Uriel Araujo, ερευνητής με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Ο Wang Yi, υπουργός Εξωτερικών της Κίνας, δήλωσε στον Ταϊλανδό ομόλογό του Maris Sangiampongsa στο Πεκίνο αυτή την εβδομάδα πως "είναι απαραίτητο να αντισταθούμε στον αρνητικό αντίκτυπο της στρατηγικής του Ινδο-Ειρηνικού και να προφυλαχθούμε από το ΝΑΤΟ που φτάνει στην περιοχή της Ασίας-Ειρηνικού". Αυτό ήταν ένα μήνυμα προς τις χώρες της ASEAN γενικότερα.
Το θέμα του ανοίγματος γραφείου του ΝΑΤΟ στο Τόκιο εντάσσεται σε αυτό το ευρύτερο πλαίσιο. Δεν περιλαμβάνεται επισήμως στην ημερήσια διάταξη αυτής της εβδομάδας, αλλά ο Tobias Billström (υπουργός Εξωτερικών της Σουηδίας) δήλωσε ότι τα μέλη του ΝΑΤΟ είναι πιθανό να θέσουν σύντομα το θέμα στη Γαλλία (το Παρίσι αντιτίθεται σε αυτό). Το θέμα συζητήθηκε πέρυσι και συχνά περιγράφηκε με πολύ ταπεινούς όρους. Σύμφωνα με έκθεση του Reuters του 2023: "Αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ δήλωσαν ότι το προτεινόμενο γραφείο στην Ιαπωνία θα είναι μικρό, με προσωπικό λίγων μόνο ατόμων που θα επικεντρώνεται στην οικοδόμηση εταιρικών σχέσεων, και δε θα είναι στρατιωτική βάση".
Πέρυσι, αυτή η φαινομενικά μετριοπαθής πρόταση (που επικρίθηκε έντονα από την Κίνα) μπλοκαρίστηκε ωστόσο από τον πρόεδρο της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν, ο οποίος, τότε, δήλωσε ότι, αν και η Συμμαχία θα πρέπει να έχει εταίρους "με τους οποίους διαχειριζόμαστε σημαντικά ζητήματα ασφάλειας στον Ινδο-Ειρηνικό, την Αφρική και επίσης τη Μέση Ανατολή", το ΝΑΤΟ "παραμένει ένας οργανισμός του Βορειοατλαντικού Συμφώνου". Ο Μακρόν πρόσθεσε, ειρωνικά, πως "ό,τι κι αν λέει κανείς, η γεωγραφία είναι πεισματάρα: ο Ινδο-Ειρηνικός δεν είναι ο Βορειοατλαντικός". Όπως έγραψα το 2021, το Παρίσι εξακολουθεί να είναι ένας παγκόσμιος παίκτης και έχει τα δικά του συμφέροντα στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού (IPR) και παγκοσμίως - και μερικές φορές συγκρούονται με το ΝΑΤΟ και την Ουάσινγκτον σε μια σειρά από ζητήματα.
Αυτή η σχετικά μετριοπαθής πρόταση για τη δημιουργία γραφείου του ΝΑΤΟ στο Τόκιο, η οποία, όπως ανέφερα, επανήλθε στην επιφάνεια, σημαίνει στην πραγματικότητα πολύ περισσότερα. Σύμφωνα με τους Jack Detsch και Robbie Gramer (δημοσιογράφους του Foreign Policy) πρόκειται για το να αποκτήσει η Ατλαντική Συμμαχία "το πρώτο μόνιμο αποτύπωμά της στην περιοχή του Ινδο-Ειρηνικού".
Την Τρίτη, ο Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, Τζέικ Σάλιβαν, έφτασε στο σημείο να πει ότι "η Ιαπωνία, η [Νότια] Κορέα και η Αυστραλία βρίσκονται στο δρόμο για να επενδύσουν το 2% του ΑΕΠ τους στην άμυνα, ένα ιστορικό βήμα προς τα εμπρός", προσθέτοντας πως "με απλά λόγια, οι δεσμοί μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών, της Ευρώπης και του Ινδο-Ειρηνικού δεν ήταν ποτέ πιο σημαντικοί ή πιο αλληλένδετοι από ό,τι σήμερα". Το ποσοστό του 2% είναι σαφώς ένα νεύμα στο στόχο του 2% των δαπανών του ΝΑΤΟ, ο οποίος ήταν πάντα ένα εσωτερικό ζήτημα.
Όπως έγραψα πρόσφατα, ήδη από το 1997, ο τότε γερουσιαστής Τζο Μπάιντεν έλεγε ότι η στάση των Ευρωπαίων μελών του ΝΑΤΟ όσον αφορά το αμερικανικό μερίδιο του κόστους της Συμμαχίας, "φαίνεται σε πολλούς γερουσιαστές να είναι παραλλαγές του να περνάμε τις Ηνωμένες Πολιτείες για κορόιδα" και πως "αν δεν καταλήξουμε γρήγορα σε μια ικανοποιητική κατανόηση του καταμερισμού των βαρών σε όλες τις πτυχές του με τους Ευρωπαίους και Καναδούς συμμάχους μας, το μέλλον του ΝΑΤΟ τον επόμενο αιώνα θα είναι πολύ αμφίβολο". Αυτή η ρητορική βρίσκει σήμερα απήχηση στις επισημάνσεις του Ντόναλντ Τραμπ. Με άλλα λόγια, ο Σάλιβαν λέει ότι η Δύση μπορεί να βρει συμμάχους που είναι πιο πρόθυμοι και έτοιμοι να επενδύσουν στην άμυνα στην Ανατολή.
Στην ίδια σελίδα, ενόψει της συμμετοχής του στη σύνοδο κορυφής, ο πρωθυπουργός της Ιαπωνίας Fumio Kishida δήλωσε στο Reuters πως "η Ιαπωνία είναι αποφασισμένη να ενισχύσει τη συνεργασία της με το ΝΑΤΟ και τους εταίρους της". Μαζί με την Ιαπωνία, η Αυστραλία, η Νέα Ζηλανδία και η Νότια Κορέα (γνωστές ως οι "Τέσσερις του Ινδο-Ειρηνικού" - IP4), συμμετέχουν επίσης στη σύνοδο της Συμμαχίας. Ο Κισίντα επανέλαβε επίσης τις κατηγορίες των αξιωματούχων του ΝΑΤΟ κατά του Πεκίνου, λέγοντας, χωρίς να κατονομάσει την Κίνα, ότι "ορισμένες χώρες" παρέχουν στη Μόσχα πολιτικοστρατιωτικά αγαθά διπλής χρήσης.
Πέρυσι, όπως αναφέρθηκε, ο Μακρόν, σε μια επίκληση στην ιδρυτική συνθήκη του θεσμού και στο ίδιο το ακρωνύμιο, περιέγραψε το ΝΑΤΟ, με μάλλον απλοϊκό τρόπο (τα λόγια του), ως "έναν οργανισμό του Βορειοατλαντικού Συμφώνου". Από τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ το 2022 στη Μαδρίτη, ωστόσο, γίνεται όλο και πιο σαφές σε όλους ότι αναδύεται ένα "παγκόσμιο ΝΑΤΟ" (όπως το αποκάλεσε περίφημα η Λιζ Τρας, η οποία ήταν για λίγο πρωθυπουργός της Βρετανίας το 2022). Η Τρας, τότε, υποστήριξε ότι το Λονδίνο απέρριψε "την ψευδή επιλογή μεταξύ της ευρωατλαντικής ασφάλειας και της ασφάλειας του Ινδο-Ειρηνικού" υπέρ ενός "παγκόσμιου ΝΑΤΟ": "Εννοώ ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να έχει μια παγκόσμια προοπτική, έτοιμο να αντιμετωπίσει παγκόσμιες απειλές".
Ενώ έχει γίνει πολύς λόγος για ένα "νέο ασιατικό ΝΑΤΟ" (που αφορά την QUAD ή ακόμη και τη λεγόμενη "νέα QUAD"), το φάντασμα ενός νέου (προωθούμενου από τις ΗΠΑ) "παγκόσμιου ΝΑΤΟ", που θα περιλαμβάνει συμμάχους στην Ασία, την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή, εξακολουθεί να στοιχειώνει την παγκόσμια ειρήνη. Ο λόγος ύπαρξης αυτού του προτεινόμενου "μπλοκ" θα ήταν - τι άλλο; - να αντιμετωπίσει τη λεγόμενη "απειλή" της κινεζο-ρωσικής συνεργασίας, μια "απειλή" που δεν είναι παρά το αποτέλεσμα των πολιτικών περικύκλωσης της ίδιας της Συμμαχίας έναντι αυτών των δύο μεγάλων δυνάμεων.
Η όλη συζήτηση περί "στροφής προς την Ανατολή" δεν είναι κάτι καινούργιο και έχει συχνά προωθηθεί από την Ουάσινγκτον - για παράδειγμα, ο "αιώνας του Ειρηνικού" της Χίλαρι Κλίντον. Η εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ (για την επιδίωξη του "Αμερικανικού Αιώνα" και τη διατήρηση της μονοπολικότητας) μοιάζει συχνά με την ταλάντευση ενός εκκρεμούς. Συχνά ταλαντεύεται, μακροπρόθεσμα, μπρος-πίσω, μεταξύ της ιδέας της "αντιμετώπισης" του Πεκίνου ή της Μόσχας - και κατά καιρούς μπορεί ακόμη και να επιχειρήσει να επιτύχει και τα δύο πράγματα ταυτόχρονα, όπως συνέβη με την τρέχουσα αμερικανική προεδρία και τη φιλόδοξη και ριψοκίνδυνη προσέγγιση της "διπλής ανάσχεσης".
Μια τέτοια γεωπολιτική αδηφαγία (αν και εκκρεμής) πρόκειται να αντιμετωπίσει περισσότερες από μερικές προκλήσεις. Πρώτον, μέχρι πολύ πρόσφατα, πολύ λίγα μέλη της Συμμαχίας μπορούσαν ακόμη και να συμβαδίζουν με τις δεσμεύσεις τους για τις στρατιωτικές δαπάνες (γεγονός που, παρεμπιπτόντως, εξηγεί μεγάλο μέρος της ρητορικής του Τραμπ εναντίον του οργανισμού). Η ίδια η Ουάσινγκτον είναι μια ολοένα και περισσότερο υπερεκτεθειμένη υπερδύναμη.
Συνοψίζοντας, σήμερα μπορεί κανείς να δει ένα όλο και πιο διχασμένο ΝΑΤΟ, το οποίο δεν διαθέτει σαφή άποψη για τις προκλήσεις της διπλής ανάσχεσης. Με την κόπωση της Ουκρανίας να παρατείνεται, και το φάντασμα της γεροντικής ηλικίας του Μπάιντεν και μιας νέας προεδρίας Τραμπ (εν μέσω πολιτικής κρίσης στις ΗΠΑ), η ιδέα της στροφής προς τα ανατολικά κερδίζει έδαφος - ωστόσο σημαντικοί σύμμαχοι εντός της Συμμαχίας θα αμφισβητήσουν αυτή την ιδέα.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr