 |
| Robert Nemeti / Anadolu via GΕΤΤΥ Images |
Η απόπειρα δολοφονίας κατά του πρωθυπουργού της Σλοβακίας Ρόμπερτ Φίκο αποτελεί μια ακόμη απόδειξη της ευθραυστότητας των πολιτικών καθεστώτων στην Ανατολική Ευρώπη.
Του Timofey Bordachev, Διευθυντή Προγράμματος της Λέσχης Βαλντάι - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Αυτό δεν οφείλεται στο γεγονός πως υπάρχει εκεί «παράδοση» πολιτικών δολοφονιών. Έχουν συμβεί σε πολλά μέρη τις τελευταίες δεκαετίες - από την ευημερούσα Σουηδία μέχρι τη διαιρεμένη σε φυλές Σερβία. Πράγματι, έχουν δολοφονηθεί πρόεδροι των ΗΠΑ, ενώ στην Ιταλία, ο πρωθυπουργός Άλντο Μόρο έπεσε θύμα τρομοκρατών πριν από 50 χρόνια. Καθεμία από αυτές τις τραγωδίες ήταν προϊόν ιδιαίτερων συνθηκών και είχε μικρή επίδραση στη γενική πορεία της ιστορίας. Το πρόβλημα στην Ανατολική Ευρώπη είναι ότι μια επίθεση εναντίον ενός πολιτικού προσώπου μπορεί να οδηγήσει σε μια σοβαρή εσωτερική ή και διεθνή κρίση.
Αυτό σημαίνει πως οι ίδιες αυτές οι χώρες δεν είναι αρκετά σταθερές και ότι η γεωπολιτική τους θέση δεν είναι παρά ένα πεδίο μάχης για ισχυρές εξωτερικές δυνάμεις. Αν η οικονομική ιστορία έχει την έννοια της «καθυστερημένης εκβιομηχάνισης», τότε με πολιτικούς όρους, η μοίρα των Ανατολικοευρωπαίων μπορεί να οριστεί ως «καθυστερημένη κρατική οικοδόμηση». Το κατά πόσον είναι δυνατόν να πετύχει υπό τέτοιες συνθήκες παραμένει ένα σοβαρό ερώτημα. Μέχρι στιγμής, τουλάχιστον, δεν υπάρχουν πειστικά παραδείγματα χωρών που να ξεπερνούν τις συνέπειες της υστέρησης σε έναν τόσο κρίσιμο τομέα.
Δεν είναι τυχαίο ότι πολλοί παρατηρητές φάνηκε να θυμούνται αμέσως τη δολοφονία του αυστριακού αρχιδούκα Φραγκίσκου Φερδινάνδου στο Σεράγεβο το καλοκαίρι του 1914, η οποία σηματοδότησε την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Η αντίδραση αυτή είναι επίσης ένα σημάδι πως ολόκληρη η Ανατολική Ευρώπη αντιμετωπίζεται στο πλαίσιο της ένταξής της στις μεγάλες αυτοκρατορίες του παρελθόντος. Η τοπική δράση δε λαμβάνεται υπόψη, επειδή η τύχη αυτών των κρατών δεν είναι στα χέρια τους.
Κατ' αρχήν, η ένοπλη επίθεση ενός ατόμου εναντίον ενός πολιτικού προσώπου, απλώς και μόνο επειδή δεν είναι ικανοποιημένο από την πορεία που ακολουθεί ένα κόμμα που κέρδισε τις εκλογές, είναι ένα σημαντικό πολιτικό γεγονός. Πρώτα απ' όλα, σημαίνει την αποτυχία της κύριας αποστολής που έθεσε η Δύση μετά τον Ψυχρό Πόλεμο: να σταθεροποιήσει τις χώρες που βρίσκονταν προηγουμένως υπό την επιρροή της ΕΣΣΔ.
