 |
| Slovakia's Minister of Defense Robert Kalinak speaks during a press conference at the Office of the Government of the Slovak Republic, following an assassination attempt on Slovak Prime Minister Robert Fico, in Bratislava, Slovakia, May 19, 2024. REUTERS/Claudia Greco |
Ο Ρόμπερτ Φίκο υπήρξε επί μακρόν κυρίαρχη προσωπικότητα στη Σλοβακία, καθώς διετέλεσε πρωθυπουργός από το 2006-10, το 2012-18 και στη συνέχεια από το 2023 έως σήμερα. Έχει αναστατώσει πολλούς πιστούς της διατλαντικής ενότητας για διάφορους λόγους -κυρίως για την αντίθεσή του στον εξοπλισμό της Δύσης στην Ουκρανία, η οποία μοιράζεται σύνορα 60 μιλίων με τη Σλοβακία. Παρουσιάζοντας τον πόλεμο εκεί ως «αμερικανορωσική σύγκρουση», ο Fico διεξήγαγε πέρυσι εκστρατεία για να δώσει στο Κίεβο «όχι άλλη σφαίρα». Συχνά χαρακτηρίζεται ως «φιλοκρεμλίνος» πολιτικός και έχει επικρίνει τις δυτικές κυρώσεις κατά της Μόσχας.
Giorgio Cafiero - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Στις 15 Μαΐου, ο Fico έγινε στόχος απόπειρας δολοφονίας. Ένας ένοπλος τον πυροβόλησε πέντε φορές από κοντινή απόσταση στο Handlová, μια μικρή πόλη στην κεντρική Σλοβακία. Ο Φίκο επέζησε αν και σε κρίσιμη κατάσταση. Η επίθεση σηματοδότησε την πρώτη απόπειρα δολοφονίας εναντίον Ευρωπαίου πρωθυπουργού εδώ και 21 χρόνια. Σύμφωνα με τον υπουργό Εσωτερικών Matúš Šutaj Eštok, ο φερόμενος ως δράστης, ο Juraj Cintula, είχε πολιτικά κίνητρα και πιθανόν δεν ενεργούσε μόνος του. Η απόπειρα σημειώθηκε λίγο μετά τις προεδρικές εκλογές, τις οποίες κέρδισε στο δεύτερο γύρο ένας από τους συμμάχους του Fico, ο Peter Pellegrini.
Πολιτικές και κοινωνικές διαιρέσεις
Η πολιτική της Σλοβακίας είναι εξαιρετικά πολωμένη. Μεταξύ των Σλοβάκων, πολλοί υποστηρίζουν σταθερά τον Fico, ενώ πολλοί άλλοι τον απεχθάνονται. Υπάρχουν στη χώρα εκείνοι που ασπάζονται τον φιλελευθερισμό δυτικού τύπου και πιστεύουν ότι η εξωτερική πολιτική της Μπρατισλάβα πρέπει να είναι στενά ευθυγραμμισμένη με τους δυτικούς συμμάχους της στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, στις οποίες η Σλοβακία προσχώρησε το 2004. Στο συντηρητικό άκρο του φάσματος, η πλειοψηφία των Σλοβάκων ψηφοφόρων υποστηρίζει την κυβέρνηση του Fico ως υπερασπιστή των σλοβακικών παραδόσεων, απορρίπτοντας, για παράδειγμα, την «ιδεολογία των φύλων».
«Κάθε ομάδα όχι μόνο έχει διαφορετικά οράματα για το μέλλον της Σλοβακίας, αλλά και αντιλαμβάνεται την ατζέντα της άλλης ως άμεση απειλή για τον τρόπο ζωής και τις αξίες της, και αυτό υπερτονίζεται και οπλοποιείται ως μέσο πολιτικού κεφαλαίου», δήλωσε η Zuzana Palovic, συν-συγγραφέας του βιβλίου «Czechoslovakia: πίσω από το σιδηρούν παραπέτασμα", δήλωσε στην RS.
