 |
| Sputnik/Alexander Shcherbak |
Ο θόρυβος των όπλων είναι πλέον τόσο δυνατός σε όλο τον κόσμο που είναι εύκολο να ξεχάσουμε ότι μπορεί να υπάρξει οποιαδήποτε σχέση μεταξύ κρατών εκτός από εκείνες που βασίζονται στην ωμή βία. Αλλά αυτό δεν ισχύει.
Του Timofey Bordachev, Διευθυντή Προγράμματος του Valdai Club - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Όσο έντονες και αν είναι οι αντιθέσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων, η διεθνής πολιτική και η οικονομία δεν είναι μόνο σύγκρουση. Υπάρχει πάντα χώρος για συνεργασία, η οποία δεν είναι λιγότερο φυσική στην ανθρώπινη φύση από τον ανταγωνισμό και τον εξαναγκασμό. Και θα ήταν λάθος να "πέσουμε" στην υπόνοια της Δύσης πως τα οφέλη είναι μόνο μονόπλευρα - δεν είναι απαραίτητα έτσι. Έτσι γίνεται μόνο αν οι ΗΠΑ και οι δυτικοευρωπαίοι δορυφόροι τους θεωρούν αρχικά τη συνεργασία μονόδρομο. Στην πραγματικότητα ισχύει το αντίθετο. Και μάλιστα παράγει αρκετά απτά αποτελέσματα.
Στο πλαίσιο των δραματικών γεγονότων στη ζώνη της άμεσης αντιπαράθεσης μεταξύ Ρωσίας και Δύσης, η δεκαετής επέτειος ενός μοναδικού οργανισμού που ενώνει πέντε χώρες της πρώην ΕΣΣΔ πέρασε σχεδόν απαρατήρητη από τους παρατηρητές. Μιλάμε για την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση (EAEU), η ιδρυτική συνθήκη της οποίας υπεγράφη στην Αστάνα τον Μάιο του 2014.
Εκείνες τις ημέρες, όταν η Ουκρανία βυθιζόταν όλο και πιο βαθιά στην άβυσσο του εμφυλίου πολέμου, οι ηγέτες της Λευκορωσίας, του Καζακστάν και της Ρωσίας δημιούργησαν μια ένωση κρατών με κύριο σκοπό τη δημιουργία ευνοϊκών συνθηκών για τις επιχειρήσεις. Το να πιστεύει κανείς ότι αυτό ήταν πρόωρο, δεδομένης της αυξανόμενης παγκόσμιας κρίσης, είναι σαν να μην εμπιστεύεται τις στρατηγικές προθέσεις των τριών πιο έμπειρων πολιτικών της εποχής τους.
Αυτό συμβαίνει πρωτίστως επειδή καμία σύγκρουση, ακόμη και η πιο βίαιη, δεν πρέπει να οδηγεί στο πάγωμα κάθε άλλης ζωής. Εμείς στη Ρωσία το έχουμε ήδη διαπιστώσει αυτό με τα μάτια μας κατά τη διάρκεια της διετούς αντιπαράθεσης με τη Δύση στην Ουκρανία. Οι προσπάθειες ενός σύγχρονου κράτους δεν μπορούν να επικεντρώνονται μόνο στη βίαιη αντιπαράθεση - γιατί τότε κινδυνεύει να χάσει τον χρόνο που χρειάζεται για την ανάπτυξη. Επιπλέον, στο πλαίσιο της αυξανόμενης πίεσης από τις ΗΠΑ και την ΕΕ στη θέση της Ρωσίας στην Ανατολική Ευρώπη, η δημιουργία μιας αμιγώς οικονομικής ένωσης ήταν μια τολμηρή, ασύμμετρη απάντηση σε αυτή την πρόκληση.
Η EAEU είναι πρωτίστως ένα πείραμα οργάνωσης ενός θεμελιωδώς νέου τρόπου ζωής σε μεγάλη κλίμακα. Δεν έχουμε ξαναδοκιμάσει κάτι παρόμοιο και, ευτυχώς, πήραμε το ρίσκο. Μέχρι στιγμής, το πείραμα λειτουργεί και έχει ήδη περάσει δύο σοβαρές δοκιμασίες: την πανδημία του Κόβιντ και ένα μπαράζ δυτικών κυρώσεων κατά της μεγαλύτερης οικονομίας της EAEU, της Ρωσίας.
Αρχικά, ωστόσο, η σκοπιμότητα του έργου ήταν αμφισβητήσιμη. Μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ το 1991, οποιαδήποτε στενή συνεργασία μεταξύ της Ρωσίας και των άλλων πρώην δημοκρατιών της θεωρήθηκε ότι είχε μόνο δύο εναλλακτικές: έναν μηχανισμό πολιτισμένου διαζυγίου ή έναν τρόπο αποκατάστασης ενός ενιαίου κράτους.
Η άποψη αυτή αντανακλούσε εν μέρει την έλλειψη εμπειρίας από σχέσεις άλλες από την υποταγή όλων σε μια ενιαία κάθετη εξουσία. Η άλλη επιλογή για τις σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και των γειτόνων της ήταν η αμοιβαία απόρριψη από ολοένα και περισσότερο απομονωμένα έθνη-κράτη. Οι εκτιμήσεις και οι συστάσεις της Δύσης είχαν συμβάλει ενεργά στο να γίνει αυτή η πορεία προς τα εμπρός. Η ομάδα υπό την ηγεσία των ΗΠΑ ενδιαφερόταν πάντα για την εχθρότητα μεταξύ άλλων χωρών του κόσμου. Και προσπάθησαν να εμφυσήσουν την ιδέα του αναπόφευκτου της στη συνείδηση όλων. Πρέπει να παραδεχτούμε πως ήταν αρκετά επιτυχημένοι.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η ΕΕ και οι ΗΠΑ δεν αναγνώρισαν ποτέ την EAEU και αρνούνται να εμπλακούν σε άμεσο διάλογο μαζί της. Σε αντίθεση με την Κίνα, η οποία υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας το 2015. Ο λόγος είναι ότι η Δύση διαισθάνθηκε αμέσως στην EAEU το πιο επικίνδυνο δυνατό πράγμα για την υλοποίηση των σχεδίων της - ότι θα μπορούσαν να υπάρξουν λύσεις διαφορετικές από αυτές που προσφέρονται στον κόσμο από την Ουάσιγκτον και τις Βρυξέλλες. Μακροπρόθεσμα, αυτό είναι ακόμη χειρότερο για τη Δύση από τις πολιτικές διαφωνίες, απλώς και μόνο επειδή ένα ουσιαστικό μέρος της δύναμής της έγκειται στην απουσία οποιασδήποτε επιλογής για τα άλλα κράτη.
Μόλις εμφανιστούν τέτοιες επιλογές, η γοητεία της Δύσης εξαφανίζεται. Το πιο ζωντανό παράδειγμα είναι η σύγχρονη Γεωργία, η οποία από χώρα-παρίας έγινε ένας αρκετά αξιόπιστος συμμετέχων στις ευρασιατικές οικονομικές σχέσεις.
Από τη δημιουργία της EAEU, το αμοιβαίο εμπόριο μεταξύ των χωρών-μελών της έχει σχεδόν διπλασιαστεί και το εξωτερικό τους εμπόριο έχει αυξηθεί κατά 60%. Η βιομηχανική παραγωγή έχει αυξηθεί κατά 22% και η γεωργική παραγωγή κατά 25%. Ταυτόχρονα, οι επενδύσεις σε πάγιο κεφάλαιο αυξήθηκαν κατά ένα τρίτο και ο όγκος των διμερών διακανονισμών σε εθνικά νομίσματα έφτασε το 90% τα τελευταία χρόνια. Όλα αυτά δείχνουν ότι μέσα σε μόλις 10 χρόνια η EAEU έχει γίνει ένας ζωτικής σημασίας μοχλός εθνικής οικονομικής ανάπτυξης για τα μέλη της.
Οι πιο εντυπωσιακοί ρυθμοί ανάπτυξης, που σχετίζονται άμεσα με τη συμμετοχή στην κοινή αγορά της EAEU, επιτεύχθηκαν από την Αρμενία και την Κιργιζία - μικρές οικονομίες παροχής υπηρεσιών. Όπως οι Κάτω Χώρες στη Δυτική Ευρώπη, εκπληρώνουν τις λειτουργίες ενδιάμεσων χωρών. Ειδικά μετά την έναρξη του οικονομικού πολέμου της Δύσης κατά της Ρωσίας και της Λευκορωσίας, αυτό το είδος δραστηριότητας έχει γίνει το πιο περιζήτητο. Στην Αρμενία, το ΑΕΠ αυξήθηκε με ρυθμό ρεκόρ 11-13% την περίοδο 2022-2023, και το Κιργιστάν σημείωσε νέα ρεκόρ.
Με λίγες εξαιρέσεις, το άνοιγμα των αγορών δημιουργεί λόγους για τους εταίρους της Ρωσίας στην EAEU να είναι πιο ανθεκτικοί στις πιέσεις της Δύσης για την υποστήριξη των κυρώσεων. Η πίεση μπορεί να είναι επιτυχής σε περιοχές όπου η Δύση κυριαρχεί στις οικονομικές υποδομές. Αλλά σε περιπτώσεις όπου λειτουργεί η ανοικτή αγορά, καθίσταται εντελώς ανίσχυρη.
Το εμπόριο μεταξύ των χωρών της EAEU και εκείνων των εταίρων στην Ευρώπη με τους οποίους η Ρωσία έχει ουσιαστικά διακόψει τις οικονομικές σχέσεις έχει επίσης αυξηθεί σημαντικά. Η σημερινή αρμενική κυβέρνηση δεν μπορεί να θεωρηθεί καθόλου φιλορωσική και υπάρχει περιθώριο για σοβαρές παρεξηγήσεις στις σχέσεις μας. Αλλά κανείς δεν εξετάζει καν το ενδεχόμενο να περιορίσει οικειοθελώς τους οικονομικούς δεσμούς. Και όσο περισσότερο η σχέση κινείται από τη λογική της αγοράς και όχι από την πολιτική, τόσο πιο επικίνδυνο θα είναι για οποιαδήποτε κυβέρνηση να λάβει δραστικά μέτρα.
Με άλλα λόγια, η πρακτική της ευρασιατικής ολοκλήρωσης έχει δείξει ότι η αθόρυβη δουλειά των αξιωματούχων μπορεί να είναι ένα πολύ αποτελεσματικό όπλο ενάντια στις προσπάθειες της Δύσης να απομονώσει τους πάντες. Και είναι εντελώς περιττό να κάνουμε τώρα εικασίες σχετικά με το πόσο μακρύ και γεωγραφικά μεγάλο θα είναι το σχέδιο ολοκλήρωσης στο μέλλον. Η ευρασιατική ολοκλήρωση υπάρχει ήδη εδώ και δέκα χρόνια και αποφέρει απτά οικονομικά οφέλη στους συμμετέχοντες. Επαναλαμβάνουμε: τα οφέλη είναι τώρα, όχι στο "λαμπρό μέλλον" που υπόσχεται η Ευρωπαϊκή Ένωση στις χώρες που εξαρτώνται από αυτήν.
Αυτή είναι η διαφορά μεταξύ ενός μοντέλου ανάπτυξης που βλέπει μπροστά και ενός αδιέξοδου: το πρώτο επικεντρώνεται στο αποτέλεσμα τώρα, ενώ το δεύτερο βασίζεται στην πιθανότητα πλήρους ευτυχίας και ευημερίας κάποια στιγμή στο μέλλον. Το δεύτερο μονοπάτι έχει, όπως γνωρίζουμε, ακολουθήσει η Ουκρανία, όπου κάθε πραξικόπημα - και η επακόλουθη αιματοχυσία - καθοδηγήθηκε από την υπόσχεση ότι κάτι ευχάριστο βρίσκεται μπροστά μας. Το αποτέλεσμα είναι προφανές. Ο άλλος δρόμος είναι να εργαστούμε υπομονετικά για να αυξήσουμε τον αριθμό των ανθρώπων που επωφελούνται προσωπικά από τις καλές και όχι τις κακές σχέσεις μεταξύ των χωρών.
* Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από την εφημερίδα "Vzglyad".