 |
| Iran's President-elect Masoud Pezeshkian gestures during a gathering with his supporters at the shrine of Iran's late leader Ayatollah Ruhollah Khomeini, in south of Tehran, Iran July 6, 2024. Majid Asgaripour/WANA (West Asia News Agency) via REUTERS |
Η προεδρία του Πεζεσκιάν υποβαθμίζεται από εκείνους που δεν βλέπουν ποτέ διπλωματικές ευκαιρίες. Κάνουν λάθος.
Η πολιτική μετριοπάθεια έχει κερδίσει μια νίκη στο Ιράν.
Paul R. Pillar - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο καρδιοχειρουργός και πρώην υπουργός Υγείας Masoud Pezeshkian νίκησε τον ακλόνητο συντηρητικό Saeed Jalili στις επαναληπτικές προεδρικές εκλογές, με διαφορά 16,3 εκατομμυρίων ψήφων έναντι 13,5 εκατομμυρίων ψήφων.
Μεγάλο μέρος της πλατφόρμας του Pezeshkian επικεντρώθηκε σε εσωτερικά ζητήματα, όπως η χαλάρωση των αυστηρών κανόνων σχετικά με το γυναικείο ντύσιμο. Ωστόσο, ζήτησε επίσης τη δέσμευση με τη Δύση προς το συμφέρον της χαλάρωσης των κυρώσεων κατά του Ιράν - σε αντίθεση με το μήνυμα αυτοδυναμίας του Τζαλίλι.
Ο Πεζεσκιάν ήταν ο μόνος μετριοπαθής μεταρρυθμιστής μεταξύ των έξι υποψηφίων που το κυριαρχούμενο από σκληροπυρηνικούς Φρουρούς Συμβούλιο είχε επιτρέψει να κατέβει στις εκλογές αυτές. Οι εικασίες θα συνεχιστούν σχετικά με το γιατί το Συμβούλιο επέτρεψε ακόμη και στον Πεζεσκιάν να θέσει υποψηφιότητα. Πιθανώς το έκανε για να τονώσει την προσέλευση των ψηφοφόρων και να κάνει έτσι τις εκλογές να φαίνονται πιο νόμιμες από ό,τι θα ήταν διαφορετικά.
Ο Pezeshkian προσέλκυσε αρκετούς ψηφοφόρους που έμειναν στο σπίτι τους στον πρώτο γύρο - με ποσοστό συμμετοχής 50% στον επαναληπτικό γύρο, αφού μόνο το 40% ψήφισε δύο εβδομάδες πριν - για να αντισταθμίσει τους υποστηρικτές άλλων συντηρητικών υποψηφίων που υποστήριξαν τον Jalili.
Η πολιτική μετριοπάθεια έχει κερδίσει μια νίκη στο Ιράν.
Paul R. Pillar - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο καρδιοχειρουργός και πρώην υπουργός Υγείας Masoud Pezeshkian νίκησε τον ακλόνητο συντηρητικό Saeed Jalili στις επαναληπτικές προεδρικές εκλογές, με διαφορά 16,3 εκατομμυρίων ψήφων έναντι 13,5 εκατομμυρίων ψήφων.
Μεγάλο μέρος της πλατφόρμας του Pezeshkian επικεντρώθηκε σε εσωτερικά ζητήματα, όπως η χαλάρωση των αυστηρών κανόνων σχετικά με το γυναικείο ντύσιμο. Ωστόσο, ζήτησε επίσης τη δέσμευση με τη Δύση προς το συμφέρον της χαλάρωσης των κυρώσεων κατά του Ιράν - σε αντίθεση με το μήνυμα αυτοδυναμίας του Τζαλίλι.
Ο Πεζεσκιάν ήταν ο μόνος μετριοπαθής μεταρρυθμιστής μεταξύ των έξι υποψηφίων που το κυριαρχούμενο από σκληροπυρηνικούς Φρουρούς Συμβούλιο είχε επιτρέψει να κατέβει στις εκλογές αυτές. Οι εικασίες θα συνεχιστούν σχετικά με το γιατί το Συμβούλιο επέτρεψε ακόμη και στον Πεζεσκιάν να θέσει υποψηφιότητα. Πιθανώς το έκανε για να τονώσει την προσέλευση των ψηφοφόρων και να κάνει έτσι τις εκλογές να φαίνονται πιο νόμιμες από ό,τι θα ήταν διαφορετικά.