Η δολοφονία του δημοσιογράφου Ján Kuciak και της αρραβωνιαστικιάς του το 2018, η αντίδραση της κυβέρνησης COVID και η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022 βάθυναν την πόλωση στη Σλοβακία. Η κυβέρνηση του Fico επικρίνει συστηματικά την αντιπολίτευση πως υπηρετεί τη δυτική φιλελεύθερη τάξη, ενώ οι αντίπαλοί του του επιτίθενται ότι είναι πολύ φιλικός προς τη Μόσχα και ότι περιορίζει τις ελευθερίες των μέσων ενημέρωσης. Πολλοί επισημαίνουν τη ρωσική προπαγάνδα ως σημαντική κινητήρια δύναμη της πόλωσης σε αυτόν τον πρώην σοβιετικό δορυφόρο, κάτι που συμβαίνει και σε άλλα κράτη-μέλη της ΕΕ.
Την περίοδο 2020-23, αρκετοί πολιτικοί σύμμαχοι του Fico κατηγορήθηκαν για διαφθορά και στη συνέχεια καταδικάστηκαν. «Ενώ ορισμένες από τις υποθέσεις ήταν μισοψημένες, η υπεράσπιση του Φίκο ήταν πάντα ότι όλα είναι απλώς ένα πολιτικό κυνήγι μαγισσών - ναι, ακούγεται σαν τον Τραμπ εδώ», σύμφωνα με τον Andrej Matišák, δημοσιογράφο που εργάζεται για τη σλοβακική εφημερίδα Pravda. «Υπονομεύοντας το έργο των αστυνομικών, των εισαγγελέων και των δικαστών, δημιούργησε άλλο ένα κομμάτι του παζλ της πόλωσης», δήλωσε στην RS.
«Οι ίδιοι οι Σλοβάκοι πολιτικοί συνέβαλαν στο status quo στη Σλοβακία. Οι πολιτικές κατηγορίες δεν τελειώνουν ποτέ στη Σλοβακία", δήλωσε η Lívia Benko, ερευνήτρια στο Αυστριακό Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφάλειας. «Το πρόσφατο πολιτικό τοπίο αποκαλύπτει πως ο αριθμός των δηλώσεων μίσους από πολιτικούς αυξάνεται», πρόσθεσε η ίδια.
Η απόπειρα δολοφονίας έχει επιδεινώσει τις εντάσεις στο εσωτερικό της σλοβακικής κοινωνίας. Η απερχόμενη πρόεδρος Ζουζάνα Τσαπούτοβα τόνισε την ανάγκη να αποφευχθεί περαιτέρω κλιμάκωση. Αλλά η έκκλησή της μέχρι στιγμής φαίνεται να αγνοείται και από τις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος.
«Η έκκληση για ηρεμία και ενότητα δε γίνεται σεβαστή στον βαθμό που θα έπρεπε ούτε από την πολωμένη κοινωνία, στην οποία τα μέλη της οικογένειας δε μιλούν μεταξύ τους για την πολιτική, ούτε από τον συνασπισμό και την αντιπολίτευση», σημείωσε ο Benko.
«Το σημερινό πολιτικό τοπίο στο οποίο οι πολιτικοί και τα μέλη των οικογενειών τους λαμβάνουν απειλητικές επιστολές είναι πολύ περίπλοκο», πρόσθεσε. «Η σλοβακική πολιτική είναι γεμάτη από θεωρίες συνωμοσίας και παραπληροφόρηση. Όλα αυτά αντικατοπτρίζονται στις πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης».
Συζήτηση για «εμφύλιο πόλεμο»
Μετά την απόπειρα δολοφονίας, ο Eštok προειδοποίησε πως η χώρα βρίσκεται «στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου» λόγω της ρητορικής στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σύμφωνα με τον Πάλοβιτς, μια τέτοια γλώσσα που προέρχεται από τον υπουργό «αντανακλά ανησυχίες για την σταθερότητα και την ενότητα της Σλοβακίας - διανοητικά, συναισθηματικά και κοινωνικά».
Ο Matišák δήλωσε ότι η ομιλία του Eštok για εμφύλιο πόλεμο ήταν κατανοητή δεδομένων των ισχυρών συναισθημάτων εκείνη την στιγμή. Αλλά την χαρακτήρισε επίσης ως μια «πολύ ατυχή δήλωση».
«Μόνο η κυβέρνηση έχει τα μέσα να ξεκινήσει τον εμφύλιο πόλεμο και, σε αυτή την περίπτωση, δε θα ήταν καν εμφύλιος πόλεμος- θα ήταν ένα είδος πραξικοπήματος κατά του δημοκρατικού καθεστώτος στη Σλοβακία. Δεν πιστεύω ότι θα συμβεί κάτι τέτοιο, οπότε διαβάζω τα λόγια του υπουργού ως μια προσπάθεια επικοινωνίας με τους δικούς του ψηφοφόρους για να υπονοήσει πως πρώτα απ' όλα η «άλλη πλευρά» είναι υπεύθυνη για ό,τι συνέβη. Όπως είπα, είναι ατυχές και θα έπρεπε να γνωρίζει καλύτερα", δήλωσε ο Matišák.
«Είναι και ανεύθυνο και επικίνδυνο. Η Σλοβακία δε βρίσκεται πουθενά κοντά σε εμφύλιο πόλεμο. Δυστυχώς, [ο Eštok] μιλάει σαν να είναι υποψήφιος που κατεβαίνει στις εκλογές και όχι σαν υπουργός Εσωτερικών».
Ο δρόμος μπροστά
Όπως είναι αναμενόμενο, η απόπειρα δολοφονίας αυτού του μήνα έχει σαφώς εγείρει σοβαρές ανησυχίες σχετικά με την πορεία των βαθιά ριζωμένων κοινωνικών και πολιτικών διαιρέσεων της Σλοβακίας. Το τι θα επακολουθήσει θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από τις ενέργειες της κυβέρνησης, σύμφωνα με τον Benko, ιδίως όσον αφορά τον τρόπο με τον οποίο το κράτος μπορεί να χρησιμοποιήσει την επίθεση ως πρόσχημα για την καταστολή της αντιπολίτευσης και των ανεξάρτητων ομάδων της κοινωνίας των πολιτών και των μέσων ενημέρωσης.
Κάτι τέτοιο, από την άλλη πλευρά, θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τη θέση της έναντι της ΕΕ, μιας σημαντικής πηγής οικονομικής και αναπτυξιακής βοήθειας.
«Η τραγική κατάσταση των δημόσιων οικονομικών αύξησε τη σχετική σημασία των κονδυλίων της ΕΕ για τη Σλοβακία. Ας υποθέσουμε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παραμείνει ανυποχώρητη στην προστασία του κράτους δικαίου και της ποιότητας της δημοκρατίας. Σε αυτή την περίπτωση, θα πρέπει να αποτρέψει τις πιο επιθετικές κινήσεις για την εδραίωση της εξουσίας της κυβέρνησης", δήλωσε ο Kandrík στην RS. «Παρόλα αυτά, αναμένω πως η κατάσταση θα επιδεινωθεί για όλους τους φιλοδημοκρατικούς φορείς».
«Σε μια φυσιολογική χώρα, η φυσιολογική αντίδραση θα ήταν όλες οι πολιτικές ελίτ να κλειστούν γύρω από τις αρχές της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Ωστόσο, φαίνεται ότι ορισμένοι άνθρωποι στη Σλοβακία, ιδίως από το φιλοκυβερνητικό φάσμα, εντείνουν την πόλωση", δήλωσε ο Σλοβάκος δημοσιογράφος.
«Φοβάμαι πως ο κύριος στόχος της πλειοψηφίας των παραγόντων του κυβερνητικού συνασπισμού είναι να χρησιμοποιήσουν τα τρέχοντα γεγονότα για να ενισχύσουν τη νομή τους στην εξουσία [παρά] να ηρεμήσουν την κατάσταση. Από την άλλη πλευρά, ελπίζω πολύ ότι θα διαψευστώ».
Επιπτώσεις για την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ
Τη δεκαετία του 1990, όταν ο αυταρχικός ηγέτης Vladimir Mečiar ήταν ο πρώτος πρωθυπουργός της ανεξάρτητης Σλοβακίας, η σλοβακική κυβέρνηση ουσιαστικά διοικούσε τη χώρα σαν κράτος μαφίας. Στα μέσα της δεκαετίας του 1990, το ΝΑΤΟ καθυστέρησε την αίτηση ένταξης της Σλοβακίας λόγω των εσωτερικών προβλημάτων της χώρας. Το 1998, η τότε υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μάντελιν Ολμπράιτ αποκάλεσε τη Σλοβακία «μαύρη τρύπα στο κέντρο της Ευρώπης». Αυτό ήταν μόλις έξι χρόνια πριν από την ένταξή της στη διατλαντική συμμαχία και την ΕΕ.
Σήμερα, η Ουάσινγκτον διακυβεύει πολλά για το μέλλον της Σλοβακίας, η οποία βρίσκεται στη διαχωριστική γραμμή μιας διαιρεμένης Ευρώπης. Έχοντας στενή στρατιωτική συνεργασία με τις ΗΠΑ από το 1993, η Σλοβακία παραμένει ένας σημαντικός σύμμαχος των ΗΠΑ στην ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ σε μια εποχή εντεινόμενων εχθροπραξιών μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης.
Εν μέσω μιας περιόδου κατά την οποία ο Φίκο και ο Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας ευθυγραμμίζουν όλο και περισσότερο τις χώρες τους με τη Μόσχα με τρόπους που πολλοί δυτικοί υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής πιστεύουν ότι αποτελεί αγκάθι στο πλευρό της ΕΕ, οι συζητήσεις σχετικά με το πώς η Ουάσινγκτον και οι Βρυξέλλες θα πρέπει να προσπαθήσουν να επηρεάσουν αυτούς τους «αποστάτες ηγέτες της ΕΕ» στη Μπρατισλάβα και τη Βουδαπέστη είναι ευαίσθητες. Υπάρχει λόγος να εξεταστεί πώς η δυτική πίεση σε αυτά τα φιλικά προς τη Ρωσία μέλη του ΝΑΤΟ και της ΕΕ μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ με τρόπους που θα διαβρώσουν περαιτέρω την ενότητα της Δύσης έναντι της Μόσχας.
Η απόπειρα δολοφονίας αυτού του μήνα κινδυνεύει να εκδηλωθεί με την όξυνση των εσωτερικών εντάσεων της Σλοβακίας, καθώς και των εντάσεων μεταξύ της Μπρατισλάβα και των Βρυξελλών. Αυτό θα συνέβαινε ιδιαίτερα εάν η κυβέρνηση του Fico προωθούσε πρωτοβουλίες που αποδυναμώνουν το κράτος δικαίου. Αν και οι άμεσες επιπτώσεις της απόπειρας δολοφονίας του Φίκο στα συμφέροντα της Ουάσινγκτον είναι προς το παρόν δύσκολο να εκτιμηθούν, η αστάθεια στη Σλοβακία θα μπορούσε να έχει σημαντικές επιπτώσεις στα συμφέροντα της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ σε αυτό το τμήμα της Ευρώπης, ιδίως στο πλαίσιο της εξελισσόμενης αρχιτεκτονικής ασφαλείας της ηπείρου.