 |
| Sputnik / Sputnik |
Η Μόσχα δεν ενδιαφέρεται να είναι απλώς θεατής στη σύγκρουση Κίνας-ΗΠΑ. Έτσι, επεκτείνει τις δραστηριότητές της.
Του Timofey Bordachev, Διευθυντή Προγράμματος της Λέσχης Βαλντάι - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο πιο λανθασμένος τρόπος για την ανάπτυξη της ρωσικής πολιτικής στην Ασία θα ήταν να επικεντρωθεί στην αλληλεπίδραση με περιφερειακούς θεσμούς και πλατφόρμες, "αδελφικά νεκροταφεία" όπου η ατομική έκφραση χάνεται στην ανάγκη να βρουν όλοι έναν κοινό παρονομαστή. Αυτό ισχύει ακόμη περισσότερο τώρα που οι θεσμοί αυτοί έχουν μετατραπεί σε αρένες αντιπαράθεσης μεταξύ της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών, οι οποίες δεν περιορίζονται καθόλου στο να τους χρησιμοποιούν αποκλειστικά προς το συμφέρον του δικού τους αγώνα. Παλαιότερα, μόνο οι Αμερικανοί το έκαναν αυτό, καθιστώντας τις περισσότερες περιφερειακές πλατφόρμες τόσο ανούσιες όσο και οι διεθνείς διασκέψεις. Τώρα η Κίνα έχει προσχωρήσει και προωθεί τη δική της ατζέντα. Ως αποτέλεσμα, ο χώρος για θετική αλληλεπίδραση στο πλαίσιο οντοτήτων όπως η APEC ή η Σύνοδος Κορυφής της Ανατολικής Ασίας (EAS) - οι οποίες μέχρι πριν από λίγα χρόνια θεωρούνταν σημαντικές για την προώθηση των ρωσικών συμφερόντων στην Ασία - συρρικνώνεται. Ως εκ τούτου, η πιο ελπιδοφόρα στρατηγική για τη Ρωσία στην Ασία σήμερα είναι να επικεντρωθεί στον διάλογο με μεμονωμένες χώρες της περιοχής, λαμβάνοντας υπόψη τα συμφέροντά τους καθώς και τα δικά της.
Από την αρχή, η στροφή της Ρωσίας προς την Ανατολή θεωρήθηκε ως ένα σχέδιο που αποσκοπούσε όχι μόνο στην αύξηση του όγκου των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων με τα ασιατικά κράτη, αλλά και ως σημαντικό για την πολιτική παρουσία της Μόσχας στην περιοχή αυτή. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η διαδικασία ξεκίνησε σε μια ριζικά διαφορετική ιστορική εποχή, όταν ο κόσμος συνέχισε να ζει με τους κανόνες της παγκοσμιοποίησης, που δημιουργήθηκαν υπό την ηγεσία των δυτικών χωρών και κυρίως προς το συμφέρον τους. Τώρα, η κατάσταση εντός και γύρω από την Ασία έχει αλλάξει σημαντικά.
Πρώτον, ο ίδιος ο χώρος του παγκόσμιου οικονομικού ανοίγματος διαβρώνεται σταδιακά υπό την πίεση της πολιτικής κυρώσεων της Δύσης κατά της Κίνας και της Ρωσίας.
Δεύτερον, στο πλαίσιο μιας σειράς μεγάλων στρατιωτικών και πολιτικών κρίσεων στις οποίες εμπλέκονται οι μεγάλες δυνάμεις, τίθεται υπό αμφισβήτηση η βιωσιμότητα των διεθνών θεσμών που λειτούργησαν ως οι κύριοι φορείς της πολιτικής παγκοσμιοποίησης τα τελευταία χρόνια.
Τρίτον, οι πολυδιάστατες διεργασίες αποκτούν δυναμική στην ίδια την Ασία λόγω της όξυνσης των σινοαμερικανικών αντιθέσεων και της επικίνδυνης θέσης των περιφερειακών δυνάμεων σε αυτές τις συνθήκες.
