 |
| An Israeli soldier mans a position in the northern Israeli town of Metula bordering Lebanon on October 8, 2023. photo by fadi amun Copyright: xFADIxAMUNx DSCF4542 via REUTERS |
Οι ανταλλαγές πυρών μεταξύ του Ισραήλ και της λιβανέζικης Χεζμπολάχ, που συνεχίζονται επίμονα τους τελευταίους οκτώ μήνες, έχουν ενταθεί τις τελευταίες εβδομάδες. Η κατάσταση μπορεί να κλιμακωθεί σε έναν ολοκληρωμένο πόλεμο με δύο τρόπους.
Paul R. Pillar - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο ένας είναι να ξεφύγει από τον έλεγχο το σημερινό "tit-for-tat" με τρόπο που καμία πλευρά δε σχεδιάζει. Η κλιμάκωση θα ήταν αποτέλεσμα της θανατηφόρας λογικής της κάθε πλευράς να προσπαθεί να αποτρέψει τις μελλοντικές επιθέσεις του αντιπάλου απαντώντας έντονα στην πιο πρόσφατη επίθεση.
Η άλλη οδός προς την κλιμάκωση θα ήταν η σκόπιμη προσφυγή σε πόλεμο πλήρους κλίμακας από τη μία πλευρά. Η Χεζμπολάχ είναι απίθανο να είναι αυτή η πλευρά. Η Χεζμπολάχ έχει ξεκαθαρίσει από την αρχή πως ό,τι έκανε για να κρατήσει θερμά τα ισραηλινολιβανέζικα σύνορα το έκανε από συμπάθεια προς τους πολιορκημένους Παλαιστίνιους της Λωρίδας της Γάζας και για να υποστηρίξει τη Χαμάς. Η Χεζμπολάχ δε βλέπει κανένα καθαρό όφελος για την ίδια από έναν ολοκληρωτικό πόλεμο με το Ισραήλ. Στον τελευταίο προηγούμενο τέτοιο πόλεμο το 2006, η ομάδα μπορούσε να ισχυριστεί ότι πέτυχε κάποια επιτυχία στο να αντισταθεί στην πιο προηγμένη στρατιωτική δύναμη στη Μέση Ανατολή, αλλά πλήρωσε σημαντικό τίμημα σε ανθρώπινο και υλικό κόστος. Ο ηγέτης της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα εξέφρασε αργότερα τη λύπη του για το διασυνοριακό μπρα ντε φερ που οδήγησε σε εκείνον τον πόλεμο.
Το Ισραήλ, από την άλλη πλευρά, μπορεί να αποφασίσει να εξαπολύσει έναν ολοκληρωτικό πόλεμο στο Λίβανο κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών, εάν το σενάριο της ανεξέλεγκτης εξέλιξης δεν είχε ήδη υλοποιηθεί. Ο υπουργός Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν φέρεται να δήλωσε σε Άραβες αξιωματούχους κατά τη διάρκεια του πιο πρόσφατου ταξιδιού του στην περιοχή ότι πιστεύει ότι το Ισραήλ έχει πρόθεση να εισβάλει στον Λίβανο. Μια τέτοια εισβολή δεν θα βασιζόταν σε καμία ξεκάθαρη και αντικειμενική ανάλυση του τι θα ήταν προς το συμφέρον της ισραηλινής ασφάλειας. Θα ήταν περισσότερο θέμα εσωτερικών πολιτικών και συναισθηματικών παραγόντων που καθοδηγούν την ισραηλινή συμπεριφορά.
