Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Θα πρέπει να έχουμε κατά νου πως ήδη στις 21 Δεκεμβρίου 2022, κατά τη διάρκεια κοινής συνέντευξης Τύπου στην Ουάσιγκτον, όταν ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι επισκέφθηκε τις ΗΠΑ, ο Μπάιντεν είχε ήδη ξεκαθαρίσει αρκετά τα όρια της προθυμίας της Ουάσιγκτον να είναι εκεί για την Ουκρανία. Οι απαντήσεις του Αμερικανού θα πρέπει να αποτέλεσαν ψυχρολουσία για τον Ουκρανό ομόλογό του: όταν ρωτήθηκε για την αποστολή ισχυρότερων όπλων στο Κίεβο, ο Μπάιντεν είπε ότι κάτι τέτοιο «θα είχε προοπτική διάλυσης του ΝΑΤΟ» και «διάλυσης της ΕΕ και του υπόλοιπου κόσμου». Επιπλέον, σύμφωνα με τον ίδιο, οι σύμμαχοί του στην Ατλαντική Συμμαχία «δεν ήθελαν να πάνε σε πόλεμο με τη Ρωσία. Δεν επιδιώκουν έναν τρίτο παγκόσμιο πόλεμο". Στη συνέχεια, συνέχισε να «καθησυχάζει» τον Ουκρανό πρόεδρο ακριβώς δίπλα του, λέγοντας ότι «όπως είπα, κ. Πρόεδρε, δεν χρειάζεται να ανησυχείτε - θα μείνουμε με την Ουκρανία όσο η Ουκρανία είναι εκεί», σε ένα ακούσια διασκεδαστικό σχόλιο που ακούσια σχεδόν παραφράζει το διάσημο σκληρό ανέκδοτο για τους Αμερικανούς που είναι πρόθυμοι να πολεμήσουν «μέχρι τον τελευταίο Ουκρανό».
Ίσως θα μπορούσε κανείς να προσθέσει «μέχρι τον τελευταίο Ευρωπαίο». Είναι αλήθεια ότι οι ΗΠΑ φέρεται να έχουν στείλει μυστικά πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς ATACMS στην Ουκρανία, η οποία τους έχει κάνει χρήση, αλλά δεν πρέπει να το παρακάνει κανείς - σύμφωνα με τον Mark Galeotti, επικεφαλής της εταιρείας συμβούλων Mayak Intelligence και επίτιμο καθηγητή στη Σχολή Σλαβικών και Ανατολικοευρωπαϊκών Σπουδών του UCL, αυτό δεν αλλάζει το παιχνίδι. Η συνολική αμερικανική στάση είναι όλο και περισσότερο η εξής: «αφήστε τους Ευρωπαίους να ξοδεύουν περισσότερα και να κάνουν τις μάχες». Πολλές φωνές εντός του αμερικανικού κατεστημένου έχουν πράγματι ζητήσει την ανάπτυξη ευρωπαϊκών στρατευμάτων («όχι του ΝΑΤΟ») στην Ουκρανία - κάτι που είναι κάτι περισσότερο από απλή ρητορική.
Σε συνέντευξή του στο TIME την περασμένη εβδομάδα, ο Μπάιντεν υποστήριξε ότι η Ουάσινγκτον όντως ξόδεψε «πολλά χρήματα στην Ουκρανία», αλλά, προσπαθώντας να το υποβαθμίσει, υποστήριξε πως «η Ευρώπη έχει ξοδέψει περισσότερα χρήματα από ό,τι οι Ηνωμένες Πολιτείες, συλλογικά. Η Ευρώπη έχει ξοδέψει περισσότερα χρήματα για να αντιμετωπίσει τη Ρωσία". Σύμφωνα με τον έλεγχο των γεγονότων από το ίδιο το TIME, η ΕΕ έχει παράσχει στο Κίεβο βοήθεια (στρατιωτική, ανθρωπιστική, οικονομική κ.λπ.) ύψους άνω των 107 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Το αμερικανικό Κογκρέσο, συγκριτικά, έχει εξουσιοδοτήσει την Ουάσιγκτον να στείλει στην Ουκρανία έως και 175 δισεκατομμύρια δολάρια (πολύ περισσότερα από 107 δισεκατομμύρια δολάρια, επομένως) - ωστόσο, μέχρι στιγμής, έχει στείλει μόνο περίπου 81 δισεκατομμύρια δολάρια, τα οποία, σε κάθε περίπτωση, είναι ήδη, για μια μόνο χώρα, αρκετά κοντά σε αυτά που έχει στείλει συλλογικά η Ευρωπαϊκή Ένωση.
Στην ίδια συνέντευξη, ερωτηθείς σχετικά με το πώς φαίνεται το «τελικό παιχνίδι» για την Ουκρανία, ο Αμερικανός πρόεδρος είπε τα εξής: "Η ειρήνη μοιάζει με το να διασφαλίσουμε ότι η Ρωσία δεν θα καταλάβει ποτέ, ποτέ, ποτέ, ποτέ, ποτέ την Ουκρανία. Έτσι μοιάζει η ειρήνη. Και αυτό δεν σημαίνει ΝΑΤΟ, είναι μέρος του ΝΑΤΟ, σημαίνει πως έχουμε μια σχέση μαζί τους, όπως κάνουμε με άλλες χώρες, όπου προμηθεύουμε όπλα ώστε να μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους στο μέλλον. Αλλά δεν είναι, αν παρατηρήσετε, εγώ ήμουν αυτός που όταν -και εσείς το αναφέρατε στο TIME- έλεγα ότι δεν είμαι διατεθειμένος να υποστηρίξω τη νατοικοποίηση της Ουκρανίας".
Θα μπορούσε κανείς να θυμηθεί ότι, τον Δεκέμβριο του 2023, ο Oleksiy Goncharenko, μέλος του Rada (του ουκρανικού κοινοβουλίου), σε μια σειρά αναρτήσεων στο Telegram, ισχυρίστηκε ότι ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Antony Blinken πίεζε τους Ευρωπαίους διπλωμάτες να σταματήσουν κάθε συζήτηση για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Οι ισχυρισμοί του δεν μπόρεσαν να επαληθευτούν, αλλά συνάδουν με τις τελευταίες δηλώσεις του Μπάιντεν για το θέμα.
Έχει γίνει πολύς λόγος για τη ρητορική επισήμανση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ ότι δεν πρόκειται να διασώσει τα ευρωπαϊκά έθνη που αποτυγχάνουν να ανταποκριθούν στα καθήκοντα αμυντικών δαπανών της Συμμαχίας. Κατά τη διάρκεια μιας συγκέντρωσης τον Φεβρουάριο, είπε όντως: «Δεν πληρώσατε; Έχετε παρανομήσει; Όχι, δεν θα σε προστάτευα. Στην πραγματικότητα, θα τους ενθάρρυνα να κάνουν ό,τι διάολο θέλουν. Πρέπει να πληρώσεις. Πρέπει να πληρώσεις τους λογαριασμούς σου". Πέρα από τη ρητορική, ο Μπάιντεν έχει μια παρόμοια στάση όσον αφορά τη διευκρίνιση πως ο αμερικανικός ρόλος θα πρέπει, σε κάποιο βαθμό, να περιοριστεί στη χρηματοδότηση και τον εξοπλισμό των συμμάχων του. Η χρηματοδότηση αυτή, σε κάθε περίπτωση, έχει γίνει επίσης στόχος πολλών επικρίσεων στο εσωτερικό της χώρας, εν μέσω κατηγοριών για διαφθορά.
Στην ίδια συνέντευξη στο ΤΙΜΕ ο Μπάιντεν πρόσθεσε, με αρκετή έκπληξη, ότι «πέρασα ένα μήνα στην Ουκρανία όταν ήμουν γερουσιαστής και αντιπρόεδρος. Υπήρχε σημαντική διαφθορά. Υπήρχε μια συγκυρία που ήταν πραγματικά δύσκολη". Μάλιστα, σύμφωνα με το TIME, ο Μπάιντεν έχει ταξιδέψει έξι φορές στην ανατολικοευρωπαϊκή χώρα ως αντιπρόεδρος, δηλαδή περισσότερες από κάθε προηγούμενο πρόεδρο ή αντιπρόεδρο. Η αιφνιδιαστική αναφορά του στην εκεί διαφθορά (ένα πραγματικό πρόβλημα) είναι αρκετά ειρωνική, αν αναλογιστεί κανείς ότι το θέμα έχει να κάνει πολύ με τον ίδιο και την οικογένειά του προσωπικά - κάτι που είχε θεωρηθεί από κάποιους ως «θεωρία συνωμοσίας» στο παρελθόν, αλλά, πιο πρόσφατα, καλύφθηκε από μεγάλα μέσα ενημέρωσης σε όλο το πολιτικό φάσμα. Για την ακρίβεια, το θέμα αυτό υπάρχει τουλάχιστον από το 202, με τα σκάνδαλα γύρω από τον ειδικό απεσταλμένο του Αμερικανού προέδρου για τον (πλέον καταργηθέντα) Nord Stream 2. Τα υποτιθέμενα σημάδια γεροντικής ηλικίας του Μπάιντεν έχουν γίνει, εντελώς ανοιχτά, ένα καυτό πολιτικό θέμα, για να μην αναφέρουμε ότι αποτελούν ντροπή για το Δημοκρατικό Κόμμα του (αυτό το θέμα θίχτηκε ακόμη και κατά τη διάρκεια της συνέντευξής του στο TIME). Αυτά τα σχόλια περί διαφθοράς θα μπορούσαν ίσως να ερμηνευθούν έχοντας κατά νου αυτό το πλαίσιο.
Συνοψίζοντας, το σχέδιο της Δύσης για την Ουκρανία φαίνεται να είναι κάπως έτσι: «όχι ΝΑΤΟ - αλλά κάτι σαν ΝΑΤΟ». Έγραψα προηγουμένως για το πώς ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν έχει καταγράψει ότι η ανάπτυξη ευρωπαϊκών δυνάμεων («όχι ΝΑΤΟ») στην Ουκρανία είναι μια πιθανότητα. Κατά κάποιον τρόπο, αυτό είναι ήδη πραγματικότητα, όπως παραδέχθηκε ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος δήλωσε πως «αρκετοί σύμμαχοι του ΝΑΤΟ έχουν άνδρες και γυναίκες με στολή στις πρεσβείες» (στην Ουκρανία), ενώ ισχυρίστηκε ότι απλώς «δίνουν συμβουλές».
Ο Στόλτενμπεργκ ανακοίνωσε επίσης πως οι χώρες του ΝΑΤΟ διαθέτουν συστήματα αεράμυνας έτοιμα να σταλούν στη χώρα της Ανατολικής Ευρώπης. Τόνισε ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ έχουν το «δικαίωμα» να «βοηθήσουν» την Ουκρανία, ωστόσο, σύμφωνα με τον ίδιο, αυτό δεν καθιστά την ίδια τη Συμμαχία μέρος της σύγκρουσης.
Έχω περιγράψει αυτή τη λογική ως ένα είδος συλλογισμού της γάτας του Σρέντινγκερ: πρόκειται για την επίτευξη ενός συνασπισμού μελών του ΝΑΤΟ, ο οποίος, ωστόσο, δεν είναι ΝΑΤΟ, κατά κάποιον τρόπο. Σε αυτό το πλαίσιο, η τοποθέτηση ενός νέου ειδικού απεσταλμένου του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία δεν είναι απλώς ένα βραβείο παρηγοριάς, αλλά προσθέτει σε αυτή τη διφορούμενη προσέγγιση που έχει ως στόχο να δώσει στο Κίεβο χωρίς να δώσει πάρα πολλά (σε κάθε περίπτωση δίνει αρκετά ώστε να προκαλέσει ανησυχίες της Μόσχας για την εθνική ασφάλεια) - και φυσικά αυξάνει τις εντάσεις, αυξάνοντας έτσι τον κίνδυνο κλιμάκωσης της σύγκρουσης.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr