 |
| FILE PHOTO: A reconnaissance group serviceman of Russian Armed Forces Eastern Military District is seen in a vehicle moving on Kharkiv direction during the special military operation in Ukraine. © Sputnik / RIA Novosti |
Καθώς η στρατιωτική επιχείρηση της Ρωσίας στην Ουκρανία διανύει τον 28ο μήνα της, η σύγκρουση μπορεί να ειπωθεί ότι έχει περάσει από διάφορες διακριτές φάσεις, όλες εκτός από μία (η εναρκτήρια κίνηση) από τις οποίες έθεσε ως προτεραιότητα τον πόλεμο της φθοράς ως κύρια καθοδηγητική στρατιωτική φιλοσοφία. Για τους δυτικούς στρατιωτικούς παρατηρητές, εκπαιδευμένοι όπως είμαστε σε αυτό που θεωρούμε «σύγχρονες» στρατιωτικές φιλοσοφίες του πολέμου ελιγμών, η ρωσική προσέγγιση της μάχης φαίνεται πρωτόγονη, μια αναδρομή στον πόλεμο χαρακωμάτων των προηγούμενων συγκρούσεων, όπου η ανθρώπινη ζωή ήταν ένα εμπόρευμα που ανταλλάσσονταν εύκολα με μερικές εκατοντάδες μέτρα τοπίου γεμάτου οβίδες.
Ο Scott Ritter είναι πρώην αξιωματικός των υπηρεσιών πληροφοριών του Σώματος Πεζοναυτών των ΗΠΑ και συγγραφέας του βιβλίου «Αφοπλισμός στην εποχή της Περεστρόικα: Ο έλεγχος των όπλων και το τέλος της Σοβιετικής Ένωσης». Υπηρέτησε στη Σοβιετική Ένωση ως επιθεωρητής εφαρμογής της Συνθήκης INF, στο επιτελείο του στρατηγού Schwarzkopf κατά τη διάρκεια του πολέμου του Κόλπου και από το 1991-1998 ως επιθεωρητής όπλων του ΟΗΕ - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Μετά από προσεκτικότερη εξέταση, και με το πλεονέκτημα 27 μηνών συσσωρευμένων δεδομένων, η ρωσική προσέγγιση του πολέμου αναδεικνύεται ως μια προοδευτική εφαρμογή της στρατιωτικής τέχνης που λαμβάνει υπόψη το σύνολο του φάσματος του πολέμου - τακτικές μικρών μονάδων, ικανότητα όπλων, πληροφορίες, επικοινωνίες, διοικητική μέριμνα, αμυντική οικονομία και, ίσως το σημαντικότερο όλων, πολιτική πραγματικότητα. Είναι κρίσιμο να έχουμε κατά νου ότι ενώ η Ρωσία μπορεί να μπήκε στη σύγκρουση αντιμετωπίζοντας έναν μόνο αντίπαλο (την Ουκρανία), μέσα σε λίγους μήνες έγινε σαφές πως η Μόσχα αντιμετώπιζε τη συσσωρευμένη στρατιωτική ικανότητα της συλλογικής Δύσης, όπου η οικονομική, υλική, υλικοτεχνική, διοικητική και ελεγκτική υποστήριξη του ΝΑΤΟ και η υποστήριξη των μυστικών υπηρεσιών παντρεύτηκαν με τους ανθρώπινους πόρους της Ουκρανίας για να δημιουργήσουν μια στρατιωτική ικανότητα σχεδιασμένη από πρόθεση να εξαντλήσει τη Ρωσία σωματικά και ψυχικά, για να νικήσει στρατηγικά τη Ρωσία προωθώντας τις συνθήκες για την οικονομική και πολιτική της κατάρρευση.
Το γεγονός ότι η Ρωσία αναγνώρισε από νωρίς αυτή την στρατηγική πρόθεση εκ μέρους των δηλωμένων και αδήλωτων αντιπάλων της αποτελεί απόδειξη της υπομονής και του οράματος της ηγεσίας της. Οι εξωτερικοί στρατιωτικοί παρατηρητές επέκριναν την αδυναμία της Μόσχας να καταφέρει ένα χτύπημα νοκ-άουτ κατά της Ουκρανίας από νωρίς, αποδίδοντας την αποτυχία αυτή στην κακή ηγεσία και στις ακόμη χειρότερες στρατιωτικές ικανότητες μιας ρωσικής στρατιωτικής μηχανής που ξαφνικά θεωρήθηκε ανίκανη. Ωστόσο, η πραγματικότητα ήταν πολύ διαφορετική - η Μόσχα πραγματοποιούσε τη στρατηγική μετάβαση από μια στρατιωτική στάση σε καιρό ειρήνης. Αρχικά επεδίωκε μια σύντομη σύγκρουση, αναγκάζοντας την ουκρανική κυβέρνηση να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων (μόνο για να ματαιωθεί από τους δυτικούς εταίρους της Ουκρανίας, οι οποίοι επέλεξαν να θυσιάσουν την Ουκρανία με την ελπίδα να νικήσουν στρατηγικά τη Ρωσία αντί να επιλέξουν μια ειρηνική λύση), σε μια στάση ικανή να φθείρει τόσο την ικανότητα αντίστασης της Ουκρανίας όσο και τη συλλογική ικανότητα της Δύσης να στηρίξει οικονομικά και πολιτικά το Κίεβο.