Ένας από αυτούς τους παράγοντες είναι η κατάσταση των περίπου 60.000 Ισραηλινών που έχουν εκτοπιστεί από τα σπίτια τους στο βόρειο Ισραήλ λόγω της επιδεινωμένης κατάστασης ασφαλείας εκεί και έχουν στεγαστεί σε ξενοδοχεία στο Τελ Αβίβ ή σε άλλα προσωρινά καταλύματα. Αντιπροσωπεύουν μια σημαντική πολιτική δύναμη υπέρ του να γίνει κάτι για να επιτραπεί η επιστροφή τους. Φυσικά, το ξέσπασμα ενός πολέμου πλήρους κλίμακας με τη Χεζμπολάχ θα έκανε τουλάχιστον για ένα διάστημα την κατάσταση ασφαλείας στο βόρειο Ισραήλ ακόμη χειρότερη. Αλλά η ελπίδα, όσο και αν είναι άστοχη, ότι η επιθετική στρατιωτική δράση θα οδηγούσε με κάποιο τρόπο σε ένα μακροπρόθεσμο μέλλον ειρηνικής διαμονής στο βόρειο τμήμα, αποτελεί σημείο πίεσης για την κυβέρνηση.
Η προσωπική πολιτική και νομική κατάσταση του πρωθυπουργού Βενιαμίν Νετανιάχου εξακολουθεί να αποτελεί σημαντικό παράγοντα της ισραηλινής πολιτικής, τόσο σε αυτό το θέμα όσο και σε άλλα. Έχει γίνει γενικά αποδεκτό ότι η εξουσία του Νετανιάχου και πιθανώς και η ικανότητά του να αποφεύγει τις κατηγορίες για διαφθορά θα συνεχιστεί μόνο όσο το Ισραήλ βρίσκεται σε πόλεμο. Με τον ίδιο τον Νετανιάχου να έχει δηλώσει πρόσφατα ότι η "έντονη φάση του πολέμου με τη Χαμάς πρόκειται να τελειώσει", το στοίχημά του για έναν πλήρη πόλεμο στο βόρειο μέτωπο είναι μάλλον ισχυρότερο από ποτέ.
Η θητεία του Νετανιάχου εξαρτάται επίσης από τη διατήρηση του κυβερνητικού συνασπισμού του με ακροδεξιούς εξτρεμιστές, κυρίως τον υπουργό Οικονομικών Μπεζαλέλ Σμότριχ και τον υπουργό Εθνικής Ασφάλειας Ιταμάρ Μπεν Γκβίρ, οι οποίοι είναι σκληροπυρηνικοί όσον αφορά τη χρήση στρατιωτικής βίας κατά της Χεζμπολάχ. Ο Smotrich έχει ζητήσει στρατιωτική εισβολή βαθιά μέσα στο Λίβανο, εάν η Χεζμπολάχ δεν τηρήσει το τελεσίγραφο για την αποχώρηση των δυνάμεών της από το νότιο Λίβανο. Ο Ben Gvir λέει πως ακόμη και η απαίτηση του Smotrich δεν πάει αρκετά μακριά και το Ισραήλ θα πρέπει να ξεκινήσει μια στρατιωτική επιχείρηση με στόχο την πλήρη καταστροφή της Χεζμπολάχ.
Ένας πρόσθετος παράγοντας είναι ένα στέλεχος της γνώμης εντός του Ισραήλ ότι ο νότιος Λίβανος αποτελεί μέρος του "μεγάλου Ισραήλ" που ήταν δώρο του Θεού και είναι δίκαιο παιχνίδι όχι μόνο για στρατιωτική κατάκτηση αλλά και για πρόσθετη εβραϊκή εγκατάσταση. Αυτή η ιδέα βρισκόταν στο περιθώριο της ισραηλινής σκέψης, αλλά, όπως συμβαίνει με πολλές άλλες ακραίες ιδέες στο Ισραήλ, δείχνει σημάδια προσέγγισης προς την επικρατούσα τάση.
