Την Τρίτη, το Παρίσι ήρε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που είχε κηρύξει πριν από δύο εβδομάδες στο υπερπόντιο έδαφός του, τη Νέα Καληδονία. Η Γαλλία, ωστόσο, διατηρεί νυχτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας και φέρεται επίσης να στέλνει άλλους 480 παραστρατιωτικούς χωροφύλακες, σε μια εξέλιξη που δεν τυγχάνει τόσο μεγάλης κάλυψης από τον Τύπο διεθνώς. Οι περιορισμοί για το κύριο κόμμα FLNKS που τάσσεται υπέρ της ανεξαρτησίας χαλαρώνουν. Αυτό ήταν μια απάντηση σε περίπου δύο εβδομάδες αναταραχών και ταραχών, με ελλείψεις τροφίμων και ζημιές εκατομμυρίων δολαρίων. Την περασμένη εβδομάδα, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν πέταξε στο αρχιπέλαγος σε μια προσπάθεια να μειώσει την αναταραχή, χωρίς όμως αποτέλεσμα.
Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Το αρχιπέλαγος της Μελανησίας Nouvelle-Calédonie ή Νέα Καληδονία (οι ομάδες των ντόπιων που τάσσονται υπέρ της ανεξαρτησίας προτιμούν να το αποκαλούν Kanaky), που βρίσκεται στον νοτιοδυτικό Ειρηνικό Ωκεανό, περίπου 1.200 ανατολικά της Αυστραλίας, αποτελεί μέρος της λεγόμενης Υπερπόντιας Γαλλίας ή υπερατλαντικής Γαλλίας (France d'outre-mer), η οποία είναι ένας γενικός όρος για περίπου 13 γαλλικά εδάφη εκτός της μητροπολιτικής Γαλλίας (και εκτός Ευρώπης). Πρόκειται ουσιαστικά για τα απομεινάρια της γαλλικής αποικιακής αυτοκρατορίας, τα οποία παρέμειναν μέρος της Γαλλίας μετά την αποαποικιοποίηση, με διάφορους τρόπους και υπό διάφορα καθεστώτα.
Η Νέα Καληδονία είναι μια ενδιαφέρουσα περίπτωση από μόνη της. Προσαρτήθηκε από το Παρίσι το 1853. Από τη Συμφωνία της Νουμέας του 1998, αποτελεί συλλογικότητα «statut particulier» (ή sui generis). Αν και είναι μία από τις υπερπόντιες χώρες και εδάφη (ΥΧΕ) της ΕΕ, δεν αποτελεί μέρος της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έχει πληθυσμό περίπου 270 χιλιάδες άτομα. Σύμφωνα με την απογραφή του 2019, περίπου το 40% του πληθυσμού της ανήκει στον λαό Kanak, μια αυτόχθονη Μελανησιακή εθνοτική ομάδα. Μόνο το 24% δηλώνει πως ανήκει στη γαλλοευρωπαϊκή κοινότητα, ενώ άλλες (μειονοτικές) ομάδες, όπως οι Ιάβες, οι Αλγερινοί και άλλες, αποτελούν επίσης τον ποικιλόμορφο πληθυσμό του αρχιπελάγους.
