βαγδάτη.
Η συνάντηση στην ιρακινή πρωτεύουσα οδήγησε σε μια συμφωνία για την ασφάλεια στην οποία και οι δύο χώρες δεσμεύτηκαν να αναλάβουν δράση κατά του PKK. Σε κοινή δήλωση αναφέρεται: "Η Τουρκία έχει την ευκαιρία να συμμετάσχει σε αυτή τη συμφωνία:
Και οι δύο πλευρές τόνισαν ότι η οργάνωση του PKK αποτελεί απειλή για την ασφάλεια τόσο της Τουρκίας όσο και του Ιράκ και είναι βέβαιο πως η παρουσία της οργάνωσης στο ιρακινό έδαφος αποτελεί παραβίαση του ιρακινού συντάγματος ... Η Τουρκία χαιρέτισε την απόφαση που έλαβε το ιρακινό Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας να καταγράψει το PKK ως απαγορευμένη οργάνωση στο Ιράκ. Οι δύο πλευρές διαβουλεύθηκαν σχετικά με τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν κατά της οργάνωσης και των απαγορευμένων προεκτάσεών της [υποτιθέμενα παρακλάδια του PKK] που στοχεύουν την Τουρκική Δημοκρατία από το έδαφος του Ιράκ.
Ο ανώτερος σύμβουλος του Fidan, Nuh Yilmaz, εξήρε την κίνηση αυτή, λέγοντας: "Η Τουρκία και το Ιράκ αποφάσισαν για πρώτη φορά να πολεμήσουν από κοινού την τρομοκρατία του PKK". Σε ανάρτησή του στην πλατφόρμα Χ, πρόσθεσε: "Μια απόφαση που θα σηματοδοτήσει μια καμπή! Θα δούμε τα αποτελέσματα σταδιακά!"
Τα στρατηγικά συμφέροντα προηγούνται
Σύμφωνα με καλά πληροφορημένη τουρκική πηγή:
Ο κύριος σκοπός της Τουρκίας είναι πολύ ξεκάθαρος. Η παρουσία του ΡΚΚ στη Μέτινα και την Γκάρα [στο βόρειο Ιράκ] έχει τη δυνατότητα να απειλήσει σοβαρά το έργο της οδού ανάπτυξης του Ιράκ ... Θα θέλαμε και οι δύο να απομακρύνουμε το ΡΚΚ από αυτές τις δύο περιοχές καθώς και να εξασφαλίσουμε την περιοχή για την κατασκευή του έργου, επιτυγχάνοντας και τους δύο στόχους με ένα βήμα.
Η Άγκυρα και η Βαγδάτη επιδιώκουν να αντιμετωπίσουν κάθε απειλή για το εν λόγω έργο του αναπτυξιακού δρόμου, ενός χερσαίου διαδρόμου που θα συνδέει το λιμάνι Φαου στη Βασόρα με τα τουρκικά σύνορα και από εκεί με την Ευρώπη.
Στο πλαίσιο αυτό, ο Ερντογάν αναμένεται να επισκεφθεί τη Βαγδάτη για πρώτη φορά από το 2012, όπου, όπως εικάζουν ορισμένοι, θα προσπαθήσει να συνάψει συμφωνία για την ασφάλεια των συνόρων με την ιρακινή κυβέρνηση και να προσπαθήσει να πείσει τη Βαγδάτη να υποστηρίξει μελλοντικές τουρκικές στρατιωτικές επιχειρήσεις κατά του PKK.
Παρά την έντονη κριτική της Τουρκίας και του Ερντογάν για τις ισραηλινές θηριωδίες στη Γάζα, οι πρόσφατες αλληλεπιδράσεις μεταξύ της Άγκυρας και της Ουάσιγκτον υποδηλώνουν μια ρεαλιστική προσέγγιση στις συναλλαγές τους, μέσω της οποίας η Τουρκία ελπίζει να αποκατασταθεί ως σημαντικός στρατηγικός εταίρος των ΗΠΑ.
Ενώ ο Τούρκος πρόεδρος εντείνει την αντισιωνιστική ρητορική στο εσωτερικό του, η κυβέρνησή του διατηρεί σημαντικούς οικονομικούς δεσμούς με το Ισραήλ, εξάγοντας διάφορα ζωτικά αγαθά και υπηρεσίες στο κράτος κατοχής.
Αν και η προσέγγιση Ουάσιγκτον-Αγκυρας βρίσκεται ακόμη σε αρχικό στάδιο, οι πρόσφατες εξελίξεις αποκαλύπτουν πως οι παλιοί σύμμαχοι βρίσκονται σε θετική τροχιά για την αποκατάσταση των διμερών σχέσεων μετά από μια περίοδο τεταμένων διπλωματικών σχέσεων.
Η προσέγγιση της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν -όπως φαίνεται από τη ρητορική στάση του στη Γάζα και την υλική υποστήριξη προς το Ισραήλ- καθιστά σαφή τη στροφή της Τουρκίας προς την προτεραιότητα των στρατηγικών συμφερόντων έναντι των ιδεολογικών.