Το γεγονός ότι ο διακηρυγμένος στόχος της κυβέρνησης Νετανιάχου στη Λωρίδα της Γάζας, η "καταστροφή" της Χαμάς, είναι -όπως αναγνωρίζει τώρα ακόμη και ο επίσημος εκπρόσωπος του ισραηλινού στρατού- ανέφικτος, αποτελεί πηγή απογοήτευσης που μπορεί επίσης να συμβάλει στο κίνητρο της επίθεσης στο Λίβανο. Προσθέστε σε αυτό την απογοήτευση από την αποτυχία να πάρουν πίσω ζωντανούς πολλούς από τους Ισραηλινούς ομήρους. Μια επιχείρηση που μπορεί να προκαλέσει σοβαρή ζημιά σε έναν άλλο από τους Άραβες αντιπάλους του Ισραήλ και μπορεί να περιγραφεί ως αποσκοπούσα στο να αφήσει τους εκτοπισμένους κατοίκους του βόρειου Ισραήλ να επιστρέψουν στα σπίτια τους, θα μπορούσε να βοηθήσει να ικανοποιηθεί ένα μέρος της παρόρμησης τόσο των πολιτικών όσο και του ισραηλινού κοινού να κάνουν "κάτι" μπροστά στις αποτυχίες και τις απογοητεύσεις της τρέχουσας κρίσης.
Η καταστροφική επιχείρηση του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας, η οποία ξεπέρασε κατά πολύ οτιδήποτε μπορεί να εκληφθεί ως άμυνα και ακόμη και πολύ πέρα από τη στοχοποίηση της Χαμάς, ήταν περισσότερο ενστικτώδης παρά στρατηγική - ένας παρατεταμένος σπασμός θυμού για τη φρίκη που προκάλεσε η Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου. Η επέκταση του πολέμου στο Λίβανο θα επέκτεινε αυτό το μοτίβο. Το γεγονός ότι η Χεζμπολάχ (και άλλοι Λιβανέζοι) είναι Άραβες και ότι η Χεζμπολάχ υπήρξε παραδοσιακός αντίπαλος του Ισραήλ θα ήταν αρκετή αιτία για την επέκταση του πολέμου στο μυαλό πολλών απογοητευμένων και θυμωμένων Ισραηλινών.
Στο βαθμό που γνήσιες στρατηγικές εκτιμήσεις θα μπορούσαν να στηρίξουν μια ισραηλινή εισβολή στο Λίβανο, ο κύριος στόχος δεν θα ήταν να καταστραφεί η Χεζμπολάχ - που είναι πολύ μακριά - αλλά να εκδιωχθούν οι δυνάμεις της από το τμήμα του Λιβάνου νότια του ποταμού Λιτάνι. Η συνοδευτική ρητορική θα περιέγραφε μια τέτοια προσπάθεια ως δήθεν αγορά μακροπρόθεσμης ασφάλειας για το βόρειο Ισραήλ.
Η μακρά, αιματηρή ιστορία της ισραηλινής στρατιωτικής εμπλοκής στο Λίβανο υποδηλώνει έντονα ότι δεν θα μπορούσε να εξαγοραστεί τέτοια ασφάλεια. Οι Ισραηλινοί εισέβαλαν στον Λίβανο το 1978 και εισέβαλαν ξανά το 1982, φτάνοντας μέχρι τη Βηρυτό. Διατήρησε την κατοχή του νότιου Λιβάνου μέχρι το 2000. Και όμως, η Χεζμπολάχ είναι σήμερα τόσο ισχυρή όσο ήταν ποτέ. Η Χεζμπολάχ έγινε για πρώτη φορά γνωστή ως απάντηση στην εισβολή του 1982 ως η οργάνωση που έκανε περισσότερα από κάθε άλλη για να υπερασπιστεί τους Λιβανέζους από τις ισραηλινές εισβολές. Η λαϊκή υποστήριξή της συνεχίζει να στηρίζεται σε μεγάλο βαθμό στην αντιληπτή ανάγκη για μια τέτοια άμυνα - μια αντίληψη που οποιαδήποτε νέα ισραηλινή εισβολή θα ενίσχυε.
Ο πόλεμος Ισραήλ-Χεζμπολάχ το 2006 δίνει μια γεύση για το πώς θα μπορούσε να μοιάζει μια νέα σύγκρουση, αλλά ο νέος πόλεμος είναι πιθανό να είναι ακόμη πιο καταστροφικός. Η ικανότητα της Χεζμπολάχ για αεροπορικό βομβαρδισμό του Ισραήλ είναι τώρα μεγαλύτερη από ό,τι τότε. Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό των ρουκετών και πυραύλων στο οπλοστάσιό της ποικίλλουν ευρέως, αλλά κυμαίνονται γύρω στις 150.000. Ακόμα και τα μη εξελιγμένα βλήματα θα μπορούσαν να προκαλέσουν μεγάλη ζημιά, αν λόγω του μεγάλου αριθμού τους υπερκεράσουν το εξελιγμένο σύστημα αεράμυνας του Ισραήλ. Το Ισραήλ, βέβαια, θα ήταν αποφασισμένο να προκαλέσει τουλάχιστον τόσο θάνατο και καταστροφή προς την άλλη κατεύθυνση όσο απορρόφησε το ίδιο.
Η κυβέρνηση Μπάιντεν ειλικρινά και δικαίως δεν θέλει να δει έναν νέο πόλεμο Ισραήλ-Χεζμπολάχ. Οι ειρηνευτικές προσπάθειές της, ωστόσο, έχουν ελάχιστες προοπτικές επιτυχίας. Αν και το ψήφισμα 1701 του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο αποσκοπούσε στην επίλυση της σύγκρουσης του 2006 αλλά δεν εφαρμόστηκε ποτέ πλήρως, παρέχει ένα πλαίσιο για μια πιθανή νέα συμφωνία, οι σημερινές συνθήκες για την επίτευξη μιας τέτοιας συμφωνίας είναι δύσκολες. Οι ιδέες που συζητά ο απεσταλμένος των ΗΠΑ Amos Hochstein με Ισραηλινούς και Λιβανέζους αξιωματούχους επιχειρούν στην πραγματικότητα να διαχωρίσουν την εξίσωση Ισραήλ-Λιβάνου από τα όσα συμβαίνουν στη Λωρίδα της Γάζας. Αυτό μπορεί να μην είναι εφικτό, δεδομένης της αρνητικής ατμόσφαιρας από τη συνεχιζόμενη καταστροφή στη Γάζα και της στάσης της Χεζμπολάχ να διατηρεί την πίεση σε συμπάθεια προς τους Παλαιστίνιους της Γάζας.
Ορισμένες από τις δηλώσεις της κυβέρνησης δεν βοηθούν τις προοπτικές ειρηνικής επίλυσης και πιθανώς χειροτερεύουν τα πράγματα. Ο Hochstein φέρεται να είπε σε Άραβες αξιωματούχους στη Βηρυτό ότι αν ξεσπάσει ένας πόλεμος πλήρους κλίμακας κατά μήκος των συνόρων Ισραήλ-Λιβάνου, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υποστηρίξουν το Ισραήλ. Η κυβέρνηση έχει μεταφέρει το ίδιο μήνυμα στους Ισραηλινούς αξιωματούχους. Όποια αξία και αν έχουν τέτοια μηνύματα για την αποτροπή της επιθετικής συμπεριφοράς της Χεζμπολάχ, το μόνο που κάνουν είναι να ενθαρρύνουν την ίδια συμπεριφορά του Ισραήλ.
Αν ένας τέτοιος πόλεμος ξεσπάσει, τότε, όπως και η ισραηλινή επίθεση στη Λωρίδα της Γάζας, μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου θα δει τις Ηνωμένες Πολιτείες ως ιδιοκτήτες της σύγκρουσης. Και με αυτή την αντίληψη έρχονται όλες οι συναφείς αρνητικές συνέπειες για τα συμφέροντα των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένης της δυσφήμισης, της διπλωματικής απομόνωσης και της δίψας για εκδίκηση από βίαια στοιχεία. Επιπλέον, η στάση της κυβέρνησης δεν θα βελτιώσει μακροπρόθεσμα την ασφάλεια των Ισραηλινών πολιτών που υποτίθεται ότι προσπαθεί να βοηθήσει.