Από στρατιωτική άποψη, ο στρατηγικός στόχος της Ρωσίας ήταν πάντα η «αποστρατιωτικοποίηση» της Ουκρανίας. Αρχικά, αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί με την ήττα του ουκρανικού στρατού στο πεδίο της μάχης. Πράγματι, η Μόσχα βρισκόταν σε καλό δρόμο προς την επίτευξη αυτού του στόχου, ακόμη και αφού απέσυρε τις δυνάμεις της γύρω από το Κίεβο και τα άλλα ουκρανικά εδάφη που είχε καταλάβει στις αρχικές φάσεις της σύγκρουσης. Όταν η Ρωσία πέρασε στη δεύτερη φάση, ο στόχος ήταν να ολοκληρωθεί η απελευθέρωση της περιοχής του Ντονμπάς. Οι μάχες που διεξήχθησαν το Μάιο και τον Ιούνιο του 2022 έφεραν σχεδόν τον ουκρανικό στρατό σε οριακό σημείο - αργές, εξοντωτικές επιχειρήσεις όπου η Ρωσία εκμεταλλεύτηκε την υπεροχή της στη δύναμη πυρός για να προκαλέσει μαζικές απώλειες σε στρατό με πεπερασμένη ικανότητα να διατηρηθεί. Μόνο η απόφαση της συλλογικής Δύσης να παράσχει μαζικές ενέσεις στρατιωτικών πόρων - εξοπλισμού, εκπαίδευσης, διοικητικής μέριμνας, διοίκησης και ελέγχου και πληροφοριών - έσωσε τους Ουκρανούς. Με τη βοήθεια του ΝΑΤΟ, το Κίεβο μπόρεσε να ανασυγκροτήσει τον εξαντλημένο στρατό του και να περάσει στην αντεπίθεση, απωθώντας τις ρωσικές δυνάμεις στην περιοχή του Χάρκοβο και της Χερσώνας.
Αυτή η στρατιωτική επιτυχία αποδείχθηκε η καταστροφή της Ουκρανίας και των δυτικών συμμάχων της. Τα εντυπωσιακά εδαφικά κέρδη που επιτεύχθηκαν στις επιθέσεις στο Χάρκοβο και τη Χερσώνα, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από τα τέλη Αυγούστου έως τα μέσα Νοεμβρίου 2022, αποδείχθηκαν ένα ναρκωτικό. Ενώ η Ρωσία προσαρμόστηκε στα νέα δεδομένα μιας διευρυμένης σύγκρουσης, επιστρατεύοντας εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες, χτίζοντας ισχυρές άμυνες και θέτοντας την αμυντική της βιομηχανία σε πολεμική βάση, οι Ουκρανοί και οι σύμβουλοί τους στο ΝΑΤΟ υπέθεσαν ότι θα μπορούσαν απλώς να επαναλάβουν τις επιτυχίες του καλοκαιριού-φθινοπώρου του 2022 μέσω μιας μεγάλης θερινής αντεπίθεσης το 2023.
Η ελπίδα αυτή αποδείχθηκε μάταιη.
Σε αυτή τη συγκυρία άρχισαν να εφαρμόζονται από τους Ρώσους οι αρχές του καταδιωκτικού πολέμου σε μια πιο ολοκληρωμένη μορφή. Ενώ η Ουκρανία και οι σύμμαχοί της στο ΝΑΤΟ συγκρότησαν μια μαζική ικανότητα επιθετικού πλήγματος που πάντρεψε τα τελευταία αποθέματα εκπαιδευμένου ανθρώπινου δυναμικού της Ουκρανίας με δισεκατομμύρια δολάρια δυτικού εξοπλισμού και εκπαίδευσης, η Ρωσία συνέχισε να εμπλέκεται στις λεγόμενες επιχειρήσεις «κρεατομηχανής» μέσα και γύρω από την πόλη Artyomovsk (γνωστή στην Ουκρανία ως Bakhmut). Αυτές οι μάχες παρήγαγαν μαζικές απώλειες και στις δύο πλευρές. Η Ρωσία, ωστόσο, ήταν σε θέση όχι μόνο να απορροφήσει αυτές τις απώλειες, αλλά και να συνεχίσει να συγκεντρώνει στρατηγικά αποθέματα. Η Ουκρανία, από την άλλη πλευρά, σπατάλησε δεκάδες χιλιάδες στρατιώτες και δισεκατομμύρια δολάρια στρατιωτικού υλικού που είναι δύσκολο να αντικατασταθεί και τα οποία είχαν προβλεφθεί για την αντεπίθεση του καλοκαιριού του 2023. Ως εκ τούτου, όταν οι Ουκρανοί ξεκίνησαν τελικά την αντεπίθεσή τους, στις αρχές Ιουνίου 2023, το έκαναν με δυνάμεις ανεπαρκείς για το έργο τους. Κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών, που επεκτάθηκαν μέχρι το φθινόπωρο, ο ουκρανικός στρατός καθηλώθηκε μπροστά στη ρωσική άμυνα, η οποία ήταν βελτιστοποιημένη για να νικήσει τους επιτιθέμενους.
Μέχρι την στιγμή που η αντεπίθεση σταμάτησε, τον Δεκέμβριο του 2023, η Ουκρανία είχε εξαντληθεί στρατιωτικά. Οι ένοπλες δυνάμεις της είχαν εξαντλήσει τα αποθέματα του ανθρώπινου δυναμικού τους. Το ΝΑΤΟ είχε εξαντλήσει τα αποθέματά του σε διαθέσιμο στρατιωτικό υλικό. Και η Δύση είχε εξαντληθεί πολιτικά από την προοπτική μιας ατέρμονης σύγκρουσης που έμοιαζε να καταλήγει σε έναν ατέρμονο κύκλο ρίψης καλών χρημάτων μετά από κακά, ενώ παράλληλα δεν κατάφερνε να επιτύχει τον στρατηγικό στόχο της ήττας της Ρωσίας.
Η Μόσχα, από την άλλη πλευρά, βγήκε από την ουκρανική αντεπίθεση του 2023 σε καλή θέση. Από στρατιωτική άποψη, οι Ρώσοι είχαν κερδίσει τον πόλεμο φθοράς με την Ουκρανία και τη συλλογική Δύση - τα βασικά στρατιωτικά μαθηματικά έδειχναν πως η Ουκρανία κατανάλωνε ανθρώπινο δυναμικό και υλικούς πόρους με πολύ μεγαλύτερο ρυθμό από ό,τι μπορούσαν να αναπληρωθούν, κάνοντας το Κίεβο να γίνεται σωματικά πιο αδύναμο κάθε μέρα που η σύγκρουση τραβούσε σε μάκρος, ενώ οι Ρώσοι μπορούσαν να συσσωρεύουν ανθρώπινο δυναμικό και υλικούς πόρους με ρυθμό πολύ μεγαλύτερο από ό,τι η Ουκρανία ήταν σε θέση να καταστρέψει, πράγμα που σημαίνει πως η Ρωσία γινόταν ισχυρότερη κάθε μέρα που συνεχιζόταν η σύγκρουση.
Οικονομικά, η Ουκρανία και οι δυτικοί υποστηρικτές της είχαν εξαντληθεί. Το πλήγμα από τις επιθετικές αντιρωσικές κυρώσεις που επέβαλε η Δύση είχε περιορίσει σοβαρά τη βιομηχανική ικανότητα των ευρωπαϊκών μελών της συμμαχίας του ΝΑΤΟ να διατηρήσουν το εύρος και την κλίμακα της στρατιωτικής υποστήριξης προς την Ουκρανία, ενώ η εσωτερική πολιτική πραγματικότητα στις ΗΠΑ, ενισχυμένη από το γεγονός ότι βρισκόταν σε έναν έντονα αμφισβητούμενο προεδρικό εκλογικό κύκλο, παρέλυσε την αμερικανική ικανότητα να στηρίξει οικονομικά την Ουκρανία. Η στρατιωτική και οικονομική εξάντληση της Ουκρανίας και της συλλογικής Δύσης επηρέασε σοβαρά την ικανότητα αυτού του συνασπισμού να στηρίξει πολιτικά την υποστήριξη ενός πολέμου που δεν είχε καμία διακριτή προοπτική να τελειώσει καλά.
Παρόλο που η σύγκρουση δεν ήταν, σε καμία περίπτωση, χωρίς κόστος για τη Ρωσία, η προσέγγιση που υιοθέτησε η ηγεσία, να δημιουργήσει συνθήκες στο πεδίο της μάχης σχεδιασμένες να μεγιστοποιήσουν τις απώλειες του εχθρού, ελαχιστοποιώντας τις δικές τους, σήμαινε πως η Μόσχα μπήκε στο 2024 σε πολύ ισχυρότερη θέση στρατιωτικά, οικονομικά και - ίσως το σημαντικότερο - πολιτικά. Ο πόλεμος, έχει ειπωθεί, είναι μια προέκταση της πολιτικής με άλλα μέσα, και αυτό δεν αποτελεί εξαίρεση στην πανάρχαια παροιμία. Η τελευταία εκλογική νίκη του Ρώσου προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν έδωσε στην ηγεσία της Μόσχας μια πολιτική εντολή που ενισχύει σημαντικά τα χέρια της Ρωσίας, ιδίως σε αντιδιαστολή με την αποδυναμωμένη στάση της Ουκρανίας.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο πρέπει να αξιολογηθεί η ρωσική επίθεση βόρεια του Χάρκοβο. Από στρατιωτικοπολιτική άποψη, η επιχείρηση έχει συγκεκριμένο στόχο - να απωθήσει τις ουκρανικές δυνάμεις από τα σύνορα με τη Ρωσία, ώστε τα ουκρανικά συστήματα πυροβολικού και πυραύλων να μην μπορούν πλέον να πλήξουν το ρωσικό έδαφος. Αλλά υπάρχει ένας ευρύτερος σκοπός για αυτή την επίθεση - να συνεχιστεί η διαδικασία άλεσης του ουκρανικού στρατού, να ολοκληρωθεί το ευρύτερο έργο της «αποστρατιωτικοποίησης» που έχει θέσει το Κρεμλίνο.
Σε αυτό, η Ρωσία πετυχαίνει. Πρώτα απ' όλα, με την επίθεση βόρεια του Χάρκοβο, η Μόσχα ανάγκασε το Κίεβο να δεσμεύσει όχι μόνο τα τελευταία από τα κινητά στρατηγικά αποθέματά του ως απάντηση, αλλά, επειδή οι δυνάμεις αυτές είναι ανεπαρκείς σε δύναμη, να αναγκάσει την Ουκρανία να αφαιρέσει μονάδες στην ανατολική γραμμή επαφής, στη Χερσώνα, τη Ζαπορόζιε και το Ντονμπάς, και να τις εκτρέψει προς την κατεύθυνση του Χάρκοβο. Η εξάντληση των εφεδρειών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της συνολικής ρωσικής στρατηγικής φθοράς. Επιπλέον, καθώς οι δυνάμεις αυτές μετατοπίζονται προς την περιοχή του Χάρκοβο, παρεμποδίζονται από ρωσικές αεροπορικές, πυραυλικές και μη επανδρωμένες επιδρομές, υποβαθμίζοντας περαιτέρω τη μαχητική τους ισχύ. Το αποτέλεσμα είναι πως η Ουκρανία υπερασπίζεται πλέον μια μακρύτερη γραμμή άμυνας με ακόμη λιγότερες δυνάμεις από αυτές με τις οποίες ξεκίνησε.
Δε θα πρέπει να περιμένουμε ότι οι ρωσικές προσπάθειες θα σταματήσουν στην κατεύθυνση του Χάρκοβο. Οι αναφορές δείχνουν πως η Μόσχα συγκεντρώνει σημαντικές δυνάμεις απέναντι από την ουκρανική πόλη Sumy. Εάν η Ρωσία ανοίξει μια νέα κατεύθυνση επίθεσης εκεί, η Ουκρανία θα δυσκολευτεί να βρει δυνάμεις επαρκείς για να οργανώσει μια βιώσιμη άμυνα. Και σε κάποιο σημείο, θα πρέπει να αναμένει κανείς ότι πρόσθετες εφεδρείες θα κάνουν την εμφάνισή τους σε άλλα σημεία του πεδίου μάχης, ίσως στη Ζαπορόζιε, ή στο Ντονέτσκ, ή στο Λουγκάνσκ, όπου οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν τεντωθεί στα όρια της διάλυσης.
Ο στόχος ενός πολέμου φθοράς είναι να φθείρεις τον εχθρό σου σε σημείο που η συνέχιση της αντίστασης να είναι αδύνατη. Αυτός είναι ο στόχος της Μόσχας από τον Απρίλιο του 2022. Και είναι ο στόχος και σήμερα. Η επίθεση στο Χάρκοβο είναι απλώς η σημερινή εκδήλωση της συνέχισης αυτής της στρατηγικής και η πιο σαφής ένδειξη ότι το ρωσικό τελικό παιχνίδι στην Ουκρανία πλησιάζει.