Η πολιτική αναταραχή προκλήθηκε κυρίως από μια περίπλοκη και αμφιλεγόμενη μεταρρύθμιση της ψηφοφορίας, η οποία θα έδινε δικαίωμα ψήφου σε πάνω από 12.000 άτομα που ανήκουν στον τοπικό πληθυσμό και σε περισσότερους από 13.000 Γάλλους πολίτες που ζουν εκεί για τουλάχιστον 10 χρόνια. Μετά την προαναφερθείσα Συμφωνία της Νουμέας του 1998, πάνω από 40.000 Ευρωπαίοι Γάλλοι υπήκοοι έχουν μετακομίσει στη Νέα Καληδονία. Παρόλο που η μεταρρύθμιση υποτίθεται ότι αποσκοπούσε στην καλύτερη πολιτική εκπροσώπηση των Κανάκων, με τις περιπλοκές της, θα μπορούσε να έχει ως αποτέλεσμα σχεδόν ένας στους πέντε ψηφοφόρους να χάσει το δικαίωμα ψήφου, όπως υποστηρίζουν ορισμένοι. Με το νέο νόμο, ο συνολικός αριθμός των ψηφοφόρων θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 14,5%, αλλά ένα τέτοιο σενάριο προβληματίζει πολλές ομάδες Κανάκ, οι περισσότερες από τις οποίες υποστηρίζουν την ανεξαρτησία. Ανησυχούν για την απώλεια εκλογικού βάρους με μια μεταρρύθμιση που θεωρούν εθνοπολιτικό ελιγμό για την περαιτέρω περιθωριοποίησή τους.
Μια τέτοια συλλογιστική είναι λογική, άλλωστε, μέχρι στιγμής έχουν διεξαχθεί τρία πρόσφατα δημοψηφίσματα για την ανεξαρτησία στο αρχιπέλαγος. Στα δύο πρώτα, οι πιστοί στο Παρίσι κέρδισαν με ελάχιστη διαφορά, ενώ το δημοψήφισμα του 2021 μποϊκοτάρεται από τους Κανάκους λόγω πανδημικών περιορισμών. Από πολιτική άποψη, το μέλλον της εν λόγω περιοχής παραμένει υπό συζήτηση, με ένα νέο δημοψήφισμα να συζητείται.
Ο Μακρόν σταμάτησε τη μεταρρύθμιση που προκάλεσε αυτό που περιέγραψε ως «εξέγερση». Σύμφωνα με πληροφορίες, πάνω από 2.700 αρχές χωροφυλακής και αστυνομίας θα απασχοληθούν στο αρχιπέλαγος για να διατηρήσουν την τάξη, σε κάθε περίπτωση.
Τώρα, μπορεί κανείς να προσπαθήσει να φανταστεί προς στιγμήν πόσο διαφορετική θα ήταν η κάλυψη του δυτικού Τύπου και οι αντιδράσεις των δυτικών ηγετών, αν εκτυλισσόταν μια παρόμοια κρίση που δεν αφορούσε το Παρίσι, αλλά, ας πούμε, το Πεκίνο ή τη Μόσχα που ασχολούνταν με εθνοπολιτικές αναταραχές για το δικαίωμα ψήφου σε κάποια «υπερπόντια περιοχή» (αν μια τέτοια ανάλογη κατάσταση υπήρχε καθόλου - πέρα από μερικούς βραχύβιους οικισμούς, η Ρωσία, για παράδειγμα, δεν είχε ποτέ υπερπόντιες αποικίες).
Δεν χρειάζεται τόση φαντασία: είναι βέβαιο ότι ήδη το 2022, η Επιτροπή για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, μια κυβερνητική υπηρεσία των ΗΠΑ, μέρος της Επιτροπής του Ελσίνκι των ΗΠΑ, δημοσίευσε μια έκθεση με τίτλο «Αποαποικιοποίηση της Ρωσίας: ένας ηθικός και στρατηγικός στόχος» - ο τίτλος είναι αρκετά αυτονόητος: πρόκειται για τη διάλυση της ρωσικής πολυεθνικής ομοσπονδίας (άρθρο 3 του ρωσικού Συντάγματος) για γεωπολιτικούς σκοπούς. Αυτό από μόνο του δεν ήταν κάτι καινούργιο στην πραγματικότητα: ο αείμνηστος Zbigniew Brzezinski, σημαίνων διπλωμάτης και εθνικός σύμβουλος, ζήτησε ως γνωστόν τον περαιτέρω κατακερματισμό της Ρωσίας (μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης). Στο άρθρο του Foreign Affairs του 1997, ζήτησε μια «χαλαρά συνομοσπονδιοποιημένη Ρωσία - αποτελούμενη από μια ευρωπαϊκή Ρωσία, μια Δημοκρατία της Σιβηρίας και μια Δημοκρατία της Άπω Ανατολής». Ο Μπρζεζίνσκι υποστήριζε όλα αυτά, ενώ παράλληλα μιλούσε και για την «παγκόσμια πρωτοκαθεδρία της Αμερικής», φυσικά.
Επιστρέφοντας στη Γαλλία, αντιμετωπίζει σήμερα τη δική της γεωπολιτική κρίση στην Αφρική, όπως δείχνουν οι πρόσφατες καταστροφές στον Νίγηρα, το Μάλι και το Τσαντ. Πέντε στρατιωτικές συμφωνίες με τη Γαλλία ανακλήθηκαν από τη στρατιωτική κυβέρνηση του Νίγηρα τον Αύγουστο του περασμένου έτους και το τελευταίο απόσπασμα από τους 1.500 στρατιώτες που είχε αναπτύξει το Παρίσι στον Νίγηρα έφυγε τον Δεκέμβριο.
Η στρατιωτική παρουσία στην Αφρική και τα δικαιώματα ψήφου των ιθαγενών εθνοτικών ομάδων στον Ειρηνικό δεν είναι τα μόνα πολιτικά ζητήματα που στοιχειώνουν το Παρίσι. Τόσο το φράγκο CFA της Δυτικής Αφρικής όσο και το φράγκο CFA της Κεντρικής Αφρικής είναι αποικιακά νομίσματα που εκδίδονται από το Παρίσι μέχρι σήμερα - το CFA σημαίνει «Communauté Financière Africaine» (γαλλικά για την «Αφρικανική Οικονομική Κοινότητα»). Από το 1945, τα χαρτονομίσματα παράγονται από την Τράπεζα της Γαλλίας στο Chamalières.
Όπως έγραψα προηγουμένως, αυτή η νομισματική κατάσταση, με σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία, έχει επηρεάσει τις οικονομίες της Κεντρικής και της Δυτικής Αφρικής, σύμφωνα με τον Landry Signé, ανώτερο συνεργάτη του Προγράμματος Παγκόσμιας Οικονομίας και Ανάπτυξης και της Πρωτοβουλίας για την Ανάπτυξη της Αφρικής στο Ινστιτούτο Brookings. Και έχει προκαλέσει διαδηλώσεις και αντι-γαλλικό συναίσθημα σε διάφορες αφρικανικές χώρες. Σε αυτό το πλαίσιο, η Οικονομική Κοινότητα Δυτικοαφρικανικών Κρατών (ECOWAS) σχεδιάζει να εισαγάγει το δικό της κοινό νόμισμα για τα μέλη της μέχρι το 2027.
Σήμερα, οι λόγοι περί «αποαποικιοκρατίας» και «ατζέντας αφύπνισης» αποτελούν ολοένα και περισσότερο μέρος της ήπιας ισχύος της ευρωατλαντικής συμμαχίας (υπό την ηγεσία των ΗΠΑ), πράγμα αρκετά ειρωνικό. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς μια έκθεση της αμερικανικής Επιτροπής που θα ζητούσε την «αποαποικιοποίηση» της Γαλλίας ως «ηθικό στόχο», για την ακρίβεια. Ωστόσο, δεν θα ήταν υπερβολικό να περιγράψουμε το Παρίσι σήμερα ως μια ολοένα και πιο επιθετική νεοαποικιακή δύναμη. Η κρίση στη Νέα Καληδονία είναι ένα σαφές παράδειγμα της αμφισβητούμενης κληρονομιάς της γαλλικής αποικιακής αυτοκρατορίας που παραμένει άλυτη - και χιλιάδες χωροφύλακες δεν πρόκειται να τη λύσουν.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr