Khalil Harb - thecradle.co / Παρουσίαση Freepen.gr
Η χρονική συγκυρία της απόφασης του ΝΑΤΟ να ιδρύσει γραφείο συνδέσμου στην Ιορδανία στις αρχές του μήνα δεν είναι καθόλου τυχαία, δεδομένης της εξαιρετικής αναταραχής που επικρατεί στη Δυτική Ασία.
Η κίνηση αυτή ευθυγραμμίζεται με τις πρόσφατες επιθετικές επεμβάσεις του δυτικού στρατιωτικού οργανισμού στη Λιβύη και την Ουκρανία, παράλληλα με τη συνεχιζόμενη εμπλοκή στη Συρία, την Υεμένη, το Αφγανιστάν, το Σουδάν και την πρώην Γιουγκοσλαβία.
Οι ενέργειες του ΝΑΤΟ καταδεικνύουν ένα σταθερό μοτίβο παρεμβατικών πολιτικών από τα κράτη μέλη του, που συχνά παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και επιδεινώνουν την περιφερειακή αστάθεια.
Η στρατηγική τοποθέτηση του ΝΑΤΟ στη Δυτική Ασία
Το ΝΑΤΟ έχει πλέον τοποθετηθεί στην καρδιά της Δυτικής Ασίας, συγκεκριμένα στην Ιορδανία, εν μέσω της αναταραχής στο Ιράκ, τη Συρία και την κατεχόμενη Παλαιστίνη. Παρά την ισχυρή παρουσία του αμερικανικού και δυτικού στρατού και των μυστικών υπηρεσιών στο Χασεμιτικό Βασίλειο όλα αυτά τα χρόνια, η ίδρυση ενός γραφείου του ΝΑΤΟ σήμερα υποδηλώνει μια επείγουσα στρατηγική αναγκαιότητα.
Πολλοί παρατηρητές θεωρούν ότι πρόκειται είτε για προετοιμασία ενός μεγάλου πολέμου είτε για άσκηση αντίληψης με στόχο την αποτροπή, ιδίως υπό το πρίσμα της επιχείρησης «Αληθινή υπόσχεση» του Ιράν κατά του κράτους κατοχής τον Απρίλιο. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι το Υπουργείο Εξωτερικών της Ιορδανίας ανακοίνωσε την απόφαση να ανοίξει το γραφείο συνδέσμου του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο του 2023, αρκετούς μήνες πριν από την επιχείρηση Al-Aqsa Flood της παλαιστινιακής αντίστασης στις 7 Οκτωβρίου 2023.
Όμως οι ενημερωμένοι παρατηρητές, συμπεριλαμβανομένων των Ιορδανών αναλυτών, δεν μπορούσαν να διαχωρίσουν τη διείσδυση του ΝΑΤΟ στην περιοχή από την πρωτοφανή περιφερειακή σύγκρουση πριν από τρεις μήνες. Όταν το Ιράν αποφάσισε να απαντήσει στην ισραηλινή επίθεση στο κτίριο του προξενείου του στη Δαμασκό με την εκτόξευση πυραύλων και μη επανδρωμένων αεροσκαφών προς το Ισραήλ, ο ουρανός πάνω από την Ιορδανία έγινε ουσιαστικά πεδίο μάχης για τις δυνάμεις των ΗΠΑ, της Βρετανίας, του Ισραήλ, της Γαλλίας και της Ιορδανίας που προσπαθούσαν να αποτρέψουν την ιρανική επίθεση.
Μιλώντας στο The Cradle, μια πηγή προσκείμενη στον Άξονα Αντίστασης στη Βηρυτό αμφισβητεί την ουσιαστική αξία της αναβαθμισμένης παρουσίας του ΝΑΤΟ, δεδομένης της ήδη εκτεταμένης παρουσίας δυτικών δυνάμεων στο Αμμάν και γύρω από αυτό. Η χώρα φιλοξενεί σήμερα περίπου 3.000 Αμερικανούς στρατιώτες και σημαντικές δυτικές στρατιωτικές υποδομές, συμπεριλαμβανομένων βάσεων και λιμανιών όπως η αεροπορική βάση Muwaffaq Salti και ο Πύργος 22 (το σημείο μιας θανατηφόρας επίθεσης με μη επανδρωμένα αεροσκάφη τον Ιανουάριο).