Ο Pezeshkian προσέλκυσε αρκετούς ψηφοφόρους που έμειναν στο σπίτι τους στον πρώτο γύρο - με ποσοστό συμμετοχής 50% στον επαναληπτικό γύρο, αφού μόνο το 40% ψήφισε δύο εβδομάδες πριν - για να αντισταθμίσει τους υποστηρικτές άλλων συντηρητικών υποψηφίων που υποστήριξαν τον Jalili.
Η υποβάθμιση της σημασίας των ιρανικών προεδρικών εκλογών από τους ξένους παρατηρητές ξεκινά αναπόφευκτα με την παρατήρηση πως η πιο ισχυρή προσωπικότητα στο Ιράν δεν είναι ο πρόεδρος, αλλά ο ανώτατος ηγέτης, ο Αλί Χαμενεΐ. Είναι αλήθεια, αλλά το γεγονός αυτό δύσκολα ισοδυναμεί με το ότι η επιλογή του προέδρου είναι ασήμαντη.
Ο Ιρανός πρόεδρος είναι από μόνος του ένα κέντρο εξουσίας και έχει επιρροή σε ένα ευρύ φάσμα πολιτικής. Οι ιδεολογικοί προσανατολισμοί των προηγούμενων Ιρανών προέδρων, οι οποίοι κυμαίνονταν από σκληροπυρηνικούς έως μεταρρυθμιστές, έκαναν ορατές τις διαφορές στην εξωτερική πολιτική της Τεχεράνης.
Η απλή υποβάθμιση αγνοεί επίσης ορισμένες από τις επιλογές του ίδιου του Χαμενεΐ. Το σημαντικότερο προϊόν της δέσμευσης μεταξύ της Δύσης και του Ιράν τα τελευταία χρόνια -το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης (JCPOA) του 2015, γνωστό και ως πυρηνική συμφωνία του Ιράν- ήταν, από ιρανικής πλευράς, σε μεγάλο βαθμό έργο του πρώην μεταρρυθμιστή προέδρου Χασάν Ρουχανί και του υπουργού Εξωτερικών του, Μοχάμαντ Τζαβάντ Ζαρίφ. Αλλά ο Χαμενεΐ συμφώνησε με αυτό που έκαναν ο Ρουχανί και ο Ζαρίφ, παρόλο που ο Χαμενεΐ αργότερα, αφού οι Ηνωμένες Πολιτείες υπαναχώρησαν από τη συμφωνία, προσπάθησε να διαχωρίσει τη θέση του από το σχέδιο.
Ο Χαμενεΐ έχει το ίδιο συμφέρον να βελτιώσει την οικονομία του Ιράν με την ελάφρυνση των κυρώσεων, και εξαιτίας αυτού η JCPOA αποτέλεσε αντικείμενο διαπραγμάτευσης επί των ημερών του.
Η μπάλα για οποιαδήποτε μελλοντική εμπλοκή βρίσκεται τώρα στο γήπεδο της Δύσης και ιδιαίτερα των Ηνωμένων Πολιτειών. Για να αποφασίσουν πώς θα χτυπήσουν αυτή την μπάλα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής στην Ουάσιγκτον θα πρέπει να επωφεληθούν από ένα από τα πιο ξεκάθαρα ιστορικά στοιχεία επιτυχίας και αποτυχίας που έχουν ποτέ οι υπεύθυνοι χάραξης εξωτερικής πολιτικής. Στα τρία χρόνια (2015-2018) που η JCPOA ήταν σε ισχύ, πέτυχε τον στόχο της μη διάδοσης, δηλαδή το κλείσιμο όλων των πιθανών οδών προς ένα πιθανό ιρανικό πυρηνικό όπλο, με το Ιράν να τηρεί τα αυστηρά όρια του πυρηνικού του προγράμματος που προβλέπονται στη συμφωνία.
Αντιθέτως, από τότε που ο πρώην πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αποσύρθηκε από την JCPOA τον Μάιο του 2018, η εναλλακτική πολιτική των ΗΠΑ για "μέγιστη πίεση" κατά του Ιράν απέτυχε από κάθε άποψη. Απαλλαγμένη από τα όρια της JCPOA, η Τεχεράνη έχει επιταχύνει το πυρηνικό της πρόγραμμα σε σημείο που θα μπορούσε να απέχει μόλις λίγες ημέρες ή λίγες εβδομάδες από το να κατασκευάσει, αν το επέλεγε, αρκετό σχάσιμο υλικό για ένα πυρηνικό όπλο.
Η συσσώρευση κυρώσεων και η κήρυξη οικονομικού πολέμου κατά του Ιράν δεν έκανε την περιφερειακή πολιτική του Ιράν πιο ειρηνική και μάλλον είχε το αντίθετο αποτέλεσμα. Και η απαξίωση από τις ΗΠΑ των διπλωματικών προσπαθειών των μεταρρυθμιστών αύξησε τη δύναμη των σκληροπυρηνικών στην Τεχεράνη, με την εκλογή στην προεδρία του Εμπραχίμ Ραΐσι (του οποίου ο μετέπειτα θάνατος σε συντριβή ελικοπτέρου στάθηκε αφορμή για την μόλις ολοκληρωθείσα εκλογή νέου προέδρου).
Για όποιον και αν είναι στην εξουσία στην Ουάσιγκτον, το κύριο πολιτικό εμπόδιο που πρέπει να ξεπεραστεί για οποιαδήποτε νέα σοβαρή δέσμευση με το Ιράν είναι το συνηθισμένο μάντρα - που έχει τις ρίζες του στην ιστορία τεσσάρων δεκαετιών, στην επιρροή του Ισραήλ και στη δύναμη της συνήθειας - ότι το Ιράν είναι υποτίθεται ο κύριος μοχλός της αστάθειας στη Μέση Ανατολή και αξίζει μόνο απομόνωση και τιμωρία.
Θα χρειαστεί προσεκτική προσοχή στην πολιτική στο Ιράν και στους λόγους για τους οποίους πήρε την κατεύθυνση που πήρε με την εκλογή του Πεζεσκιάν -συμπεριλαμβανομένης κυρίως της δίψας των Ιρανών για οικονομική βελτίωση και του τι αυτό συνεπάγεται σχετικά με την ανάγκη ανακούφισης από τις κυρώσεις- για να ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο.
Το πυρηνικό ζήτημα, ιδίως δεδομένης της κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα μετά το ατόπημα του Τραμπ να αθετήσει την JCPOA, αποτελεί προφανή πρώτη προτεραιότητα για ανανεωμένη δέσμευση. Όμως πρέπει να αντιμετωπιστούν και άλλα ζητήματα που σχετίζονται με τις περιφερειακές συγκρούσεις και την αστάθεια. Αυτό θα αποτελεί πρόκληση όσο το Ισραήλ συνεχίζει την επίθεσή του στη Λωρίδα της Γάζας, δεδομένων των εντάσεων που έχουν εκπέμψει από την κατάσταση αυτή και των επιπτώσεών της σε θέματα όπως οι σχέσεις του Ιράν με τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς.
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν θα ήταν, ωστόσο, σύμφωνες με τις πρόσφατες προσπάθειες των κρατών του Περσικού Κόλπου να μειώσουν τις μεταξύ τους εντάσεις. Αυτές περιλαμβάνουν την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν και μια πρόσφατη κίνηση προς την ίδια κατεύθυνση από το Μπαχρέιν και το Ιράν. Το να μην χαλάσει αυτή η ευνοϊκή περιφερειακή ατμόσφαιρα είναι ένας ακόμη λόγος για τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποφύγουν την υιοθέτηση μιας συμφωνίας ασφαλείας με τη Σαουδική Αραβία, η οποία θα εκλαμβανόταν από πολλούς, και όχι λιγότερο από όλους τους Ιρανούς, ως μέρος μιας αντι-ιρανικής στρατιωτικής συμμαχίας.
Οποιαδήποτε νέα δέσμευση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν δεν θα υποφέρει από την ιρανική πλευρά από την ίδια μακρά καμπύλη μάθησης που παρουσίασε η ομάδα του Ραΐσι μετά την ανάληψη των καθηκόντων της το 2021. Η κύρια επιρροή στον Πεζεσκιάν όσον αφορά την εξωτερική πολιτική φαίνεται να είναι ο Ζαρίφ, ο οποίος ως υπουργός Εξωτερικών είχε εκτεταμένες συναλλαγές με τους συνομιλητές των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης της JCPOA.
Ο Τζο Μπάιντεν είχε δηλώσει νωρίτερα την πρόθεσή του να αποκαταστήσει τη συμμόρφωση με την JCPOA, αλλά έχασε την ευκαιρία να το πράξει μέσω εκτελεστικών μέτρων όταν έγινε πρόεδρος. Μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του, μίλησε αντ' αυτού για τη διαπραγμάτευση μιας νέας συμφωνίας, το Ιράν αντέδρασε προβάλλοντας τις δικές του νέες απαιτήσεις και δεν επιτεύχθηκε συμφωνία.
Δεδομένων των πολιτικών και άλλων προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο πρόεδρος Μπάιντεν κατά τους τελευταίους έξι μήνες της θητείας του, ίσως είναι μη ρεαλιστικό να περιμένουμε πολλές νέες ενέργειες όσον αφορά την πολιτική έναντι του Ιράν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Η πρόσφατη ιστορία του παρελθόντος υποδηλώνει ότι η εποικοδομητική δέσμευση με το Ιράν θα ήταν πιο πιθανή με έναν Δημοκρατικό και όχι με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο, αρχής γενομένης από τον Ιανουάριο του 2025. Αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί πως ο Τραμπ ως πρόεδρος μπορεί να δει μια ευκαιρία να κερδίσει πολιτικούς πόντους μέσω διαπραγματεύσεων. Κάπως παρόμοια με ό,τι έκανε με τη Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου κατά την πρώτη του θητεία, θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι θα επιτύχει μια "καλύτερη συμφωνία" με το Ιράν από ό,τι έκανε ο Ομπάμα και καλύτερη από τη μη συμφωνία που παρήγαγε ο Μπάιντεν.
Μεγάλο μέρος της ιρανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή ήταν αντιδραστική, με καταστροφικά tit-for-tats ως απάντηση σε ό,τι έκαναν άλλα κράτη στο Ιράν. Στον απόηχο της απροσδόκητης εκλογής του Πεζεσκιάν, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τώρα την ευκαιρία να αντιδράσουν με εποικοδομητικό τρόπο και να προωθήσουν την υπόθεση της μεγαλύτερης σταθερότητας στη Μέση Ανατολή.
Θα χρειαστεί προσεκτική προσοχή στην πολιτική στο Ιράν και στους λόγους για τους οποίους πήρε την κατεύθυνση που πήρε με την εκλογή του Πεζεσκιάν -συμπεριλαμβανομένης κυρίως της δίψας των Ιρανών για οικονομική βελτίωση και του τι αυτό συνεπάγεται σχετικά με την ανάγκη ανακούφισης από τις κυρώσεις- για να ξεπεραστεί αυτό το εμπόδιο.
Το πυρηνικό ζήτημα, ιδίως δεδομένης της κατάστασης στην οποία έχει περιέλθει το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα μετά το ατόπημα του Τραμπ να αθετήσει την JCPOA, αποτελεί προφανή πρώτη προτεραιότητα για ανανεωμένη δέσμευση. Όμως πρέπει να αντιμετωπιστούν και άλλα ζητήματα που σχετίζονται με τις περιφερειακές συγκρούσεις και την αστάθεια. Αυτό θα αποτελεί πρόκληση όσο το Ισραήλ συνεχίζει την επίθεσή του στη Λωρίδα της Γάζας, δεδομένων των εντάσεων που έχουν εκπέμψει από την κατάσταση αυτή και των επιπτώσεών της σε θέματα όπως οι σχέσεις του Ιράν με τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς.
Οι διαπραγματεύσεις μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν θα ήταν, ωστόσο, σύμφωνες με τις πρόσφατες προσπάθειες των κρατών του Περσικού Κόλπου να μειώσουν τις μεταξύ τους εντάσεις. Αυτές περιλαμβάνουν την αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν και μια πρόσφατη κίνηση προς την ίδια κατεύθυνση από το Μπαχρέιν και το Ιράν. Το να μην χαλάσει αυτή η ευνοϊκή περιφερειακή ατμόσφαιρα είναι ένας ακόμη λόγος για τις Ηνωμένες Πολιτείες να αποφύγουν την υιοθέτηση μιας συμφωνίας ασφαλείας με τη Σαουδική Αραβία, η οποία θα εκλαμβανόταν από πολλούς, και όχι λιγότερο από όλους τους Ιρανούς, ως μέρος μιας αντι-ιρανικής στρατιωτικής συμμαχίας.
Οποιαδήποτε νέα δέσμευση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και του Ιράν δεν θα υποφέρει από την ιρανική πλευρά από την ίδια μακρά καμπύλη μάθησης που παρουσίασε η ομάδα του Ραΐσι μετά την ανάληψη των καθηκόντων της το 2021. Η κύρια επιρροή στον Πεζεσκιάν όσον αφορά την εξωτερική πολιτική φαίνεται να είναι ο Ζαρίφ, ο οποίος ως υπουργός Εξωτερικών είχε εκτεταμένες συναλλαγές με τους συνομιλητές των ΗΠΑ κατά τη διάρκεια της διαπραγμάτευσης της JCPOA.
Ο Τζο Μπάιντεν είχε δηλώσει νωρίτερα την πρόθεσή του να αποκαταστήσει τη συμμόρφωση με την JCPOA, αλλά έχασε την ευκαιρία να το πράξει μέσω εκτελεστικών μέτρων όταν έγινε πρόεδρος. Μόλις ανέλαβε τα καθήκοντά του, μίλησε αντ' αυτού για τη διαπραγμάτευση μιας νέας συμφωνίας, το Ιράν αντέδρασε προβάλλοντας τις δικές του νέες απαιτήσεις και δεν επιτεύχθηκε συμφωνία.
Δεδομένων των πολιτικών και άλλων προκλήσεων που αντιμετωπίζει ο πρόεδρος Μπάιντεν κατά τους τελευταίους έξι μήνες της θητείας του, ίσως είναι μη ρεαλιστικό να περιμένουμε πολλές νέες ενέργειες όσον αφορά την πολιτική έναντι του Ιράν κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου.
Η πρόσφατη ιστορία του παρελθόντος υποδηλώνει ότι η εποικοδομητική δέσμευση με το Ιράν θα ήταν πιο πιθανή με έναν Δημοκρατικό και όχι με τον Τραμπ στον Λευκό Οίκο, αρχής γενομένης από τον Ιανουάριο του 2025. Αλλά δεν μπορεί να αποκλειστεί πως ο Τραμπ ως πρόεδρος μπορεί να δει μια ευκαιρία να κερδίσει πολιτικούς πόντους μέσω διαπραγματεύσεων. Κάπως παρόμοια με ό,τι έκανε με τη Βορειοαμερικανική Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου κατά την πρώτη του θητεία, θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι θα επιτύχει μια "καλύτερη συμφωνία" με το Ιράν από ό,τι έκανε ο Ομπάμα και καλύτερη από τη μη συμφωνία που παρήγαγε ο Μπάιντεν.
Μεγάλο μέρος της ιρανικής πολιτικής στη Μέση Ανατολή ήταν αντιδραστική, με καταστροφικά tit-for-tats ως απάντηση σε ό,τι έκαναν άλλα κράτη στο Ιράν. Στον απόηχο της απροσδόκητης εκλογής του Πεζεσκιάν, οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τώρα την ευκαιρία να αντιδράσουν με εποικοδομητικό τρόπο και να προωθήσουν την υπόθεση της μεγαλύτερης σταθερότητας στη Μέση Ανατολή.