Τέλος, η ίδια η Ρωσία έχει αναπροσανατολίσει σημαντικά τις εξωτερικές οικονομικές της σχέσεις προς την Ασία τα τελευταία χρόνια. Αυτό έχει υποκινηθεί από τη σύγκρουση με τη Δύση και την πίεση των κυρώσεών της, ενώ σχεδόν όλες οι ασιατικές χώρες παραμένουν φιλικές προς τη Ρωσία.
Αυτό σημαίνει ότι τώρα, σχεδόν δεκαπέντε χρόνια αφότου η στροφή προς την Ανατολή άρχισε να διαμορφώνεται ως σημαντική συνιστώσα της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, είναι καιρός να ρίξουμε μια κριτική ματιά στις διάφορες δογματικές πτυχές της. Σε κάθε περίπτωση, η ρωσική πολιτική στην Ασία δεν είναι αμετάβλητη από την εποχή που η γενική κατάσταση στον κόσμο ήταν πολύ διαφορετική. Και ορισμένες διατάξεις αυτής της πολιτικής πρέπει να αποσαφηνιστούν ουσιαστικά. Πρώτα απ' όλα, όσον αφορά τις μορφές της πολιτικής παρουσίας στην Ασία και την εγκαθίδρυση διαλόγου με μεμονωμένα ασιατικά κράτη. Οι πρόσφατες επισκέψεις του Ρώσου Προέδρου στη Βόρεια Κορέα και το Βιετνάμ απλώς επιβεβαιώνουν ότι η στρατηγική μας στην Ασία επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στο διάλογο με μεμονωμένα κράτη. Αυτό δεν αποκλείει την προσοχή σε ευρείες διεθνείς μορφές. Αλλά αυτά δεν μπορούν πλέον να χρησιμεύσουν ως οι πρωταρχικές πλατφόρμες για την προώθηση των ρωσικών συμφερόντων.
Και στις δύο περιπτώσεις, η εντατικοποίηση του διαλόγου αποτελεί ένδειξη του υψηλού επιπέδου εμπιστοσύνης μεταξύ της Ρωσίας και του κύριου εταίρου της στην Ασία, της Κίνας.
Για το Πεκίνο, όλη η Ασία είναι μια περιοχή όπου η πολιτιστική του επιρροή είναι κυρίαρχη εδώ και αιώνες, αν όχι χιλιετίες. Είναι ο κινεζικός πολιτισμός, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής του παράδοσης, που έχει διαμορφώσει το φιλοσοφικό υπόβαθρο της κρατικής υπόστασης των χωρών, ακόμη και αν οι σχέσεις τους με την Κίνα δεν ήταν απαλλαγμένες από συγκρούσεις. Ωστόσο, το Πεκίνο δεν έχει συμμαχήσει με κανέναν από τους άμεσους γείτονές του και πολλοί από αυτούς είναι ανήσυχοι για την αυξανόμενη ισχύ του. Ένας άλλος ανησυχητικός παράγοντας για τις ασιατικές χώρες, τον οποίο κατανοούν και οι Κινέζοι, είναι η αυξανόμενη σύγκρουση μεταξύ Πεκίνου και Ουάσινγκτον. Εδώ και αρκετές δεκαετίες, σχεδόν όλες οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας έχουν επωφεληθεί από την παγκοσμιοποίηση που καθοδηγείται από τη σινοαμερικανική συνεργασία. Τώρα η κατάσταση αλλάζει.
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η Κίνα γνωρίζει πως η μονομερής ενίσχυση της δικής της θέσης στην περιοχή θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω προσέγγιση μεταξύ κρατών όπως το Βιετνάμ και οι ΗΠΑ. Αυτό θα ήταν ένας αποσταθεροποιητικός παράγοντας. Η Βόρεια Κορέα είναι μια διαφορετική περίπτωση, φυσικά. Αλλά και εδώ οι επιλογές του Πεκίνου είναι πολύ περιορισμένες. Αν και η αντιπαράθεση με την Ουάσιγκτον είναι μια μη αναστρέψιμη, αντικειμενική διαδικασία, η Κίνα θέλει να την κάνει όσο το δυνατόν πιο ειρηνική. Η Ρωσία, από την άλλη πλευρά, είναι πολύ πιο ελεύθερη στις ενέργειές της, όπως επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσματα της επίσκεψης του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Πιονγκγιάνγκ. Η Κίνα φαίνεται να κατανοεί ότι το πρόβλημα της απομόνωσης της Βόρειας Κορέας πρέπει να επιλυθεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Αλλά για τους δικούς της λόγους δεν είναι διατεθειμένη να το κάνει άμεσα. Ταυτόχρονα, η εμπλοκή και η εταιρική σχέση της Ρωσίας με την Πιονγκγιάνγκ δεν μπορεί να αποτελέσει απειλή για τα συμφέροντα και την ασφάλεια του Πεκίνου. Αυτή είναι η φύση της σχέσης Ρωσίας-Κίνας.
Στην περίπτωση του Βιετνάμ, το έργο της ρωσικής διπλωματίας συνδέεται επίσης με την επιθυμία των ασιατικών χωρών να εξισορροπήσουν την επιρροή της Κίνας και την πίεση των ΗΠΑ. Οι βιετναμέζικες αρχές δεν κρύβουν ότι η Ουάσινγκτον αποτελεί για αυτές εταίρο προτεραιότητας στο εμπόριο, την τεχνολογία και τις επενδύσεις. Και η ανάπτυξη των πολιτικών δεσμών μεταξύ των δύο χωρών καθιστά σαφές στο Πεκίνο ότι το Βιετνάμ, όπως και η Ινδία, δεν μπορεί να θεωρήσει τον εαυτό του ως μέρος της σφαίρας επιρροής της Κίνας. Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ φαίνεται επίσης να συνειδητοποιούν ότι κανείς στο Βιετνάμ δεν θα γίνει ο άνευ όρων σύμμαχος της Ουάσινγκτον στην αντιμετώπιση του ισχυρού γείτονά της. Αυτό έρχεται γενικά σε αντίθεση με τη λογική της συμπεριφοράς των μεγάλων δυνάμεων του κόσμου, μεταξύ των οποίων το Βιετνάμ κατέχει εξέχουσα θέση.
Και σε αυτή την περίπτωση, η ενίσχυση των δεσμών με τη Ρωσία καθίσταται η καταλληλότερη εναλλακτική λύση στην ανεπιθύμητη επιλογή μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ.
Θα ήταν ασφαλώς λίγο υπερβολικό να πιστεύει κανείς πως η Ρωσία μπορεί να αντικαταστήσει έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς και οικονομικούς εταίρους του Βιετνάμ. Είναι όμως ένας ανεξάρτητος και αξιόπιστος φίλος σε τόσο σημαντικούς τομείς όπως το εμπόριο ενέργειας και τροφίμων. Το ζήτημα του ανταγωνισμού με την ΕΕ δεν τίθεται καν εδώ - τα τελευταία χρόνια οι δυτικοευρωπαϊκές δυνάμεις έχουν επιβεβαιώσει πλήρως τη θέση τους ως κατώτεροι σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών, χωρίς δική τους γεωπολιτική αξία.
Συνοψίζοντας, η ρωσική πολιτική στην Ασία έχει εισέλθει πλέον στο επόμενο στάδιο της ανάπτυξής της. Δεν βασίζεται πλέον στις ιδέες του παρελθόντος, όταν το σημαντικότερο ήταν να "φωτιστούν" όσο το δυνατόν περισσότερες διεθνείς πλατφόρμες και φόρουμ. Αυτός ο φωτισμός πέτυχε πολύ λίγα πράγματα στο παρελθόν -το δικαίωμα να είναι θεατής στη σινοαμερικανική σύγκρουση- και τώρα έχει καταστεί εντελώς ανούσιος. Αλλά η ενίσχυση της σχέσης σε διμερές επίπεδο είναι ένα επίπονο έργο για τους διπλωμάτες και τις επιχειρήσεις και ελάχιστα ενδιαφέρει το κοινό ή τα μέσα ενημέρωσης. Τα επόμενα χρόνια, λοιπόν, το έργο της προσέγγισης με τα ασιατικά κράτη θα μοιάζει με μια ομαλή διαδικασία, αλλά πίσω από τα παρασκήνια θα υπάρχει πολύ σκληρή δουλειά.
* Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από το Valdai Discussion Club.
Από την αρχή, η στροφή της Ρωσίας προς την Ανατολή θεωρήθηκε ως ένα σχέδιο που αποσκοπούσε όχι μόνο στην αύξηση του όγκου των εμπορικών και οικονομικών σχέσεων με τα ασιατικά κράτη, αλλά και ως σημαντικό για την πολιτική παρουσία της Μόσχας στην περιοχή αυτή. Θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι η διαδικασία ξεκίνησε σε μια ριζικά διαφορετική ιστορική εποχή, όταν ο κόσμος συνέχισε να ζει με τους κανόνες της παγκοσμιοποίησης, που δημιουργήθηκαν υπό την ηγεσία των δυτικών χωρών και κυρίως προς το συμφέρον τους. Τώρα, η κατάσταση εντός και γύρω από την Ασία έχει αλλάξει σημαντικά.
Πρώτον, ο ίδιος ο χώρος του παγκόσμιου οικονομικού ανοίγματος διαβρώνεται σταδιακά υπό την πίεση της πολιτικής κυρώσεων της Δύσης κατά της Κίνας και της Ρωσίας.
Δεύτερον, στο πλαίσιο μιας σειράς μεγάλων στρατιωτικών και πολιτικών κρίσεων στις οποίες εμπλέκονται οι μεγάλες δυνάμεις, τίθεται υπό αμφισβήτηση η βιωσιμότητα των διεθνών θεσμών που λειτούργησαν ως οι κύριοι φορείς της πολιτικής παγκοσμιοποίησης τα τελευταία χρόνια.
Τρίτον, οι πολυδιάστατες διεργασίες αποκτούν δυναμική στην ίδια την Ασία λόγω της όξυνσης των σινοαμερικανικών αντιθέσεων και της επικίνδυνης θέσης των περιφερειακών δυνάμεων σε αυτές τις συνθήκες.
Τέλος, η ίδια η Ρωσία έχει αναπροσανατολίσει σημαντικά τις εξωτερικές οικονομικές της σχέσεις προς την Ασία τα τελευταία χρόνια. Αυτό έχει υποκινηθεί από τη σύγκρουση με τη Δύση και την πίεση των κυρώσεών της, ενώ σχεδόν όλες οι ασιατικές χώρες παραμένουν φιλικές προς τη Ρωσία.
Αυτό σημαίνει ότι τώρα, σχεδόν δεκαπέντε χρόνια αφότου η στροφή προς την Ανατολή άρχισε να διαμορφώνεται ως σημαντική συνιστώσα της ρωσικής εξωτερικής πολιτικής, είναι καιρός να ρίξουμε μια κριτική ματιά στις διάφορες δογματικές πτυχές της. Σε κάθε περίπτωση, η ρωσική πολιτική στην Ασία δεν είναι αμετάβλητη από την εποχή που η γενική κατάσταση στον κόσμο ήταν πολύ διαφορετική. Και ορισμένες διατάξεις αυτής της πολιτικής πρέπει να αποσαφηνιστούν ουσιαστικά. Πρώτα απ' όλα, όσον αφορά τις μορφές της πολιτικής παρουσίας στην Ασία και την εγκαθίδρυση διαλόγου με μεμονωμένα ασιατικά κράτη. Οι πρόσφατες επισκέψεις του Ρώσου Προέδρου στη Βόρεια Κορέα και το Βιετνάμ απλώς επιβεβαιώνουν ότι η στρατηγική μας στην Ασία επικεντρώνεται όλο και περισσότερο στο διάλογο με μεμονωμένα κράτη. Αυτό δεν αποκλείει την προσοχή σε ευρείες διεθνείς μορφές. Αλλά αυτά δεν μπορούν πλέον να χρησιμεύσουν ως οι πρωταρχικές πλατφόρμες για την προώθηση των ρωσικών συμφερόντων.
Και στις δύο περιπτώσεις, η εντατικοποίηση του διαλόγου αποτελεί ένδειξη του υψηλού επιπέδου εμπιστοσύνης μεταξύ της Ρωσίας και του κύριου εταίρου της στην Ασία, της Κίνας.
Για το Πεκίνο, όλη η Ασία είναι μια περιοχή όπου η πολιτιστική του επιρροή είναι κυρίαρχη εδώ και αιώνες, αν όχι χιλιετίες. Είναι ο κινεζικός πολιτισμός, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής του παράδοσης, που έχει διαμορφώσει το φιλοσοφικό υπόβαθρο της κρατικής υπόστασης των χωρών, ακόμη και αν οι σχέσεις τους με την Κίνα δεν ήταν απαλλαγμένες από συγκρούσεις. Ωστόσο, το Πεκίνο δεν έχει συμμαχήσει με κανέναν από τους άμεσους γείτονές του και πολλοί από αυτούς είναι ανήσυχοι για την αυξανόμενη ισχύ του. Ένας άλλος ανησυχητικός παράγοντας για τις ασιατικές χώρες, τον οποίο κατανοούν και οι Κινέζοι, είναι η αυξανόμενη σύγκρουση μεταξύ Πεκίνου και Ουάσινγκτον. Εδώ και αρκετές δεκαετίες, σχεδόν όλες οι χώρες της Νοτιοανατολικής Ασίας έχουν επωφεληθεί από την παγκοσμιοποίηση που καθοδηγείται από τη σινοαμερικανική συνεργασία. Τώρα η κατάσταση αλλάζει.
Μπορούμε να υποθέσουμε ότι η Κίνα γνωρίζει πως η μονομερής ενίσχυση της δικής της θέσης στην περιοχή θα μπορούσε να οδηγήσει σε περαιτέρω προσέγγιση μεταξύ κρατών όπως το Βιετνάμ και οι ΗΠΑ. Αυτό θα ήταν ένας αποσταθεροποιητικός παράγοντας. Η Βόρεια Κορέα είναι μια διαφορετική περίπτωση, φυσικά. Αλλά και εδώ οι επιλογές του Πεκίνου είναι πολύ περιορισμένες. Αν και η αντιπαράθεση με την Ουάσιγκτον είναι μια μη αναστρέψιμη, αντικειμενική διαδικασία, η Κίνα θέλει να την κάνει όσο το δυνατόν πιο ειρηνική. Η Ρωσία, από την άλλη πλευρά, είναι πολύ πιο ελεύθερη στις ενέργειές της, όπως επιβεβαιώνεται από τα αποτελέσματα της επίσκεψης του Βλαντιμίρ Πούτιν στην Πιονγκγιάνγκ. Η Κίνα φαίνεται να κατανοεί ότι το πρόβλημα της απομόνωσης της Βόρειας Κορέας πρέπει να επιλυθεί με τον έναν ή τον άλλο τρόπο. Αλλά για τους δικούς της λόγους δεν είναι διατεθειμένη να το κάνει άμεσα. Ταυτόχρονα, η εμπλοκή και η εταιρική σχέση της Ρωσίας με την Πιονγκγιάνγκ δεν μπορεί να αποτελέσει απειλή για τα συμφέροντα και την ασφάλεια του Πεκίνου. Αυτή είναι η φύση της σχέσης Ρωσίας-Κίνας.
Στην περίπτωση του Βιετνάμ, το έργο της ρωσικής διπλωματίας συνδέεται επίσης με την επιθυμία των ασιατικών χωρών να εξισορροπήσουν την επιρροή της Κίνας και την πίεση των ΗΠΑ. Οι βιετναμέζικες αρχές δεν κρύβουν ότι η Ουάσινγκτον αποτελεί για αυτές εταίρο προτεραιότητας στο εμπόριο, την τεχνολογία και τις επενδύσεις. Και η ανάπτυξη των πολιτικών δεσμών μεταξύ των δύο χωρών καθιστά σαφές στο Πεκίνο ότι το Βιετνάμ, όπως και η Ινδία, δεν μπορεί να θεωρήσει τον εαυτό του ως μέρος της σφαίρας επιρροής της Κίνας. Ταυτόχρονα, οι ΗΠΑ φαίνεται επίσης να συνειδητοποιούν ότι κανείς στο Βιετνάμ δεν θα γίνει ο άνευ όρων σύμμαχος της Ουάσινγκτον στην αντιμετώπιση του ισχυρού γείτονά της. Αυτό έρχεται γενικά σε αντίθεση με τη λογική της συμπεριφοράς των μεγάλων δυνάμεων του κόσμου, μεταξύ των οποίων το Βιετνάμ κατέχει εξέχουσα θέση.
Και σε αυτή την περίπτωση, η ενίσχυση των δεσμών με τη Ρωσία καθίσταται η καταλληλότερη εναλλακτική λύση στην ανεπιθύμητη επιλογή μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ.
Θα ήταν ασφαλώς λίγο υπερβολικό να πιστεύει κανείς πως η Ρωσία μπορεί να αντικαταστήσει έναν από τους μεγαλύτερους εμπορικούς και οικονομικούς εταίρους του Βιετνάμ. Είναι όμως ένας ανεξάρτητος και αξιόπιστος φίλος σε τόσο σημαντικούς τομείς όπως το εμπόριο ενέργειας και τροφίμων. Το ζήτημα του ανταγωνισμού με την ΕΕ δεν τίθεται καν εδώ - τα τελευταία χρόνια οι δυτικοευρωπαϊκές δυνάμεις έχουν επιβεβαιώσει πλήρως τη θέση τους ως κατώτεροι σύμμαχοι των Ηνωμένων Πολιτειών, χωρίς δική τους γεωπολιτική αξία.
Συνοψίζοντας, η ρωσική πολιτική στην Ασία έχει εισέλθει πλέον στο επόμενο στάδιο της ανάπτυξής της. Δεν βασίζεται πλέον στις ιδέες του παρελθόντος, όταν το σημαντικότερο ήταν να "φωτιστούν" όσο το δυνατόν περισσότερες διεθνείς πλατφόρμες και φόρουμ. Αυτός ο φωτισμός πέτυχε πολύ λίγα πράγματα στο παρελθόν -το δικαίωμα να είναι θεατής στη σινοαμερικανική σύγκρουση- και τώρα έχει καταστεί εντελώς ανούσιος. Αλλά η ενίσχυση της σχέσης σε διμερές επίπεδο είναι ένα επίπονο έργο για τους διπλωμάτες και τις επιχειρήσεις και ελάχιστα ενδιαφέρει το κοινό ή τα μέσα ενημέρωσης. Τα επόμενα χρόνια, λοιπόν, το έργο της προσέγγισης με τα ασιατικά κράτη θα μοιάζει με μια ομαλή διαδικασία, αλλά πίσω από τα παρασκήνια θα υπάρχει πολύ σκληρή δουλειά.
* Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από το Valdai Discussion Club.