Προάγγελος περιφερειακής αναταραχής
Η ίδρυση του γραφείου του ΝΑΤΟ στην Ιορδανία - για πρώτη φορά στην περιοχή - θα μπορούσε να θεωρηθεί ως το αρχικό βήμα προς μια βαθύτερη εμπλοκή στις συγκρούσεις της Δυτικής Ασίας. Όπως λέει στο The Cradle ο Ιορδανός στρατηγικός εμπειρογνώμονας Munther al-Hawarat:
Η Ιορδανία θέλει να ενισχύσει μια διπλωματική εταιρική σχέση εν αναμονή των εξελίξεων στην περιοχή και φιλοδοξεί επίσης να υποστηρίξει το ΝΑΤΟ σε πολλές υλικοτεχνικές επιχειρήσεις, αλλά γιατί αυτή την στιγμή; Πιστεύω ότι υπάρχει πιθανότητα επικίνδυνων εξελίξεων και φόβοι για έναν μεγάλο περιφερειακό πόλεμο, εάν υπάρξει αντιπαράθεση μεταξύ του κράτους κατοχής και της Χεζμπολάχ, και έτσι, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε μια μεγάλη περιφερειακή σύγκρουση.
Ο Hawarat προσθέτει πως, δεδομένης της πιθανότητας περαιτέρω ιρανικής παρέμβασης σε αυτή τη σύγκρουση, «η Ιορδανία αποτελεί περιοχή-στόχο για μελλοντικές στρατιωτικές επιχειρήσεις, εάν αυτές συμβούν, και ως εκ τούτου, το ΝΑΤΟ θέλει να δημιουργήσει κάποια μορφή αποτροπής».
Αλλά το σκηνικό είναι ευρύτερο από την Ιορδανία. Ο Hawarat εξηγεί:
Το μείζον, σαφές και ευρύ μήνυμα που θέλει να στείλει το ΝΑΤΟ είναι ότι είμαστε εδώ και πως σε οποιαδήποτε σημαντική σύγκρουση στην περιοχή, το ΝΑΤΟ ως συμμαχία θα είναι μέρος της και δεν θα εγκαταλείψει την περιοχή σε κανένα μέρος, είτε πρόκειται για το Ιράν, είτε για τη Ρωσία, είτε ακόμη και για την Κίνα. Ωστόσο, η συμμαχία εξακολουθεί να ενδιαφέρεται για την περιοχή της Μέσης Ανατολής και εξακολουθεί να τη θεωρεί εστία περιφερειακών συγκρούσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε διεθνή σύγκρουση. Εάν τα πράγματα πάνε προς μια στρατιωτική αντιπαράθεση, το ΝΑΤΟ θα είναι ενεργό σε αυτή τη σύγκρουση και, ως εκ τούτου, θα σταθεί απέναντι σε κάθε στρατιωτική πρόκληση που θα ασκηθεί από οποιοδήποτε περιφερειακό μέρος.
Με εξαίρεση φυσικά το Ισραήλ.
Προώθηση των σχέσεων με το Αμμάν
Μιλώντας στο The Cradle, η καθηγήτρια Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου του Λιβάνου, Δρ Leila Nicola, συμβουλεύει να μην βγάζουμε γρήγορα συμπεράσματα:
Το άνοιγμα του γραφείου στην Ιορδανία δεν σημαίνει ότι η Ιορδανία έχει καταστεί προστατευόμενη από το ΝΑΤΟ ή πως είναι ισότιμη με τα μέλη της συμμαχίας όσον αφορά την εφαρμογή της κοινής άμυνας, όπως ορίζει το άρθρο 5 της συνθήκης της συμμαχίας. Αντίθετα, το γραφείο αντικατοπτρίζει την προηγμένη σχέση της συμμαχίας με την Ιορδανία, σε συνδυασμό με το όραμα του ΝΑΤΟ για τη θέση του στη Δυτική Ασία, ειδικά όσον αφορά τη διατήρηση των ερεισμάτων στην περιοχή της Δυτικής Ασίας και όχι το άνοιγμα νέων μετώπων.
Σύμφωνα με τον Δρ Nicola, η δήλωση της Ατλαντικής Συμμαχίας σχετικά με τους στόχους του γραφείου στο Αμμάν δείχνει ότι «δε βλέπει τη Μέση Ανατολή [Δυτική Ασία] ως μια νέα περιοχή επιχειρήσεων. Αντίθετα, από την αρχή του πολέμου στην Ουκρανία, η συμμαχία δίνει προτεραιότητα στις απειλές που προέρχονται από τον ουκρανορωσικό πόλεμο και την αυξανόμενη παγκόσμια επιρροή της Κίνας».
Αλλά ο Nicola προσθέτει: «Η σημασία της Ιορδανίας έρχεται σε αυτό το πλαίσιο για δύο λόγους: τη γεωγραφική της θέση ως χώρα που γειτνιάζει τόσο με τη Συρία όσο και με το Ισραήλ, σε συνδυασμό με την αναγνώριση από το ΝΑΤΟ της σημασίας της Ιορδανίας για τη διατήρηση της ασφάλειας του Ισραήλ».
Η ιδέα μιας αυξανόμενης περιφερειακής-διεθνούς σύγκρουσης διασταυρώνεται με την ανάλυση της Ιορδανής δημοσιογράφου Rania al-Jaabari, η οποία βλέπει την πρωτοβουλία του ΝΑΤΟ ως:
Ένα πρόσθετο βήμα ως μέρος της σύγκρουσης που σχετίζεται με την εγκαθίδρυση ενός πολυπολικού κόσμου, η οποία ξεκίνησε από τη Συρία, συνδέεται με τον τρέχοντα πόλεμο στη Γάζα, την ειδική ρωσική στρατιωτική επιχείρηση στην Ουκρανία και επεκτείνεται στην περιοχή όχι μόνο μέσω του πολέμου στη Γάζα αλλά και μέσω της μεγάλης σύγκρουσης μεταξύ του Ισραήλ, της Χεζμπολάχ και της Ανσαράλα στην Υεμένη και τη Συρία.
Ο Jaabari συνεχίζει: «Αν αναγνωρίσουμε ότι το Ισραήλ είναι απλώς ένα αμερικανικό αεροπλανοφόρο στην περιοχή μας, θα καταλάβουμε πως το ΝΑΤΟ πρέπει να ενισχύσει τα θεμέλιά του εδώ με πολλούς τρόπους. Το θέμα μπορεί να μην περιορίζεται στην ίδρυση ενός γραφείου του ΝΑΤΟ στο Αμμάν- η αποτελεσματικότητα αυτού του γραφείου τις επόμενες ημέρες θα δείξει τι διακυβεύεται όσο το μονοπολικό σύστημα υποχωρεί στον κόσμο».
Με την εγκατάσταση του γραφείου στο Αμμάν, ο Hawarat υποστηρίζει ότι «το ΝΑΤΟ ανακοινώνει μια νέα ισορροπία ισχύος, μια ισορροπία αποτροπής και μια ισορροπία για τη διασφάλιση της σταθερότητας στο πλαίσιο ορισμένων ορίων ισορροπίας και κανόνων εμπλοκής στην περιοχή, οι οποίοι δεν πρέπει να υπερβαίνουν τα όρια του περιφερειακού πολέμου. Με την τεράστια στρατιωτική του ισχύ, τις μεγάλες του δυνατότητες και την ικανότητά του να παρεμβαίνει λογιστικά και στρατιωτικά με τρόπο που ασκεί επιρροή, το ΝΑΤΟ στέκεται απέναντι σε κάθε μέρος που θεωρεί εχθρό».
Ο ίδιος εξηγεί το «ιορδανικό-ατλαντικό» βήμα επισημαίνοντας ορισμένα αναπόφευκτα γεγονότα: Η κίνηση «εντάσσεται στο πλαίσιο μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής. Η Ιορδανία ήταν μέρος των συμμαχιών του ΝΑΤΟ, αλλά τώρα φαίνεται πως υπάρχει μια διαδικασία σταθεροποίησης αυτής της συμμαχίας θεσμικά. Αυτό εξαρτάται από τη σταθερότητα της Ιορδανίας σε μια ασταθή περιοχή με πολλές συγκρούσεις».
Η Ιορδανία βρίσκεται γεωγραφικά ανάμεσα στο Ισραήλ, τη Σαουδική Αραβία, τη Συρία και το Ιράκ. Επιπλέον, η Ιορδανία βρίσκεται σε επαφή στα σύνορά της με περίπου 72 οργανώσεις, που υπάρχουν στα βόρεια σύνορα της Ιορδανίας και στα νότια σύνορα της Συρίας, όπου το Ιράν θα μπορούσε να επέμβει μέσω αυτών.
Ανοίγοντας το δρόμο για ένα «αραβοϊσραηλινό ΝΑΤΟ»
Σε συνέντευξη Τύπου την περασμένη εβδομάδα, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ ανακοίνωσε το άνοιγμα του γραφείου στο περιθώριο της Συνόδου Κορυφής της Συμμαχίας που πραγματοποιήθηκε στην Ουάσιγκτον, δηλώνοντας: «Η Ιορδανία είναι ένας μακροχρόνιος, ιδιαίτερα πολύτιμος εταίρος του ΝΑΤΟ».
Επισήμανε ότι το γραφείο συνδέσμου της συμμαχίας στο Αμμάν θα διευρύνει τη συνεργασία και θα ανεβάσει τις διμερείς σχέσεις σε νέο επίπεδο. Το ΝΑΤΟ συνεργάζεται πλέον στενότερα με τους περιφερειακούς εταίρους του, συμπεριλαμβανομένης της Ιορδανίας, και τις συμμαχίες στο Ιράκ, την Τυνησία και τη Μαυριτανία, καθώς και με διάφορα γειτονικά κράτη της Μεσογείου και του Περσικού Κόλπου.
Ωστόσο, το καθεστώς, η στρατηγική θέση και ο επιθυμητός ρόλος της Ιορδανίας διαφέρουν από τους άλλους εταίρους της συμμαχίας.
Διπλωματικές πηγές στη Βηρυτό αναφέρουν στο The Cradle ότι η κίνηση του ΝΑΤΟ δεν αποτελεί έκπληξη. Η Ιορδανία διατηρεί ήδη εξαιρετικές σχέσεις με τις χώρες που ανήκουν σε αυτή τη δυτική στρατιωτική συμμαχία, η οποία αντιλαμβάνεται τη σημασία της γεωγραφικής θέσης του βασιλείου και τους διαφορετικούς ρόλους που μπορεί να διαδραματίσει η ιορδανική μοναρχία.
Αλλά υπάρχουν όρια στο πόσο μακριά μπορεί το ΝΑΤΟ να προωθήσει την ατζέντα του στο Αμμάν. Οι Ιορδανοί εξακολουθούν να ανησυχούν έντονα για τις πιθανές εξελίξεις στην Παλαιστίνη, με τις αυξανόμενες ισραηλινές προσπάθειες να εκτοπιστούν οι Παλαιστίνιοι όχι μόνο από τη Γάζα αλλά και από τη Δυτική Όχθη και την περιοχή της κοιλάδας του Ιορδάνη προς το βασίλειο.
Υπό το πρίσμα αυτών των ανησυχιών, προκύπτουν ερωτήματα σχετικά με την υλικοτεχνική υποστήριξη που θα χρειαστεί το βασίλειο για τη διαχείριση μιας τέτοιας έκτακτης ανάγκης. Τι είδους διοίκηση ή πολιτική διαχείριση κρίσεων θα απαιτηθεί; Προετοιμάζεται πράγματι η περιοχή για μια μεγάλη σύγκρουση, ιδίως εάν το Ισραήλ συνεχίσει τις επιθετικές του ενέργειες και απειλεί να κλιμακώσει το βόρειο μέτωπό του με τον Λίβανο;
Έχει τελικά πραγματοποιήσει ο βασιλιάς της Ιορδανίας Αμπντάλα μπιν Χουσεΐν το μακροχρόνιο όραμά του για τη δημιουργία ενός «αραβοϊσραηλινού ΝΑΤΟ», το οποίο υποστήριζε επί χρόνια μετά την κινδυνολογική θεωρία του για τη δημιουργία μιας «σιιτικής ημισελήνου» στη Δυτική Ασία; Η ίδρυση του γραφείου συνδέσμου του ΝΑΤΟ στο Αμμάν θα μπορούσε να είναι μόνο το πρώτο βήμα προς την εμβάθυνση και τη δυνητικά πιο επικίνδυνη εμπλοκή του Αμμάν στις πολύπλοκες συγκρούσεις της περιοχής.