 |
| pixabay / AnnaIlarionova |
Η κατανόηση των προθέσεων ενός δυνητικού αντιπάλου είναι μια από τις σημαντικότερες αλλά και δυσκολότερες προκλήσεις που αντιμετωπίζει κάθε πολιτικός. Η υποτίμηση των επιθετικών προθέσεων ενός κράτους μπορεί να αποθαρρύνει τις συνετές αμυντικές προετοιμασίες που είναι απαραίτητες για την αποτροπή ενός πολέμου, όπως συνέβη στο προοίμιο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου. Η υπερεκτίμησή της μπορεί να δημιουργήσει έναν κύκλο όλο και πιο απειλητικών στρατιωτικών μέτρων που καταλήγει σε μια σύγκρουση που καμία από τις δύο πλευρές δεν επιδίωξε, όπως συνέβη στην πορεία προς τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.
George Beebe - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Η εύρεση της χρυσής τομής μεταξύ αυτών των πόλων είναι κρίσιμη για την αντιμετώπιση των ρωσικών προθέσεων έναντι του ΝΑΤΟ, το οποίο γιορτάζει την 75η επέτειό του αυτή την εβδομάδα σε μια σύνοδο κορυφής στην Ουάσιγκτον. Το να βρεθεί η σωστή ισορροπία μεταξύ αποτροπής και διπλωματίας είναι ιδιαίτερα σημαντικό, δεδομένου του τεράστιου οπλοστασίου πυρηνικών όπλων της Ρωσίας, το οποίο καθιστά το διακύβευμα οποιασδήποτε καθόδου σε άμεση σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ δυνητικά υπαρξιακό.
Αλλά για να κρίνουμε από τη ρητορική του ΝΑΤΟ, δεν απαιτείται μια τέτοια λεπτή ισορροπία: η πρόκληση της Ρωσίας θεωρείται ως μια σύγχρονη επανάληψη της επιθετικότητας της ναζιστικής Γερμανίας, και ο κύριος κίνδυνος που αντιμετωπίζει η συμμαχία θεωρείται ότι είναι ο πειρασμός να κατευνάσει και έτσι να προσκαλέσει περαιτέρω ρωσική κατάκτηση. Εξ ου και η πρόσφατη δήλωση του Προέδρου Μπάιντεν ότι αν ο ρωσικός στρατός δεν σταματήσει αποφασιστικά στην Ουκρανία, "θα προχωρήσει στην Πολωνία και σε άλλα μέρη".
Έχει πράγματι η Ρωσία προθέσεις στρατιωτικής κατάκτησης εναντίον των κρατών μελών του ΝΑΤΟ; Δεδομένης της επιφυλακτικότητας που έχει επιδείξει μέχρι στιγμής ο Πούτιν στον πόλεμο της Ουκρανίας, αποφεύγοντας τις άμεσες επιθέσεις εναντίον μελών του ΝΑΤΟ, η απάντηση είναι μάλλον όχι.
Και υπάρχει ένας πολύ κατανοητός λόγος για αυτή την επιφυλακτικότητα. Όπως επισημαίνουν οι συνάδελφοί μου Anatol Lieven και Mark Episkopos και εγώ σε ένα νέο ενημερωτικό σημείωμα του Ινστιτούτου Quincy, δεν χρειάζεται να εμβαθύνει κανείς πολύ στη συμβατική στρατιωτική ισορροπία μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ για να συνειδητοποιήσει ότι ο ρωσικός στρατός θα ήταν άσχημα υποδεέστερος σε οποιονδήποτε πόλεμο με το ΝΑΤΟ και θα είχε σοβαρούς λόγους να πιστεύει ότι μια επίθεση σε οποιοδήποτε μεμονωμένο μέλος του ΝΑΤΟ θα μετατρεπόταν γρήγορα σε σύγκρουση με τη συμμαχία στο σύνολό της.
Όπως εξηγεί η σύντομη αναφορά του Quincy, "το ΝΑΤΟ έχει πλεονέκτημα μεγαλύτερο από τρία προς ένα έναντι της Ρωσίας σε ενεργές χερσαίες δυνάμεις. ... Η συμμαχία έχει ένα προβάδισμα δέκα προς ένα σε στρατιωτικά αεροσκάφη και ένα μεγάλο ποιοτικό πλεονέκτημα επίσης, αυξάνοντας την πιθανότητα συνολικής αεροπορικής υπεροχής. Στη θάλασσα, το ΝΑΤΟ θα είχε πιθανότατα τη δυνατότητα να επιβάλει ναυτικό αποκλεισμό στη ρωσική ναυτιλία, το κόστος του οποίου θα επισκίαζε τις τρέχουσες οικονομικές κυρώσεις. Ενώ η Ρωσία έχει σαφή υπεροχή έναντι μεμονωμένων κρατών του ΝΑΤΟ, ιδίως στη Βαλτική, είναι εξαιρετικά απίθανο να μπορέσει να ασκήσει αυτό το πλεονέκτημα χωρίς να προκαλέσει έναν ευρύτερο πόλεμο με ολόκληρη τη συμμαχία του ΝΑΤΟ".
Η εκτίμηση αυτή βασίζεται σε κάτι περισσότερο από μια απλή σύγκριση της σειράς μάχης μεταξύ των ρωσικών και των δυτικών στρατών. Στην πραγματική μάχη, οι Ρώσοι έχουν αγωνιστεί σκληρά για να υποτάξουν έναν πολύ λιγότερο τρομερό ουκρανικό στρατό υπό πολύ πιο ευνοϊκές συνθήκες από ό,τι θα αντιμετώπιζαν σε οποιονδήποτε πόλεμο με το ΝΑΤΟ, όπου θα είχαν μακρύτερες γραμμές ανεφοδιασμού, λιγότερη εξοικείωση με το έδαφος και τις τοπικές συνθήκες και ένα αποφασιστικό μειονέκτημα στη στρατιωτική τεχνολογία, ιδίως στις αεροπορικές και ναυτικές δυνάμεις. Το να φανταστεί κανείς πως η Ρωσία θα ξεκινούσε έναν πόλεμο με το ΝΑΤΟ, όταν έχει δείξει ελάχιστη ικανότητα να κατακτήσει, πόσο μάλλον να καταλάβει και να κυβερνήσει, το συντριπτικό μεγαλύτερο μέρος της ουκρανικής επικράτειας, σημαίνει πως αποδίδει στο Κρεμλίνο έναν βαθμό ανορθολογισμού που υπερβαίνει κατά πολύ αυτό που έχει επιδείξει μέχρι σήμερα.
Αυτή η ανάλυση είναι επίσης σύμφωνη με τη ρητορική της Ρωσίας. Η Μόσχα έχει επανειλημμένα αρνηθεί οποιαδήποτε σχέδια επίθεσης σε έδαφος του ΝΑΤΟ, ούτε έχει κάποιο φαινομενικό λόγο να το πράξει, σε πλήρη αντίθεση με την Ουκρανία, την οποία θεωρεί εδώ και καιρό κεντρική για τη ρωσική ιστορία και τον πολιτισμό και στην οποία φοβάται εδώ και καιρό το ενδεχόμενο στρατιωτικής παρουσίας του ΝΑΤΟ. "Η Ρωσία δεν έχει κανένα λόγο, κανένα συμφέρον - κανένα γεωπολιτικό συμφέρον, ούτε οικονομικό, ούτε πολιτικό, ούτε στρατιωτικό - να πολεμήσει με τις χώρες του ΝΑΤΟ", δήλωσε ο Πούτιν στα τέλη του 2023. "Οι δηλώσεις τους σχετικά με την υποτιθέμενη πρόθεσή μας να επιτεθούμε στην Ευρώπη μετά την Ουκρανία [είναι] σκέτη ανοησία", υποστήριξε στις αρχές του 2024.
Ωστόσο, το επιχείρημα ότι η Ρωσία δεν έχει πιθανώς ούτε λόγο ούτε δυνατότητα να εισβάλει σε ένα κράτος του ΝΑΤΟ δεν σημαίνει πως ο κίνδυνος πολέμου μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης είναι ασήμαντος. Ακριβώς το αντίθετο. Η συμβατική στρατιωτική κατωτερότητα της Ρωσίας είναι πιθανό να οδηγήσει σε μεγαλύτερη εξάρτηση από το πυρηνικό της οπλοστάσιο για την αντιμετώπιση της αντιλαμβανόμενης απειλής από το ΝΑΤΟ, θέτοντας την ασφάλεια της ηπείρου σε τριχοτόμηση για πρώτη φορά από τότε που τέθηκε σε ισχύ η Συνθήκη για τις Πυρηνικές Δυνάμεις Μέσου Βεληνεκούς στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Επιπλέον, η Ευρώπη διαθέτει μια σειρά από πιθανά πεδία μάχης όπου θα μπορούσε να ξεσπάσει μια νέα κρίση μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης, όπως η Λευκορωσία, η Μολδαβία, τα Βαλκάνια, η Γεωργία και το Καλίνινγκραντ.
Το ισχυρό στρατιωτικό αποτρεπτικό μέσο του ΝΑΤΟ δεν μπορεί να φέρει σταθερότητα στην Ευρώπη, εκτός εάν συνδυαστεί με διπλωματία που στοχεύει στη σφυρηλάτηση μιας αμοιβαία αποδεκτής διευθέτησης στην Ουκρανία και στην αποκατάσταση των κανόνων του παιχνιδιού που συμβάλλουν στην αποφυγή ή τη διαχείριση νέων κρίσεων και αποτρέπουν την ανεξέλεγκτη έξοδο των εντάσεων μεταξύ της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ.
Διαφορετικά, δεν οδεύουμε ούτε προς μια σταθερή διαίρεση της Ευρώπης ούτε προς μια προμελετημένη ρωσική εισβολή σε ένα κράτος του ΝΑΤΟ, αλλά μάλλον, όπως επισημαίνουμε στο νέο μας ενημερωτικό σημείωμα, προς μια νέα περίοδο επισφαλούς ευρωπαϊκής αστάθειας: "μια επαναπυρηνικοποιημένη και ασταθή υβριδική αντιπαράθεση μεταξύ μιας Δύσης που είναι λιγότερο ενωμένη και με λιγότερη αυτοπεποίθηση απ' ό,τι φαίνεται και μιας Ρωσίας που βλέπει το διακύβευμά της σε αυτή την αντιπαράθεση ως υπαρξιακό και, ως εκ τούτου, θα έχει κίνητρα να εκμεταλλευτεί και να επιδεινώσει τις εσωτερικές ευπάθειες της Δύσης".
Για να αποτρέψουν αυτό το αποτέλεσμα, οι ηγέτες του ΝΑΤΟ πρέπει να ανησυχούν λιγότερο για την επανάληψη των λαθών του Νέβιλ Τσάμπερλεϊν και περισσότερο για το γιατί οι ηγέτες της Ευρώπης υπνοβάτησαν στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.