Ένας από τους διακηρυγμένους στόχους της διεύρυνσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ προς ανατολάς ήταν να στηρίξουν το δημοκρατικό μετασχηματισμό των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης και να βοηθήσουν στην οικοδόμηση λειτουργικών πολιτικών συστημάτων εκεί. Και αν η διαφωνία με την επιλογή των συμπατριωτών του μπορεί να οδηγήσει σε απόπειρα δολοφονίας του επικεφαλής της κυβέρνησης, τότε αυτό σημαίνει ότι δεν έχει οικοδομηθεί μια σταθερή δημοκρατία. Πόσο μάλλον που αμέσως υπονοήθηκε πως και άλλοι πολιτικοί της Ανατολικής Ευρώπης -στην Πολωνία και την Ουγγαρία- έχουν λόγους να φοβούνται απόπειρα δολοφονίας τους. Και γεννάται ένα εύλογο ερώτημα: αν ο εξωτερικός έλεγχος -στην προκειμένη περίπτωση από την «παλιά» Δύση- δεν εξασφάλισε σταθερή ανάπτυξη, ποιος ήταν ο λόγος που εξασκήθηκε εξ αρχής;
Ο πρωθυπουργός της Σλοβακίας, ο οποίος τώρα παλεύει για τη ζωή του, είναι αναμφίβολα ένας εξαιρετικά αξιοπρεπής άνθρωπος που ανησυχεί περισσότερο για την τύχη της χώρας του παρά για την προσωπική του καριέρα. Ωστόσο, μια τέτοια πορεία καθίσταται αρκετά επικίνδυνη σε συνθήκες όπου ισχυρές εξωτερικές δυνάμεις βλέπουν τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης μόνο ως σκαλοπάτι για την προώθηση της παγκόσμιας ατζέντας τους. Σε αυτή την περίπτωση, μιλάμε για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους Βρετανούς συμμάχους τους, για τους οποίους η αντιπαράθεση με τη Ρωσία και την Κίνα είναι το μόνο που έχει σημασία. Οτιδήποτε εκτός αυτού κρίνεται απλώς από τη χρησιμότητά του στον παγκόσμιο αγώνα για κυριαρχία. Η πολιτική δε βασίζεται στις προοπτικές των σχέσεων με τους εταίρους ως τέτοιες, αλλά στο πώς αυτές οι χώρες μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε ένα παιχνίδι που δεν έχει καμία σχέση με τα πραγματικά τους συμφέροντα.
Το αποτέλεσμα είναι ένας διχασμός μεταξύ των ελίτ και του πληθυσμού, για τον οποίο το μέλλον της χώρας εξαρτάται από τα καπρίτσια μιας εξωτερικής πηγής ισχύος. Η φυσική έκφραση αυτών των ιδιοτροπιών είναι η δραστηριότητα των δυτικών μέσων ενημέρωσης, τα οποία χαίρονται να συκοφαντούν ανεπιθύμητους πολιτικούς στην Ανατολική Ευρώπη. Μια βρετανική εφημερίδα χαρακτήρισε τον Fico ακόμη και «σύμμαχο του Πούτιν» στην πρώτη σελίδα της.
Για περισσότερα από 15 χρόνια, η Σλοβακία φιλοξενεί ένα σημαντικό διεθνές συνέδριο που χρηματοδοτείται από τις Βρυξέλλες και το βρετανικό λόμπι των όπλων. Επισήμως, τα πάντα οργανώνονται από μια τοπική ΜΚΟ.Ο πολιτικός στόχος της εκδήλωσης είναι παραδοσιακά να υπογραμμιστεί η δέσμευση των Σλοβάκων και άλλων Ανατολικοευρωπαίων στην «Ατλαντική επιλογή». Η επιρροή αυτών των δομών - οι οποίες χρηματοδοτούνται από ξένα συμφέροντα - παραμένει σημαντική.
Με άλλα λόγια, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, οι δυτικοί παράγοντες απλώς εξαγοράζουν την αφοσίωση ενός τμήματος της τοπικής ελίτ, η οποία, όταν πρόκειται για εξωτερική πολιτική, δεν ενδιαφέρεται για τις επιθυμίες του πληθυσμού. Δεν είναι τυχαίο ότι η επιθυμία της Γεωργίας να υιοθετήσει τον δικό της νόμο για τους ξένους πράκτορες προκαλεί τέτοια οργή στη Δύση - θα καταστήσει πολύ πιο δύσκολη την άσκηση επιρροής μέσω της διαφθοράς.
