Στις 19 Ιουνίου, ο Γενικός Γραμματέας της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα προειδοποίησε την Κύπρο να μην επιτρέψει στο Ισραήλ να χρησιμοποιήσει στρατιωτικές βάσεις και αεροδρόμια στο κυπριακό έδαφος για να πλήξει στόχους στο εσωτερικό του Λιβάνου.
Mohamad Hasan Sweidan - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Η προειδοποίηση του Nasrallah θα μπορούσε να εκληφθεί ως κλιμακούμενη, υποδηλώνοντας πως η Hezbollah παρασύρει μια τρίτη χώρα σε σύγκρουση. Ωστόσο, από επιχειρησιακή άποψη, το Ισραήλ είναι αυτό που εμπλέκει τη Λευκωσία μέσω στρατιωτικής συνεργασίας. Τα λόγια του Nasrallah αποκτούν σημασία υπό το φως των αναφορών που υποδηλώνουν την πιθανή χρήση από το Ισραήλ κυπριακών στρατιωτικών βάσεων σε μια μελλοντική σύγκρουση με τον Λίβανο.
Η προειδοποίηση της Χεζμπολάχ έγινε όλο και πιο αναγκαία μετά την εμφάνιση αναφορών που υποδηλώνουν ότι τα σχέδια του Τελ Αβίβ για οποιοδήποτε μελλοντικό πόλεμο με τον Λίβανο περιλαμβάνουν τη χρήση στρατιωτικών βάσεων στην Κύπρο.
Παραλληλισμοί με την κρίση των πυραύλων της Κούβας
Η κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962 αποτελεί έναν ιστορικό παραλληλισμό που αναδεικνύει τη σοβαρότητα τέτοιων γεωπολιτικών εντάσεων. Οι ΗΠΑ παραλίγο να εισέλθουν σε πυρηνική σύγκρουση με τη Σοβιετική Ένωση μετά την ανακάλυψη σοβιετικών πυρηνικών πυραύλων στην Κούβα, σε μικρή απόσταση από τις ακτές της Φλόριντα.
Σε ένα τηλεοπτικό διάγγελμα, ο πρόεδρος Τζον Κένεντι δήλωσε ότι οι ΗΠΑ δε θα ανεχτούν αυτές τις πυραυλικές εγκαταστάσεις, χαρακτηρίζοντάς τες ως κρυφή και απερίσκεπτη "απειλή για την παγκόσμια ειρήνη". Συγκάλεσε τους συμβούλους του για να εξετάσουν στρατιωτικές επιλογές, συμπεριλαμβανομένων των αεροπορικών επιδρομών και της εισβολής στην Κούβα. Ωστόσο, φοβούμενες την πυρηνική κλιμάκωση, οι ΗΠΑ επέλεξαν ένα ναυτικό αποκλεισμό για να εμποδίσουν περαιτέρω σοβιετικές αποστολές, σηματοδοτώντας μια σταθερή στάση απέναντι στη σοβιετική "επιθετικότητα".
Η προειδοποίηση του Νασράλα μπορεί να εξεταστεί σε παρόμοιο πλαίσιο. Η στρατιωτική συνεργασία της Κύπρου με το Ισραήλ, η οποία έχει συμπεριλάβει ελιγμούς που προσομοιάζουν μια εισβολή στο Λίβανο, αποτελεί άμεση απειλή για την ασφάλεια του Λιβάνου. Υπήρξαν μάλιστα αναφορές για την πρόθεση του Ισραήλ να χρησιμοποιήσει αεροπορικές βάσεις στην Κύπρο και την Ελλάδα για να πλήξει τον Λίβανο, με το Τελ Αβίβ να αναμένει πως η Χεζμπολάχ θα πλήξει αεροδρόμια στην κατεχόμενη Παλαιστίνη σε οποιοδήποτε μελλοντικό πόλεμο.
Νομιμότητα της προειδοποίησης του Νασράλα
Πρέπει να δοθεί μεγαλύτερη προσοχή στα λόγια του Νασράλα, συγκεκριμένα όταν δήλωσε:
Το άνοιγμα των κυπριακών αεροδρομίων και βάσεων στον ισραηλινό εχθρό για να στοχεύσει τον Λίβανο θα σήμαινε ότι η κυπριακή κυβέρνηση είναι μέρος του πολέμου και η αντίσταση θα την αντιμετωπίσει ως μέρος του πολέμου.
Επιπλέον, τα σχόλια του Νασράλα ευθυγραμμίζονται με το διεθνές δίκαιο, ιδιαίτερα με τον Καταστατικό Χάρτη του ΟΗΕ, ο οποίος επιτρέπει την αυτοάμυνα ως απάντηση σε ένοπλη επίθεση. Το άρθρο 51 του Χάρτη αναφέρει:
Καμία διάταξη του παρόντος Χάρτη δεν θίγει το εγγενές δικαίωμα της ατομικής ή συλλογικής αυτοάμυνας σε περίπτωση ένοπλης επίθεσης κατά μέλους των Ηνωμένων Εθνών, μέχρις ότου το Συμβούλιο Ασφαλείας λάβει τα αναγκαία μέτρα για τη διατήρηση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας. Τα μέτρα που λαμβάνονται από τα Μέλη κατά την άσκηση αυτού του δικαιώματος αυτοάμυνας αναφέρονται αμέσως στο Συμβούλιο Ασφαλείας και δεν επηρεάζουν καθόλου την εξουσία και την ευθύνη του Συμβουλίου Ασφαλείας σύμφωνα με τον παρόντα Χάρτη να λαμβάνει ανά πάσα στιγμή τα μέτρα που κρίνει αναγκαία για τη διατήρηση ή την αποκατάσταση της διεθνούς ειρήνης και ασφάλειας.
Ο Χάρτης επιτρέπει τη χρήση ένοπλης βίας υπό αυστηρές προϋποθέσεις. Η σημαντικότερη από αυτές είναι ότι η αυτοάμυνα πρέπει να αποτελεί απάντηση σε ένοπλη επίθεση από κράτος ή κράτη. Μια επίθεση από ομάδες αντίστασης δεν θεωρείται επαρκής δικαιολογία για νόμιμη άμυνα.
Η απάντηση πρέπει επίσης να είναι ανάλογη με την επίθεση και να περιορίζεται στα αναγκαία για την απώθησή της, αποφεύγοντας όσο το δυνατόν περισσότερο τη χρήση ένοπλης βίας.
Η προειδοποίηση του Nasrallah, επομένως, εμπίπτει στις προϋποθέσεις που θέτει ο ΟΗΕ. Πρώτον, απευθύνεται σε ένα κράτος σε περίπτωση συμμετοχής του σε επιθέσεις κατά του Λιβάνου. Δεύτερον, δείχνει ότι η αντίσταση είναι έτοιμη να απαντήσει αναλογικά, στοχεύοντας τη γεωγραφία που χρησιμοποιείται για την εξαπόλυση αυτών των επιθέσεων.
Ο ηγέτης της Χεζμπολάχ επιβεβαίωσε μάλιστα ότι η αντίσταση προσπαθεί να αποφύγει να φτάσει σε ένα στάδιο όπου θα έπρεπε να πλήξει στόχους στην Κύπρο, καθώς η προειδοποίησή του αποσκοπεί στο να αποτρέψει τη Λευκωσία από το να επιτρέψει στο έδαφός της να γίνει τόπος εκτόξευσης εχθροπραξιών προς το Λίβανο.
Μια ανάλογη απάντηση σε μια πράξη επίθεσης
Η παραδοσιακή έννοια του δικαιώματος αυτοάμυνας πηγάζει από την υπόθεση Caroline, η οποία χρονολογείται από το 1837, όταν βρετανικές δυνάμεις πέρασαν σε αμερικανικό έδαφος, κατέλαβαν το Caroline - ένα πλοίο που μετέφερε αμερικανική βοήθεια στους αντάρτες κατά των Βρετανών στον Καναδά - και το έβαλαν φωτιά, και το έσπρωξαν στους καταρράκτες του Νιαγάρα, σκοτώνοντας τον Αμερικανό πολίτη Amos Dorvey.
Με βάση αυτή την υπόθεση, τα κριτήρια της αναγκαιότητας και της αναλογικότητας καθιερώθηκαν στο διεθνές δίκαιο ως οι κύριες προϋποθέσεις για την αυτοάμυνα. Αυτό σημαίνει πως η χρήση βίας πρέπει να είναι αναγκαία για την αποτροπή βλάβης σε ένα κράτος και ανάλογη με το μέγεθος της απειλής.
Για παράδειγμα, εάν το Ισραήλ χρησιμοποιεί κυπριακό έδαφος για να πλήξει τον Λίβανο, μια επίθεση στις βάσεις από τις οποίες επιχειρούν ισραηλινά αεροσκάφη θα ήταν απαραίτητη για την εξουδετέρωση αυτής της δυνατότητας. Με την στόχευση σημείων στάθμευσης αεροσκαφών, η απάντηση είναι ανάλογη της απειλής.
Επιπλέον, εάν το Ισραήλ χρησιμοποιήσει στρατιωτικές βάσεις στην Κύπρο για να επιτεθεί στο Λίβανο, είναι πιθανό να θεωρηθεί ως πράξη επίθεσης σύμφωνα με το άρθρο 3(στ) του ψηφίσματος 3314 (XXIX) της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών. Το άρθρο αυτό ορίζει ότι το να επιτρέπεται σε ένα κράτος-μέλος να χρησιμοποιεί το έδαφός του για να ενεργεί επιθετικά εναντίον ενός τρίτου κράτους θεωρείται πράξη επίθεσης. Έτσι, νομικά, η Κύπρος θα ήταν συνένοχη στην επιθετικότητα του Ισραήλ αν επέτρεπε να χρησιμοποιηθεί το έδαφός της για επιθέσεις εναντίον του Λιβάνου.
Βρετανικές βάσεις στην Κύπρο
Το 1959, στο πλαίσιο της ανεξαρτησίας της Κύπρου από τη βρετανική αποικιοκρατία (1960), η Τουρκία, η Ελλάδα και το Ηνωμένο Βασίλειο υπέγραψαν συνθήκη βάσει της οποίας δόθηκαν στη Βρετανία οι λεγόμενες Βρετανικές Κυρίαρχες Βάσεις, οι οποίες υπόκεινται στον άμεσο έλεγχο του Ηνωμένου Βασιλείου.
Σύμφωνα με τη συμφωνία, ο Βρετανικός Στρατός διατήρησε δύο μικρές περιοχές - μία στο Ακρωτήρι, κοντά στη Λεμεσό στη νοτιοδυτική Κύπρο, και η άλλη στη Δεκέλεια, κοντά στη Λάρνακα στη νοτιοανατολική Κύπρο. Οι μικρές περιοχές - που καλύπτουν λίγο λιγότερο από το τρία τοις εκατό της επικράτειας του νησιού, ή περίπου 253 τετραγωνικά χιλιόμετρα - έχουν τη δική τους αστυνομία, διοίκηση και τελωνεία και διοικούνται ως μέρος της Βρετανίας.
Οι βάσεις αυτές έχουν χρησιμοποιηθεί ιστορικά για την υλικοτεχνική υποστήριξη των επιχειρήσεων του ΝΑΤΟ στη Μεσόγειο και τη Δυτική Ασία.
Στα τέλη Μαΐου, η ερευνητική ιστοσελίδα Declassified UK ανέφερε ότι ο βρετανικός στρατός, μέσω της Βασιλικής Αεροπορίας στο Ακρωτήρι της Κύπρου, είχε μεταφέρει 60 αεροσκάφη στο Ισραήλ από τον Οκτώβριο. Η ίδια έκθεση ανέφερε πως η βάση χρησιμοποιείται κρυφά από την Πολεμική Αεροπορία των ΗΠΑ για τη μεταφορά όπλων στο Ισραήλ.
Ως εκ τούτου, αν και οι βάσεις αυτές θεωρούνται βρετανικά εδάφη, οι προειδοποιήσεις του Σαγίντ Νασράλα ισχύουν επίσης για όλους τους παράγοντες στην περιοχή, όχι μόνο για την Κύπρο. Αυτό σημαίνει ότι οποιαδήποτε άμεση παρέμβαση από οποιονδήποτε παράγοντα στην περιοχή για την υποστήριξη των ισραηλινών στρατιωτικών επιχειρήσεων εναντίον του Λιβάνου θα αποτελέσει στόχο της Χεζμπολάχ και πιθανότατα του Άξονα της Αντίστασης.
Διπλωματική απάντηση του Λιβάνου
Δεδομένης της αυξανόμενης ισραηλινο-κυπριακής στρατιωτικής συνεργασίας, η προειδοποίηση του Νασράλα προς την Κύπρο είναι αναμφίβολα λογική και αναγκαία. Ωστόσο, ήταν ιδανικά η λιβανέζικη κυβέρνηση που θα έπρεπε να είχε στείλει την αυστηρή προειδοποίηση στη Λευκωσία.
Είναι σημαντικό να υπενθυμίσουμε ότι το Υπουργείο Εξωτερικών του Λιβάνου τον Φεβρουάριο του 2022 εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία καταδίκασε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, καλώντας τη Μόσχα να σταματήσει τις στρατιωτικές επιχειρήσεις και να αποσύρει αμέσως τις δυνάμεις της.
Παρά την έλλειψη εμπλοκής του Λιβάνου σε εκείνη τη σύγκρουση και το ενδιαφέρον του για την ενίσχυση των σχέσεων με τη Ρωσία, ένα ιστορικά φιλικό έθνος, το λιβανέζικο υπουργείο Εξωτερικών ευθυγραμμίστηκε με τις απαιτήσεις της Ουάσινγκτον, οι οποίες συχνά αντιβαίνουν στα συμφέροντα της Βηρυτού.
Η εξέταση των κυπριακών αντιδράσεων στην προειδοποίηση του Νασράλα αποκαλύπτει ότι μια θαρραλέα και κυρίαρχη στάση του Λιβάνου θα μπορούσε να υπενθυμίσει στην Κύπρο τους κινδύνους της συνεργασίας της με το Ισραήλ. Οι επίσημες δηλώσεις και τα άρθρα του κυπριακού Τύπου έχουν τονίσει τη δέσμευση της Κύπρου στην ειρήνη και την επιθυμία της να αποφύγει να εμπλακεί σε περιφερειακές συγκρούσεις. Ωστόσο, ο Έλληνας υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Γεραπετρίτης δήλωσε: "Είναι απολύτως απαράδεκτο να διατυπώνονται απειλές κατά του κυρίαρχου κράτους της Ευρωπαϊκής Ένωσης".
Ορισμένα άρθρα θεώρησαν μάλιστα ότι η προειδοποίηση του Νασράλα είναι κάτι που πρέπει να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Τα ιστορικά προηγούμενα, όπως η κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962, και οι διεθνείς νόμοι και κανόνες παρέχουν νομιμοποίηση σε οποιαδήποτε ενέργεια μπορεί να αναλάβει η Χεζμπολάχ εάν το Ισραήλ χρησιμοποιήσει κυπριακό έδαφος για να πλήξει τον Λίβανο.
Είναι κρίσιμο ότι οι προειδοποιήσεις του λιβανέζικου αντιστασιακού κινήματος υπογραμμίζουν την ανάγκη ο Λίβανος να διεκδικήσει την κυριαρχία του και να αντιμετωπίσει διπλωματικά τους κινδύνους που εγκυμονεί η στρατιωτική συνεργασία Ισραήλ-Κύπρου.