Ryan McMaken - mises.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Οι αναφορές φαίνεται να προέρχονται είτε από την Ινδία είτε από δημοσιεύματα που απευθύνονται σε επενδυτές κρυπτογράφησης. Ο ενθουσιασμός για την ιστορία ήταν αρκετά μεγάλος ώστε ο οικονομολόγος Paul Donovan της UBS αισθάνθηκε την ανάγκη να διευκρινίσει ότι στην πραγματικότητα δεν υπήρξαν μεγάλες, νέες εξελίξεις στις νομισματικές σχέσεις Σαουδικής Αραβίας-ΗΠΑ.
Φαίνεται πλέον σαφές ότι αυτές οι αναφορές για ένα υποτιθέμενο επίσημο "συμβόλαιο πετροδολαρίου" έκαναν όντως λάθος σε αρκετά βασικά γεγονότα. Πρώτα απ' όλα, η στροφή των Σαουδαράβων προς την αγκαλιά άλλων νομισμάτων εκτός του δολαρίου δεν είναι καινούργια. Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία γνωστή επίσημη συνθήκη ή συμβόλαιο μεταξύ των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας -και μάλιστα με ημερομηνία λήξης.
Θα μπορούσε κανείς εύλογα να υποστηρίξει, ωστόσο, πως αυτές οι αναφορές για την παρακμή του πετροδολαρίου είναι λανθασμένες μόνο ως προς τις ιδιαιτερότητές τους. Ωστόσο, οι αναφορές αντανακλούν μια τάση του πραγματικού κόσμου, και αυτός είναι πιθανότατα ο λόγος για τον οποίο οι ιστορίες για το τέλος του πετροδολαρίου μπορεί να φαίνονται αληθοφανείς σε πολλούς. Το Βασίλειο της Σαουδικής Αραβίας (KSA) απομακρύνεται ολοένα και περισσότερο από την τροχιά των ΗΠΑ τα τελευταία χρόνια, και αυτό αντικατοπτρίζεται στην αυξημένη προθυμία να διακανονίζει τις συμφωνίες πετρελαίου σε νομίσματα εκτός δολαρίου. Υπάρχουν επίσης άλλες ενδείξεις ότι οι Σαουδάραβες είναι όλο και πιο πρόθυμοι να αγκαλιάσουν τους αντιπάλους της Ουάσινγκτον -όπως η Κίνα, το Ιράν και η Ρωσία- παρά τις αντιρρήσεις της Ουάσινγκτον. Αν και οι βραχυπρόθεσμες αλλαγές μπορεί να φαίνονται μικρές, η τρέχουσα τάση στις σχέσεις ΗΠΑ-Σαουδικής Αραβίας δείχνει μια συνολική και σημαντική μείωση της παγκόσμιας επιρροής των ΗΠΑ.
Τι είναι το πετροδολάριο;
Τι είναι λοιπόν αυτή η "συμφωνία" πετροδολαρίου που απειλείται; Πρόκειται για μια άτυπη συμφωνία -που χρονολογείται από το 1974- μεταξύ των ΗΠΑ και της Σαουδικής Αραβίας, βάσει της οποίας οι Σαουδάραβες συμφωνούν να πωλούν πετρέλαιο μόνο έναντι δολαρίων. Η συμφωνία προβλέπει επίσης πως οι Σαουδάραβες θα επενδύουν τα πλεονάζοντα δολάρια τους σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα. Γιατί υπάρχει αυτή η συμφωνία; Από αμερικανικής πλευράς, η συμφωνία συμβάλλει στη στήριξη του αμερικανικού δολαρίου. Δεν είναι τυχαίο ότι η συμφωνία χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του 1970, στον απόηχο του σοκ του Νίξον το 1971 και του κλεισίματος του χρυσού παραθύρου. Επιπλέον, η συμφωνία διατηρεί μια έτοιμη αγορά για συνεχώς αυξανόμενες ποσότητες αμερικανικών κρατικών ομολόγων, καθώς οι ομοσπονδιακές δαπάνες για το έλλειμμα αυξάνονται συνεχώς.
Όταν οι Αμερικανοί επινόησαν τη συμφωνία για το πετροδολάριο, η Σαουδική Αραβία ήταν η μεγαλύτερη πετρελαιοπαραγωγός χώρα και ένα εμπόριο μόνο σε δολάρια εξασφάλιζε συνεχές κύρος για το δολάριο. Για τους Σαουδάραβες, αυτή η στενή σχέση συνεπάγεται ορισμένες σιωπηρές εγγυήσεις ασφάλειας από την Ουάσιγκτον. Δηλαδή, το καθεστώς της Σαουδικής Αραβίας γνωρίζει ότι όσο παραμένει σημαντικό στοιχείο της πολιτικής του δολαρίου, οι ΗΠΑ θα επέμβουν στρατιωτικά, αν χρειαστεί, για να διασφαλίσουν τη συνέχιση της ύπαρξης του σαουδαραβικού κράτους.
Νέες απειλές για το σύστημα του πετροδολαρίου
Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, οι γεωπολιτικές πραγματικότητες εξελίσσονται και η προθυμία της Σαουδικής Αραβίας να συμμετάσχει σε συναλλαγές πετρελαίου εκτός δολαρίου έγινε τελικά δημόσια διακηρυγμένη πολιτική του καθεστώτος της Σαουδικής Αραβία τον Ιανουάριο του 2023. Όπως αναφέραμε εδώ στο mises.org πέρυσι, ο υπουργός Οικονομικών της Σαουδικής Αραβίας δήλωσε πως "Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα με το να συζητήσουμε πώς θα διευθετήσουμε τις εμπορικές μας συμφωνίες, είτε είναι σε δολάριο ΗΠΑ, είτε σε ευρώ, είτε σε σαουδαραβικό ριάλ". Εκείνη την εποχή, αυτή ήταν πράγματι μια νέα εξέλιξη, και ήταν το τέλος μιας πολυετούς περιόδου κατά την οποία υπήρχαν επίμονες φήμες ότι οι Σαουδάραβες θα απομακρύνονταν από το δολάριο. Το 2019, για παράδειγμα, το Arab News ανέφερε ότι το Ριάντ "απέρριψε την υπόνοια ότι εξετάζει το ενδεχόμενο πώλησης πετρελαίου σε άλλα νομίσματα εκτός από το παραδοσιακό δολάριο ΗΠΑ". Μέχρι το 2023, τα πράγματα είχαν προφανώς αλλάξει.
Περαιτέρω αλλαγές στην πολιτική της Σαουδικής Αραβίας συνεχίστηκαν καθ' όλη τη διάρκεια του έτους. Στα μέσα του 2023 οι Σαουδάραβες άρχισαν να εισάγουν επίπεδα ρεκόρ μαζούτ από τη Ρωσία, εδραιώνοντας περαιτέρω τις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Δεδομένου ότι η Ουάσινγκτον προσπάθησε να αποκόψει τη Ρωσία από την οικονομία του δολαρίου, το αυξανόμενο εμπόριο μεταξύ των Ρώσων και των Σαουδαράβων οδηγεί περαιτέρω στην ανάγκη για εμπόριο σε άλλα νομίσματα εκτός του δολαρίου. Στη συνέχεια, τον Νοέμβριο του 2023, η Σαουδική Αραβία και το Πεκίνο υπέγραψαν μια συμφωνία ανταλλαγής νομισμάτων με σκοπό την "επέκταση της χρήσης τοπικών νομισμάτων" -δηλαδή, νομισμάτων εκτός δολαρίου.
Αποδέσμευση από τον άξονα των ΗΠΑ
Από μόνες τους, αυτές οι εξελίξεις μπορεί να φαίνονται ασήμαντες. Εξάλλου, το σαουδαραβικό νόμισμα ριάλ εξακολουθεί να είναι συνδεδεμένο με το δολάριο - προς το παρόν. Λαμβάνοντας υπόψη το ευρύτερο πλαίσιο, ωστόσο, αυτές οι πρόσφατες εξελίξεις καταδεικνύουν πώς οι Σαουδάραβες απομακρύνονται από την καθιερωμένη νομισματική και γεωπολιτική τάξη που έχουν επιβάλει οι ΗΠΑ σε ολόκληρο σχεδόν τον κόσμο μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου.