Αυτό το μοντέλο υιοθετήθηκε από τις ΗΠΑ και τους στενότερους συμμάχους τους μετά τον Ψυχρό Πόλεμο - εξαγορά πίστης με χρήματα ή πρόσβαση σε οφέλη που είναι διαθέσιμα στη Δύση. Στις πρώην βαλτικές δημοκρατίες της ΕΣΣΔ, η στρατηγική αυτή συμπληρώθηκε με την εισαγωγή δυτικής καταγωγής και/ή μεγαλωμένων στον κρατικό μηχανισμό. Παρόμοια λειτουργία επιτελούσε και η κατανομή θέσεων στις γραφειοκρατικές δομές της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του ΝΑΤΟ μεταξύ των Ανατολικοευρωπαίων: τις έλαβαν ως ανταμοιβή για δραστηριότητες στην εθνική πολιτική σκηνή που βοηθούσαν τα αμερικανικά συμφέροντα.
Αλλά αυτό είναι μόνο μια συνέπεια της γενικής γεωπολιτικής θέσης των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης. Πολύ πιο σοβαρό είναι το γεγονός πως, ακόμη και χωρίς την άμεση χειραγώγηση από τις ΗΠΑ ή τα μεγάλα δυτικοευρωπαϊκά κράτη, η οικοδόμηση βιώσιμης κρατικής υπόστασης στην Ανατολική Ευρώπη αντιμετωπίζει το εννοιολογικό πρόβλημα της θέσης της στο σύγχρονο κόσμο.
Τα κράτη αυτής της περιοχής γεννήθηκαν όταν όλες οι μεγάλες δυνάμεις της διεθνούς πολιτικής ήταν ήδη εδραιωμένες. Ακόμα και η Κίνα, η οποία βίωσε έναν αιώνα τρομερών αναταραχών μεταξύ 1837 και 1949, είχε ήδη περάσει μέσα από αυτόν με χιλιάδες χρόνια εμπειρίας ανεξάρτητης ανάπτυξης. Η Ινδία, η οποία τέθηκε υπό ξένη κυριαρχία τον 18ο αιώνα, είχε αιώνες εμπειρίας της ιστορίας με μεγάλα κράτη στο έδαφός της. Η Ρωσία, η Γερμανία, η Γαλλία ή η Βρετανία στις αρχές του περασμένου αιώνα ήταν αυτοκρατορίες με εδραιωμένη πολιτική κουλτούρα και παραδόσεις. Και για τις σχετικά νεαρές Ηνωμένες Πολιτείες, η έλλειψη παράδοσης αντισταθμίστηκε από την προσεκτική καλλιέργεια της κρατικής τους υπόστασης και την απομονωμένη θέση τους ως «νησί» στην παγκόσμια πολιτική. Η Ανατολική Ευρώπη δεν είχε δική της πολιτική κουλτούρα ή κρατική παράδοση. Τα ταραχώδη γεγονότα του 20ού αιώνα την εμπόδισαν ακόμη περισσότερο να σημειώσει σοβαρή πρόοδο προς αυτή την κατεύθυνση.
Αυτό που προέκυψε μετά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν καταδικασμένο από διασπάσεις - μεγάλος αριθμός υποστηρικτών των Ναζί ή των πρώην αρχών κατέφυγε στη Δύση και από εκεί ασκούσε ανατρεπτικές δραστηριότητες. Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου δεν έκανε τίποτα για να θεραπεύσει αυτή τη διαίρεση. Στις περισσότερες περιπτώσεις, απλώς έφερε στην εξουσία εκείνους που ήταν κατηγορηματικά δυσαρεστημένοι με την κομμουνιστική τάξη. Ως αποτέλεσμα, οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης απλώς μετακινήθηκαν από τη μία σφαίρα επιρροής στην άλλη, αλλά δεν άλλαξαν εσωτερικά. Παρέμειναν τα ίδια ατελή κράτη που ήταν επί δεκαετίες.
Οι δραστηριότητες πολιτικών όπως ο Ρόμπερτ Φίκο ή ο Βίκτορ Όρμπαν αποτελούν επομένως μια πρόκληση όχι μόνο για τον εξωτερικό έλεγχο από την Ουάσιγκτον ή το Λονδίνο, αλλά για ολόκληρο το πρότυπο της περιφερειακής πολιτικής ζωής. Οι πολιτικοί άνδρες με εθνικό προσανατολισμό είναι ένα αναγκαίο φαινόμενο για την Ανατολική Ευρώπη. Αλλά είναι εντελώς αφύσικο από ιστορική άποψη. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η μοίρα τους θα είναι πάντα γεμάτη με θανάσιμο κίνδυνο.
* This article was first published by ’Vzglyad’ newspaper