 |
| (Υοnatan SindeΙ/ Flash90) |
Τις τελευταίες εβδομάδες έχουν εκτυλιχθεί πολλά γεγονότα που θα μπορούσαν να διαταράξουν σοβαρά τα σχέδια του Ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου. Ωστόσο, η πολιτική του σταδιοδρομία δείχνει πως έχει επανειλημμένα αναδυθεί από παρόμοιες στάχτες, ενώ το μόνο που έχει καταφέρει είναι να ενισχύσει τη θέση του.
Του Murad Sadygzade, Προέδρου του Κέντρου Μελετών Μέσης Ανατολής, Επισκέπτη Λέκτορα του Πανεπιστημίου HSE (Μόσχα) - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο εισαγγελέας του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου (ΔΠΔ), Καρίμ Χαν, ζήτησε από το ΔΠΔ να εκδώσει εντάλματα σύλληψης για τον Νετανιάχου μαζί με τον υπουργό Άμυνας Γιοάβ Γκαλάντ και τρεις ηγέτες της παλαιστινιακής ομάδας Χαμάς. Ο Χαν πιστεύει ότι όλοι τους είναι δυνητικά ένοχοι για εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της επίθεσης της Χαμάς στο Ισραήλ και της επακόλουθης ισραηλινής στρατιωτικής επιχείρησης στη Γάζα.
Προσθέτοντας στα προβλήματα του Νετανιάχου, στις 28 Μαΐου, τρεις ευρωπαϊκές χώρες -η Ισπανία, η Ιρλανδία και η Νορβηγία- αναγνώρισαν το κράτος της Παλαιστίνης, ενώ η Σλοβενία και το Βέλγιο ενδεχομένως να προσχωρήσουν αργότερα. Οι δυτικές χώρες αρχίζουν να απομακρύνονται από την ακλόνητη υποστήριξή τους προς το Ισραήλ.
Τον περασμένο Δεκέμβριο, πολλές χώρες του Παγκόσμιου Νότου, συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Αφρικής, πήραν επίσης θέση. Η Νότια Αφρική κατέθεσε καταγγελία στο Διεθνές Δικαστήριο (ΔΠΔ) κατά του Ισραήλ, κατηγορώντας το για γενοκτονία στη Γάζα.
Όπως βλέπουμε, πολλά σύννεφα καταιγίδας έχουν συγκεντρωθεί πάνω από τις ισραηλινές αρχές, αλλά ας προσπαθήσουμε να καταλάβουμε πού μπορεί να οδηγήσει αυτό.
Το ΔΠΔ «εξοργίζει» τον Μπίμπι
Ο Χαν δήλωσε πως υπάρχουν βάσιμοι λόγοι να πιστεύουμε ότι ο Νετανιάχου και ο Γκαλάντ είναι υπεύθυνοι για τη χρήση της πείνας ως μέθοδο πολέμου, για επιθέσεις εναντίον αμάχων και για την στέρηση βασικών πόρων, όπως τρόφιμα, νερό και ιατρικά εφόδια. Οι κατηγορίες έχουν προκαλέσει έντονες επικρίσεις από το Ισραήλ και τους συμμάχους του, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ. Ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν χαρακτήρισε την απόφαση του ΔΠΔ «εξοργιστική».
Ισραηλινοί και Αμερικανοί αξιωματούχοι ισχυρίστηκαν ότι τα εντάλματα του ΔΠΔ υπονομεύουν το διεθνές δίκαιο και τις ηθικές αρχές εξισώνοντας τις ενέργειες μιας δημοκρατικά εκλεγμένης κυβέρνησης με εκείνες μιας τρομοκρατικής οργάνωσης. Το Ισραήλ και οι ΗΠΑ, καμία από τις οποίες δεν είναι μέλος του ΔΠΔ, εξετάζουν το ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων κατά του δικαστηρίου και της ηγεσίας του.
Ο Νετανιάχου απάντησε λέγοντας: «Ο κ. Χαν δημιουργεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο που υπονομεύει το δικαίωμα κάθε δημοκρατίας να υπερασπιστεί τον εαυτό της από τρομοκρατικές οργανώσεις και επιτιθέμενους». Το γραφείο του χαρακτήρισε αργότερα την απόφαση του ΔΠΔ ως «συκοφαντία αίματος» και «υπέρβαση της κόκκινης γραμμής».
Ο πρόεδρος του Ισραήλ Ισαάκ Χέρτσογκ κάλεσε τη διεθνή κοινότητα να καταδικάσει την απόφαση του εισαγγελέα, σημειώνοντας πως η δικαιοδοσία του δικαστηρίου αναγνωρίζεται μόνο από τις 124 χώρες που έχουν επικυρώσει το Καταστατικό της Ρώμης. Αρκετές χώρες - μεταξύ των οποίων οι ΗΠΑ, το Ισραήλ, η Κίνα, το Ιράν, η Ινδία και η Ρωσία - δεν αναγνωρίζουν τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ.
Παρά την έλλειψη υποστήριξης για την κίνηση του ΔΠΔ από τους σημαντικότερους συμμάχους του Ισραήλ - τις ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, τη Γαλλία και άλλες δυτικές χώρες - η κάλυψη των μέσων ενημέρωσης ήταν σε μεγάλο βαθμό αρνητική για τις ισραηλινές αρχές. Ενώ το Ισραήλ δεν αναγνωρίζει τη δικαιοδοσία του ΔΠΔ, η Παλαιστίνη, ως μόνιμος παρατηρητής στα Ηνωμένα Έθνη, την αναγνωρίζει, επιτρέποντας στο δικαστήριο να ξεκινήσει την έρευνά του. Σε απάντηση στις απειλές και τις πιέσεις του Ισραήλ και των ΗΠΑ, το ΔΠΔ προειδοποίησε ότι τέτοιες προσπάθειες θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως παρέμβαση στην απονομή της δικαιοσύνης και αντίθετες με τις αρχές του Καταστατικού της Ρώμης.
Εν μέσω αυτών των γεγονότων, προέκυψε μια διαμάχη με το Βερολίνο. Οι γερμανικές υπηρεσίες επιβολής του νόμου είναι υποχρεωμένες να συμμορφώνονται με τις οδηγίες του ΔΠΔ, εάν εκδοθεί ένταλμα σύλληψης από τον επικεφαλής εισαγγελέα, όπως δήλωσε ο κυβερνητικός εκπρόσωπος Steffen Hebestreit. «Τηρούμε το νόμο», δήλωσε ο Hebestreit, σύμφωνα με το Spiegel.
Έτσι, παρόλο που δεν έχει εκδοθεί ακόμη ένταλμα σύλληψης του ΔΠΔ για τον Νετανιάχου, η κατάσταση έχει ήδη προκαλέσει σημαντική διεθνή απήχηση, αυξάνοντας την ένταση στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση και απειλώντας να περιπλέξει τις διπλωματικές προσπάθειες για την επίλυση της κατάστασης. Ακόμη και αν εκδοθεί ένταλμα σύλληψης, είναι απίθανο ο Νετανιάχου να συλληφθεί και να παραδοθεί στο ΔΠΔ. Ωστόσο, είναι σαφές ότι η κατάσταση επηρεάζει αρνητικά τη φήμη των σημερινών ηγετών του εβραϊκού κράτους.
Οι δυτικοί σύμμαχοι εγκαταλείπουν τον Νετανιάχου
Όπως αναλύθηκε προηγουμένως, η σχέση μεταξύ της κυβέρνησης του Τζο Μπάιντεν και της κυβέρνησης Νετανιάχου είναι περίπλοκη και οι παρεξηγήσεις είναι πιθανό να βαθύνουν όσο συνεχίζονται οι επιχειρήσεις των IDF στη Γάζα.
Με την έναρξη της στρατιωτικής δράσης στο νότιο τμήμα της Γάζας, ο υπουργός Άμυνας των ΗΠΑ Λόιντ Όστιν επιβεβαίωσε την απόφαση της Ουάσινγκτον να καθυστερήσει τη μεταφορά μιας παρτίδας πυρομαχικών στο Ισραήλ λόγω της κατάστασης γύρω από τη Ράφα.
«Έχουμε καταστήσει σαφές πως το Ισραήλ δεν μπορεί να εξαπολύσει επίθεση μεγάλης κλίμακας στη Ράφα χωρίς να λάβει υπόψη του τους αμάχους που βρίσκονται στο θέατρο των επιχειρήσεων και χωρίς να τους προστατεύσει. Αξιολογήσαμε την κατάσταση και διακόψαμε την παράδοση μιας παρτίδας ισχυρών πυρομαχικών", ανέφεραν οι The Times of Israel που τον ανέφεραν κατά τη διάρκεια ακρόασης στη Γερουσία.
Το Bloomberg, επικαλούμενο πηγές, σημείωσε πως αυτή η παρτίδα περιλάμβανε 3.500 βόμβες. Εν τω μεταξύ, οι ΗΠΑ παραμένουν ο μεγαλύτερος προμηθευτής όπλων του Ισραήλ, με σχεδόν το 70% των εισαγωγών όπλων του Ισραήλ μεταξύ 2014 και 2018 να προέρχονται από τις ΗΠΑ, σύμφωνα με το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης. Ως εκ τούτου, οι περιορισμοί στις προμήθειες όπλων θα μπορούσαν να περιπλέξουν την κατάσταση για τις ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις και να δημιουργήσουν ακόμη και νέες απειλές βραχυπρόθεσμα.
Πολλοί εμπειρογνώμονες πιστεύουν ότι η Ουάσινγκτον παίζει ένα «διπλό παιχνίδι». Από τη μία πλευρά, δηλώνει την υποστήριξή της στο Ισραήλ, απειλεί το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο και δεν ασκεί άμεση πίεση στην ισραηλινή κυβέρνηση. Από την άλλη, όμως, περιορίζει τις προμήθειες όπλων, αλληλεπιδρά ενεργά με τον υπουργό του ισραηλινού υπουργικού συμβουλίου πολέμου Μπένι Γκαντζ (τον κύριο εσωτερικό πολιτικό αντίπαλο του Νετανιάχου), υποκινεί αρνητική ρητορική γύρω από τον Μπίμπι μέσω των μέσων ενημέρωσης και μερικές φορές επηρεάζει ακόμη και κρυφά διεθνείς οργανισμούς και ΜΚΟ για να πιέσουν τον ισραηλινό πρωθυπουργό και το περιβάλλον του.
Οι σχέσεις είναι επίσης τεταμένες με άλλους δυτικούς συμμάχους. Στις 28 Μαΐου, τρεις ευρωπαϊκές χώρες αναγνώρισαν την Παλαιστίνη. Οι ηγέτες της Ιρλανδίας, της Νορβηγίας και της Ισπανίας ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους σε μια περίοδο μαζικών φιλοπαλαιστινιακών συγκεντρώσεων, με τους διαδηλωτές να ζητούν άμεση κατάπαυση του πυρός στη Γάζα.
Θα μπορούσε κανείς να αναρωτηθεί: γιατί αυτές οι τρεις χώρες; Πρώτον, μια τέτοια απόφαση υποκινείται από την επιθυμία των αρχών να καθησυχάσουν τους πολίτες τους και να αποδείξουν πως η φωνή τους μετράει. Δεύτερον, προστέθηκαν σε έναν αριθμό Ευρωπαίων εταίρων τους που αναγνώρισαν προηγουμένως την Παλαιστίνη (Βουλγαρία, Ουγγαρία, Κύπρος, Μάλτα, Πολωνία, Ρουμανία, Σλοβακία, Τσεχική Δημοκρατία, Σουηδία), ενώ το Βέλγιο και η Σλοβενία αναμένεται να ακολουθήσουν σύντομα. Τρίτον, οι εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου θα διεξαχθούν από τις 6 έως τις 9 Ιουνίου και η αναγνώριση της Παλαιστίνης θα μπορούσε να συγκεντρώσει πρόσθετες ψήφους για τους συμμάχους του Ισπανού πρωθυπουργού Πέδρο Σάντσεθ.
Έτσι, πρόκειται για μια καλή κίνηση δημοσίων σχέσεων για τους εμπνευστές της. Δε θα επηρεάσει σημαντικά τη σύγκρουση, καθώς 146 κράτη μέλη του ΟΗΕ έχουν αναγνωρίσει επίσημα την Παλαιστίνη τις προηγούμενες δεκαετίες. Ωστόσο, αποτελεί ένα ακόμη μήνυμα προς τις ισραηλινές αρχές, με τη Δύση με επικεφαλής την Ουάσινγκτον να προσπαθεί να τις πιέσει. Γίνεται όλο και πιο σαφές ότι ο πρωθυπουργός Νετανιάχου έχει γίνει ενοχλητικός και ανεξέλεγκτος γι' αυτούς.
Ο Μπίμπι αισθάνεται αυξανόμενη πίεση και έχει ήδη ανακαλέσει τους πρεσβευτές του από τρεις χώρες για διαβουλεύσεις.
Πρόσφατα, δημοσιεύθηκε στο Ισραήλ ένα βίντεο που έδειχνε παλαιστινιακές μαχητικές ομάδες να συλλαμβάνουν και να μεταφέρουν ακρωτηριασμένες ισραηλινές γυναίκες στη Γάζα. Γιατί το δημοσιεύουν τώρα; Κυρίως για να καταπνίξει το αντικυβερνητικό συναίσθημα μεταξύ των πολιτών, οι οποίοι γεμίζουν τις πλατείες στις μεγάλες ισραηλινές πόλεις τα βράδια του Σαββάτου, εκφράζοντας τη δυσαρέσκειά τους για τις ενέργειες του ακροδεξιού υπουργικού συμβουλίου του Νετανιάχου. Στέλνει επίσης ένα μήνυμα στη διεθνή κοινότητα, δείχνοντας τη βιαιότητα των αντιπάλων του Ισραήλ στη Γάζα.
Επιπλέον, υπάρχει μια νέα απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου για μια υπόθεση που κατέθεσε η Νότια Αφρική, στην οποία προσχώρησαν η Τουρκία, η Αίγυπτος και πολλές άλλες χώρες. Το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης αποφάσισε ότι το Ισραήλ πρέπει να σταματήσει αμέσως τη στρατιωτική του επιχείρηση στη Ράφα.
«Το Δικαστήριο θεωρεί πως, σύμφωνα με τη Σύμβαση για τη Γενοκτονία, το Ισραήλ πρέπει να σταματήσει αμέσως την στρατιωτική του επίθεση και κάθε άλλη ενέργεια στο κυβερνείο της Ράφα που μπορεί να δημιουργήσει συνθήκες διαβίωσης για τους Παλαιστίνιους στη Γάζα που οδηγούν στη μερική ή ολική φυσική καταστροφή τους», δήλωσε ο πρόεδρος του δικαστηρίου, Ναουάφ Σαλάμ. Η έκκληση αυτή υποστηρίχθηκε από 13 από τους 15 δικαστές.
Το δικαστήριο έκρινε επίσης ότι το Ισραήλ πρέπει να διαφυλάξει όλα τα αποδεικτικά στοιχεία της φερόμενης γενοκτονίας και να παρέχει απεριόριστη πρόσβαση στη Γάζα σε επιτροπές έρευνας, αποστολές διερεύνησης γεγονότων ή οποιαδήποτε άλλα όργανα που έχουν εξουσιοδοτηθεί από τον ΟΗΕ να διερευνήσουν τους ισχυρισμούς περί γενοκτονίας. Η ομάδα των δικαστών απαίτησε επίσης από το Ισραήλ να ανοίξει το πέρασμα της Ράφα στα σύνορα με την Αίγυπτο για παραδόσεις ανθρωπιστικής βοήθειας. Ο Salam πρόσθεσε ότι το Ισραήλ πρέπει να υποβάλει έκθεση στο δικαστήριο εντός ενός μηνός σχετικά με την εφαρμογή της ετυμηγορίας.
Σε τι θα μπορούσαν να οδηγήσουν όλα αυτά;
Έχουν περάσει σχεδόν οκτώ μήνες από τότε που ξέσπασε η τελευταία μεγάλη κλιμάκωση στην ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση. Εσωτερικά, δεν έχουν συμβεί σημαντικές αλλαγές γύρω από τη σύγκρουση- υπάρχουν μόνο πολυάριθμες απώλειες και από τις δύο πλευρές. Ωστόσο, αυτή τη φορά η κατάσταση φαίνεται να είναι διαφορετική όσον αφορά τις εξωτερικές θέσεις. Η παλαιστινιακή αντίσταση έχει συγκεντρώσει με επιτυχία διεθνή υποστήριξη, αρχικά από τα πλήθη στους δρόμους και τώρα από επίσημους εκπροσώπους.
Είναι πρόωρο να μιλάμε για την πλήρη αναγνώριση ενός παλαιστινιακού κράτους ως καλόπιστου μέλους του ΟΗΕ, καθώς χώρες όπως οι ΗΠΑ και το Ηνωμένο Βασίλειο μπλοκάρουν την αναγνώριση της Παλαιστίνης από τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ, επικαλούμενες την αναγκαιότητα μιας ειρηνευτικής συμφωνίας μεταξύ Παλαιστινίων και Ισραηλινών πριν γίνει ένα τέτοιο βήμα.
Στο εσωτερικό των ίδιων των κοινωνιών, η κατάσταση είναι επίσης πολύπλοκη. Οι προσπάθειες επίλυσης της σύγκρουσης με βάση τη φόρμουλα «δύο κράτη για δύο λαούς» προώθησαν την ειρηνευτική διαδικασία το 1993 με τις συμφωνίες του Όσλο. Οι συμφωνίες αυτές περιλάμβαναν την αναγνώριση της Παλαιστινιακής Εθνικής Αρχής (ΠΝΑ) και την εφαρμογή των αποφάσεων 242 και 338 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Το ζήτημα των συνόρων παρέμεινε αμφιλεγόμενο, ακόμη και όταν εξετάζονται οι προ του 1967 γραμμές.
Η αρχική ευφορία και η πεποίθηση ότι η ειρήνη ήταν επικείμενη δεν κράτησε πολύ. Στις 4 Νοεμβρίου 1995, ο Yigal Amir, ένας φοιτητής και εβραίος εξτρεμιστής, δολοφόνησε τον πρωθυπουργό Yitzhak Rabin, επικαλούμενος την επιθυμία του να «προστατεύσει το λαό του Ισραήλ από τις συμφωνίες του Όσλο». Υπήρχαν επίσης πολλοί αντίπαλοι μεταξύ των Παλαιστινίων, ορισμένοι από τους οποίους επέκριναν ανοιχτά τις ενέργειες του ηγέτη της PLO Γιάσερ Αραφάτ. Μετά το θάνατο του Αραφάτ το 2004, που καλύφθηκε από μυστήριο (πολλοί πιστεύουν πως δηλητηριάστηκε), η διαδικασία εξομάλυνσης έμεινε στάσιμη.
Ο Νετανιάχου τα καταλαβαίνει όλα αυτά καλύτερα από τον καθένα. Αναμφίβολα βλέπει και κατανοεί τις ενέργειες των δυτικών συμμάχων. Ο Μπίμπι ακολουθούσε πάντα την πολιτική του, βασιζόμενος αποκλειστικά στον εαυτό του και στους στενότερους συνεργάτες του. Ως εκ τούτου, αυτά τα «πολιτικά παιχνίδια» είναι πιθανό να συνεχιστούν.
Τα χρόνια της σύγκρουσης έχουν διαμορφώσει ριζοσπάστες τόσο στην ισραηλινή όσο και στην παλαιστινιακή πλευρά. Έτσι, μια λύση θα απαιτήσει πιθανότατα μια συνολική προσέγγιση και μια συναίνεση μεταξύ των κορυφαίων παγκόσμιων δυνάμεων και των ελίτ και των δύο πλευρών. Δυστυχώς, φαίνεται ότι το ισραηλινο-παλαιστινιακό ζήτημα, όπως και η ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής, ίσως χρειαστεί να υποστεί μια κάθαρση μέσω καταστροφικών πολεμικών συγκρούσεων, μετά την οποία ένα νέο κοινωνικοπολιτικό τοπίο και μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας θα μπορέσουν να αρχίσουν να διαμορφώνονται.