 |
| Sputnik / Sergey Guneyev |
Περάσαμε μια έντονη, αν και υπόκωφη κρίση στη συνεχιζόμενη πολιτικοστρατιωτική αντιπαράθεση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης μέσω της Ουκρανίας. Η ουσία αυτής της κρίσης είναι απλή: Το Κίεβο και οι δυτικοί υποστηρικτές του έχουν χάσει την πρωτοβουλία στον πόλεμο με αντιπροσώπους στην Ουκρανία και μπορεί να βρίσκονται στα πρόθυρα της ήττας, όπως παραδέχονται όλο και περισσότερο υψηλόβαθμοι δυτικοί αξιωματούχοι.
Του Tarik Cyril Amar, ιστορικού από τη Γερμανία που εργάζεται στο Πανεπιστήμιο Koç της Κωνσταντινούπολης, με θέμα τη Ρωσία, την Ουκρανία και την Ανατολική Ευρώπη, την ιστορία του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, τον πολιτισμικό Ψυχρό Πόλεμο και την πολιτική της μνήμης - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Ως απάντηση σε αυτό το αυτοπροκαλούμενο δίλημμα, αρκετοί σημαντικοί δυτικοί παράγοντες έχουν απειλήσει με περαιτέρω κλιμάκωση. Με πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, ο υπουργός Εξωτερικών της Μεγάλης Βρετανίας Ντέιβιντ Κάμερον ενθάρρυνε δημοσίως το Κίεβο να χρησιμοποιήσει τους βρετανικούς πυραύλους Storm Shadow για να πλήξει το εσωτερικό της Ρωσίας. Ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν συνέχισε να απειλεί με άμεση -όχι συγκεκαλυμμένη, όπως προς το παρόν- επέμβαση γαλλικών, δηλαδή νατοϊκών, στρατευμάτων (Επιπλέον, ένα ενδιαφέρον και πολυσυζητημένο άρθρο ανέφερε ότι έχει ήδη αρχίσει η ανάπτυξη 1.500 στρατιωτών από τη Λεγεώνα των Ξένων της Γαλλίας. Αν και οι πηγές του ήταν δύσκολο να εκτιμηθούν, οι ισχυρισμοί του φαίνονταν πολύ αληθοφανείς για να απορριφθούν εύκολα).
Η Μόσχα, σε αντάλλαγμα, εξέδωσε μια σειρά από αυστηρές προειδοποιήσεις, θέτοντας - ή τονίζοντας - κόκκινες γραμμές. Ανακοίνωσε ασκήσεις με τακτικά πυρηνικά όπλα. Η Λευκορωσία έκανε το ίδιο- στην περίπτωση του Μινσκ, τα εν λόγω όπλα είναι, φυσικά, επίσης ρωσικά. Επιπλέον, οι Βρετανοί και οι Γάλλοι πρέσβεις έλαβαν εξαιρετικά ευθείες κουβέντες για τους κινδύνους που διατρέχουν οι αντίστοιχες κυβερνήσεις τους.
Απευθυνόμενη προς το Λονδίνο, η Μόσχα κατέστησε σαφές ότι αν το Κίεβο χτυπήσει εντός της Ρωσίας με βρετανικούς πυραύλους θα εκθέσει τη Βρετανία σε «καταστροφικές συνέπειες», ιδίως σε ρωσικά αντίποινα κατά των βρετανικών δυνάμεων οπουδήποτε. Όσον αφορά τη Γαλλία, η Μόσχα κατακεραύνωσε την «πολεμική» και «προκλητική» συμπεριφορά της και αψήφησε ως μάταιες τις γαλλικές προσπάθειες να παραχθεί «στρατηγική ασάφεια».
Προς το παρόν, η συγκεκριμένη κρίση φαίνεται να έχει καταλαγιάσει. Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις πως η Δύση πήρε το μήνυμα. Ο επικεφαλής του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, για παράδειγμα, επέμεινε ότι το ΝΑΤΟ δεν σχεδιάζει να στείλει στρατεύματα - ανοιχτά, δηλαδή - στην Ουκρανία.
Ωστόσο, θα ήταν λάθος να αισθανόμαστε υπερβολικά καθησυχασμένοι. Διότι αυτή η κρίση ήταν, στον πυρήνα της, μια σύγκρουση μεταξύ, από τη μία πλευρά, ενός δυτικού προβλήματος που δεν έχει καθόλου εξαφανιστεί και, από την άλλη πλευρά, μιας επίμονης ρωσικής πολιτικής που, όπως φαίνεται, πάρα πολλοί στη Δύση αρνούνται να πάρουν αρκετά σοβαρά υπόψη τους.
Το πρόβλημα της Δύσης είναι ότι μια ήττα στα χέρια της Ρωσίας θα ήταν κατά τάξεις μεγέθους χειρότερη από το φιάσκο της υποχώρησης από το Αφγανιστάν το 2021. Κατά ειρωνεία της τύχης, αυτό συμβαίνει επειδή η ίδια η Δύση έχει φορτώσει την άσκοπη αντιπαράθεσή της με τη Ρωσία με τη δύναμη να προκαλέσει πρωτοφανή ζημιά στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ:
Πρώτον, επιμένοντας να αντιμετωπίζει την Ουκρανία ως de facto σχεδόν μέλος του ΝΑΤΟ, πράγμα που σημαίνει ότι με την ήττα της, η Μόσχα θα νικήσει και τη βασική συμμαχία της Ουάσινγκτον. Δεύτερον, επενδύοντας μεγάλα και αυξανόμενα χρηματικά ποσά και ποσότητες προμηθειών σε αυτόν τον πόλεμο δι' αντιπροσώπων, πράγμα που σημαίνει ότι η Δύση έχει αποδυναμωθεί και, ίσως ακόμη πιο σημαντικό, έχει αποκαλύψει τη δική της αδυναμία. Τρίτον, προσπαθώντας να καταστρέψει τόσο την οικονομία όσο και τη διεθνή θέση της Ρωσίας- η αποτυχία και των δύο προσπαθειών έχει ως αποτέλεσμα μια ισχυρότερη Ρωσία σε αυτούς τους δύο τομείς και, για άλλη μια φορά, αποκαλύπτει περισσότερα όρια της δυτικής ισχύος. Τέταρτον, με τη ριζική υποταγή της ΕΕ στο ΝΑΤΟ και την Ουάσινγκτον, η γεωπολιτική ζημία έχει, κατά κάποιον τρόπο, αξιοποιηθεί.
Εν ολίγοις, όταν η κρίση στην Ουκρανία ξεκίνησε το 2013/14 και στη συνέχεια κλιμακώθηκε σε μεγάλο βαθμό το 2022, η Ρωσία είχε ζωτικά συμφέροντα ασφαλείας σε κίνδυνο- η Δύση δεν είχε. Μέχρι τώρα, ωστόσο, η Δύση έχει κάνει επιλογές που έχουν φορτίσει αυτή τη σύγκρουση και την έκβασή της με την ικανότητα να προκαλέσουν μεγάλη, στρατηγική ζημιά στην αξιοπιστία, τη συνοχή και την ισχύ της: Η υπερβολή έχει συνέπειες. Αυτός είναι, εν συντομία, ο λόγος για τον οποίο η Δύση βρίσκεται σε αδιέξοδο και παραμένει εκεί και μετά από αυτή την κρίση.
Από την άλλη πλευρά, έχουμε αυτή την επίμονη πολιτική της Μόσχας, δηλαδή το πυρηνικό της δόγμα. Μεγάλο μέρος των δυτικών σχολίων τείνει να παραβλέπει ή να υποβαθμίζει αυτόν τον παράγοντα, καρατομώντας τις επανειλημμένες προειδοποιήσεις της Ρωσίας για τα πυρηνικά όπλα ως «σπαζοκεφαλιές». Ωστόσο, στην πραγματικότητα, αυτές οι προειδοποιήσεις αποτελούν συνεπή έκφραση μιας πολιτικής που έχει αναπτυχθεί από τις αρχές της δεκαετίας του 2000, δηλαδή εδώ και σχεδόν ένα τέταρτο του αιώνα.
Ένα βασικό χαρακτηριστικό αυτού του δόγματος είναι ότι η Ρωσία διατηρεί ρητά την επιλογή της χρήσης πυρηνικών όπλων σε σχετικά πρώιμο στάδιο μιας μεγάλης σύγκρουσης και πριν ο αντίπαλος καταφύγει σε αυτά. Πολλοί δυτικοί αναλυτές έχουν περιγράψει τον σκοπό αυτής της στάσης ως τη διευκόλυνση μιας στρατηγικής «κλιμάκωσης για την αποκλιμάκωση» (μερικές φορές συντομογραφείται ως E2DE), εννοώντας εδώ συγκεκριμένα τον τερματισμό μιας συμβατικής σύγκρουσης με ευνοϊκούς όρους μέσω μιας περιορισμένης χρήσης πυρηνικών όπλων για την αποτροπή του αντιπάλου από τη συνέχιση.
Ο όρος «κλιμάκωση για την αποκλιμάκωση» προέκυψε στη Δύση, όχι στη Ρωσία, και αυτή η δυτική ερμηνεία της ρωσικής πολιτικής έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στη δυτική πολιτική και τις συζητήσεις και, ως εκ τούτου, έχει και τους επικριτές της. Επιπλέον -αλλά αυτό είναι ένα ξεχωριστό ζήτημα- ορισμένοι αναλυτές επισημαίνουν ότι η ιδέα της E2DE δεν είναι τόσο εθνική ιδιοκτησία της κάθε χώρας όσο κάτι που ενυπάρχει στη λογική της πυρηνικής στρατηγικής, πως άλλες πυρηνικές δυνάμεις είχαν παρόμοιες πολιτικές και ότι η όλη ιδέα, όποιος και αν την υιοθετήσει, μπορεί να μην λειτουργήσει.
Επιπλέον, το πυρηνικό δόγμα της Ρωσίας είναι, όπως θα περίμενε κανείς, πολύπλοκο. Και, ενώ ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν έχει συνηθίσει να καμαρώνει με μια συνεχή αστάθεια που αποκαλεί «στρατηγική ασάφεια», η Μόσχα είναι ικανή να προκαλέσει στους αντιπάλους της κάποια γνήσια υπολογισμένη αβεβαιότητα, με λιγότερους κομπασμούς αλλά πιο αποτελεσματικά. Έτσι, η μία πλευρά του πυρηνικού της δόγματος τονίζει ότι τα πυρηνικά όπλα θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν μόνο αν κινδύνευε η ύπαρξη του ρωσικού κράτους, όπως μόλις υπογράμμισε και πάλι ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Ριαμπκόφ. Αλλά θα ήταν ανόητο να το παρεξηγήσει κανείς αυτό ως υπόσχεση πως η Μόσχα θα χρησιμοποιούσε πυρηνικά μόνο αν η Μόσχα βρισκόταν υπό πολιορκία και το μισό έδαφος ή ο μισός πληθυσμός της Ρωσίας είχε ήδη εξαφανιστεί.
Στην πραγματικότητα, υπάρχει επίσης χώρος στο πυρηνικό της δόγμα για την αντιμετώπιση της «άνευ όρων εδαφικής ακεραιότητας και κυριαρχίας» της Ρωσίας ως κρίσιμων ορίων. Πώς το ξέρουμε; Από πολλαπλά ρωσικά έγγραφα, τα οποία δεν χρειάζεται να αναφερθούν εδώ, επειδή ο Ryabkov μας υπενθύμισε και αυτή την πτυχή της πολιτικής της Μόσχας. Στην ίδια δήλωση στην οποία τόνισε το κριτήριο της «κρατικής ύπαρξης». Πάρε αυτό, Εμμανουέλ.
Ένα τελευταίο σημείο, όπως φαίνεται, πρέπει επίσης να επισημανθεί: Η Ρωσία ποτέ δεν περιόρισε τη δυνατότητα χρήσης πυρηνικών όπλων, και μάλιστα οποιουδήποτε τύπου όπλων, στην περιοχή μιας συγκεκριμένης τοπικής σύγκρουσης, για παράδειγμα στην Ουκρανία. Το αντίθετο συμβαίνει. Η Μόσχα επιφυλάσσεται ρητά για το δικαίωμα να χτυπήσει πέρα από τα όρια ενός τέτοιου πεδίου μάχης. Αυτό είναι κάτι που ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν κατέστησε απολύτως σαφές στην ομιλία του στην Ομοσπονδιακή Συνέλευση της Ρωσίας το Φεβρουάριο του τρέχοντος έτους. Είναι ακριβώς αυτό το μήνυμα που έλαβε και η Βρετανία κατά την πρόσφατη κρίση.
Με όποιον τρόπο και αν το αναλύσετε, το επίσημο ρωσικό πυρηνικό δόγμα έχει συγκεκριμένα μηνύματα για τους δυνητικούς αντιπάλους. Η Μόσχα εφάρμοσε με συνέπεια αυτό το δόγμα καθ' όλη τη διάρκεια του πολέμου στην Ουκρανία και στις πρόσφατες προειδοποιήσεις της - με ασκήσεις και διπλωματικά ντεμαράζ - προς τους δυτικούς αντιπάλους της.
Αλλά εδώ είναι το πρόβλημα: Η Δύση έχει μια ιστορία που δεν ακούει πεισματικά τα ρωσικά μηνύματα. Έτσι καταλήξαμε σε αυτόν τον πόλεμο εξ αρχής. Η Ρωσία είχε προειδοποιήσει τη Δύση επανειλημμένα, το αργότερο από τη γνωστή ομιλία του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν στη Διάσκεψη του Μονάχου για την Ασφάλεια το - περιμένετε - 2007. Η τελευταία μεγάλη προειδοποίηση ήρθε στα τέλη του 2021, όταν η Ρωσία - με τον Σεργκέι Ριαμπκόφ, παρεμπιπτόντως, στην πρώτη γραμμή - προσέφερε στη Δύση αυτό που αποδείχθηκε ότι ήταν μια τελευταία ευκαιρία να εγκαταλείψει τη μονομέρεια και συγκεκριμένα την επέκταση του ΝΑΤΟ και, αντίθετα, να διαπραγματευτεί ένα νέο πλαίσιο ασφαλείας. Η Δύση απέρριψε αυτή την προσφορά. Με τα πυρηνικά όπλα στο παιχνίδι, είναι καιρός οι δυτικές ελίτ να μάθουν να ακούνε, επιτέλους, όταν η Ρωσία στέλνει μια σοβαρή προειδοποίηση.