Το Μάρτιο του 2023, οι Σαουδάραβες συμμετείχαν σε μια συμφωνία με τη μεσολάβηση της Κίνας για την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων με το Ιράν. Η Σαουδική Αραβία βρισκόταν επί μακρόν σε αντιπαράθεση με το ιρανικό καθεστώς, καθώς τα δύο κράτη ανταγωνίζονταν για την κυριαρχία στην περιοχή του Περσικού Κόλπου. Φυσικά, η Ουάσινγκτον ενθάρρυνε τους Σαουδάραβες να βοηθήσουν τις ΗΠΑ να απομονώσουν το Ιράν. Παρόλο που οι ΗΠΑ επαίνεσαν δημοσίως τη συμφωνία που επιτεύχθηκε με τη μεσολάβηση της Κίνας όταν έγινε γνωστή, η συμφωνία αποτελεί σαφώς πλήγμα για την επιρροή των ΗΠΑ στην περιοχή. Επιπλέον, αν υπάρχει οποιαδήποτε αμφιβολία ότι η Ουάσινγκτον αποδοκιμάζει ιδιωτικά, δεν χρειάζεται να κοιτάξουμε περισσότερο από το γεγονός ότι το ισραηλινό καθεστώς αντιτάχθηκε στη συμφωνία.
Έξι μήνες αργότερα, μια έκθεση του Σεπτεμβρίου 2023 από το think tank εξωτερικής πολιτικής Stimson κατέληξε στο συμπέρασμα πως οι κινήσεις της Σαουδικής Αραβίας μακριά από το δολάριο δεν ήταν απλές μπλόφες του Ριάντ. Ήταν, μάλλον, μέρος μιας ευρύτερης διπλωματικής προσπάθειας των Σαουδαράβων να αποκτήσουν μεγαλύτερη ευελιξία στις συναλλαγές τους με μεγάλες παγκόσμιες δυνάμεις όπως οι Κινέζοι και οι Ρώσοι. Ή, όπως το θέτουν οι συγγραφείς, οι "Σαουδάραβες αποδεικνύουν ότι έχουν άλλες επιλογές στη νέα πολυπολική παγκόσμια τάξη".
Από την πλευρά της Σαουδικής Αραβίας, οι ΗΠΑ προκάλεσαν την απογοήτευση του Ριάντ από τον αμερικανικό "εταίρο" του. Η αμερικανική κριτική στο σαουδαραβικό καθεστώς για τη δολοφονία του Τζαμάλ Κασόγκι και ο σαουδαραβικός αποκλεισμός του Κατάρ δεν έχουν ξεχαστεί στο Ριάντ. Επιπλέον, ορισμένα μέλη του αμερικανικού Κογκρέσου εξακολουθούν να θέτουν δημοσίως δυσάρεστα ερωτήματα σχετικά με τις διασυνδέσεις του σαουδαραβικού καθεστώτος με τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Το γεγονός ότι το κατεστημένο της εξωτερικής πολιτικής της Ουάσινγκτον ως επί το πλείστον κάνει τα στραβά μάτια για τις συχνές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Σαουδική Αραβία, ενώ παράλληλα πουλάει τεράστιες ποσότητες όπλων στο σαουδαραβικό καθεστώς, δεν αρκεί για να κρατήσει το σαουδαραβικό καθεστώς εφησυχασμένο.
Άλλες πρόσφατες εξελίξεις υποδηλώνουν πως αυτή η τάση δεν πρόκειται να εξαφανιστεί. Για παράδειγμα, αφού έλαβε πρόσκληση για πρώτη φορά στη σύνοδο κορυφής της G-7, το σαουδαραβικό καθεστώς απέρριψε την πρόσκληση με τον πρίγκιπα διάδοχο Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν να ισχυρίζεται ότι έπρεπε να επιβλέψει προσωπικά τις δραστηριότητες προσκυνήματος Χατζ στη Μέκκα. Λίγες ημέρες αργότερα, ο πρίγκιπας διάδοχος φρόντισε ωστόσο να στείλει τον υπουργό Εξωτερικών του στο Νίζνι Νόβγκοροντ της Ρωσίας για τη σύνοδο κορυφής των BRICS αυτή την εβδομάδα.
Το υψηλόβαθμο προσωπικό στο Ριάντ μπορεί προφανώς να βρει χρόνο για τις BRICS - στις οποίες η Σαουδική Αραβία έχει προσκληθεί να συμμετάσχει και οι οποίες έχουν γίνει ένα de facto αντι-αμερικανικό μπλοκ - αλλά όχι για την G-7.
Η ψυχρή σχέση μεταξύ Ριάντ και Ουάσινγκτον δεν αποδεικνύει ότι θα υπάρξει άμεση και σημαντική αλλαγή στην οικονομία του δολαρίου ή στη συνεχιζόμενη κυριαρχία των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Η τάση αυτή αποτελεί ωστόσο συνεχή απόδειξη της συνεχιζόμενης σχετικής μείωσης του ελέγχου των ΗΠΑ στις παγκόσμιες αγορές συναλλάγματος και στη γεωπολιτική τάξη.