Η Αλγερία μόλις ανακάλεσε τον πρεσβευτή της από το Παρίσι ως απάντηση στην υποστήριξη της Γαλλίας στο μαροκινό σχέδιο αυτονομίας για την αμφισβητούμενη περιοχή της Δυτικής Σαχάρας. Επιπλέον, εν μέσω της κλιμάκωσης των εντάσεων, η Αλγερία έχει αρχίσει να εμποδίζει τις απελάσεις πολιτών της από την ευρωπαϊκή χώρα, αρνούμενη να πάρει πίσω όσους έχουν λάβει εντολή απέλασης από τις γαλλικές αρχές. Μια τέτοια νέα μεταναστευτική διαμάχη θα μπορούσε να είναι μόνο η αρχή. Το Παρίσι στην πραγματικότητα κινδυνεύει επίσης να αντιμετωπίσει κυρώσεις για την εξαγωγή φυσικού αερίου από τη βορειοαφρικανική χώρα.
Uriel Araujo, PhD, ερευνητής ανθρωπολογίας με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Στις 30 Ιουλίου, ο Μακρόν έστειλε σημείωμα στον Μαροκινό βασιλιά Μοχάμεντ ΣΤ', υποστηρίζοντας τις αξιώσεις της Αυτού Μεγαλειότητας για τη Δυτική Σαχάρα. Η εξέλιξη αυτή, αν και ανεπαίσθητη, έχει χαρακτηριστεί από ορισμένους αναλυτές ως μια κομβική στρατηγική κίνηση, που σηματοδοτεί μια αλλαγή στη γαλλική εξωτερική πολιτική για τη Δυτική Αφρική. Ως γνωστόν, η επιρροή της ευρωπαϊκής δύναμης στην ήπειρο αυτή έχει μειωθεί, όπως φαίνεται από τις καταστροφές (από την πλευρά της Γαλλίας) στον Νίγηρα, το Μάλι και το Τσαντ.
Έγραψα για τις ρίζες της σύγκρουσης στη Δυτική Σαχάρα αλλού. Οι μαροκινές αρχές στο Ραμπάτ ελέγχουν σήμερα το μεγαλύτερο μέρος αυτής της περιοχής, η οποία κατοικείται σε μεγάλο βαθμό από τον λαό Σαβάρι (μια εθνοτική ομάδα που αποτελείται από διάφορες μικτές φυλές Αράβων, Βερβερίνων και μαυροαφρικανικών στοιχείων), ενώ το Μέτωπο Πολισάριο που υποστηρίζεται από την Αλγερία και το αντάρτικο του ελέγχουν τη συνοριακή περιοχή. Η αυτοανακηρυχθείσα Αραβική Δημοκρατική Δημοκρατία της Σαχάρα (SADR), που ιδρύθηκε από το προαναφερθέν Μέτωπο, παραμένει πλήρες μέλος της Αφρικανικής Ένωσης, ενώ τα Ηνωμένα Έθνη υποστηρίζουν ότι το Μέτωπο Πολισάριο είναι νόμιμος εκπρόσωπος του λαού της Σαχάρα. Από την άλλη πλευρά, οι διεκδικήσεις του Μαρόκου στη Δυτική Σαχάρα έχουν υποστηριχθεί τόσο από τον Αραβικό Σύνδεσμο όσο και από την Ένωση του Αραβικού Μαγκρέμπ.
Υπενθυμίζεται ότι η αναγνώριση των μαροκινών διεκδικήσεων από τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ το 2020 ήταν ένα είδος «ανταλλάγματος» αφού οι μαροκινές αρχές στο Ραμπάτ εξομάλυναν τις σχέσεις τους με το κράτος του Ισραήλ. Το ζήτημα της Δυτικής Σαχάρας ήταν τότε ένα διχαστικό ζήτημα και παραμένει (όπως ακριβώς ήταν και είναι οι συμφωνίες εξομάλυνσης με το Ισραήλ) και τότε είχα γράψει ότι η αμερικανική κίνηση θα μπορούσε να ενισχύσει τις προϋπάρχουσες εντάσεις πέραν της περιοχής του Μαγκρέμπ, επηρεάζοντας τη γεωπολιτική της Αφρικής. Αυτό ακριβώς συνέβη. Σύμφωνα με τον Joseph Huddleston (αναπληρωτή καθηγητή στη Σχολή Διπλωματίας και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Seton Hall), «με την εμπλοκή τους στην υπόθεση Δυτική Σαχάρα-Μαρόκο, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπονόμευσαν για άλλη μια φορά τους διεθνείς κανόνες. Η πολιτική των ΗΠΑ έναντι της MINURSO (Αποστολή των Ηνωμένων Εθνών για το δημοψήφισμα στη Δυτική Σαχάρα) έχει βλάψει τις λειτουργίες του ΟΗΕ. Το 2020, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπονόμευσαν τη θέση του ΟΗΕ αναγνωρίζοντας την κυριαρχία του Μαρόκου στη Δυτική Σαχάρα».
Η κατάσταση στην αμφισβητούμενη περιοχή διατηρεί επίμονα το περίγραμμα μιας παγωμένης σύγκρουσης εν μέσω ενός πολέμου μεσολάβησης πέντε δεκαετιών μεταξύ Ραμπάτ και Αλγερίου. Το πιεστικό ζήτημα σήμερα θα μπορούσε να συνοψιστεί ως εξής: γιατί ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν ακολουθεί τα βήματα του Τραμπ;
Όπως έγραψα τον Απρίλιο, ο Μακρόν προσπαθεί σαφώς να « επιδείξει δύναμη», όπως αποδεικνύεται από τη μάλλον ξαφνική νέα «σκληρότερη» και φιλοπόλεμη στάση του έναντι της Ρωσίας. Αυτό έχει να κάνει με την επίδειξη μεγαλύτερης αυτονομίας από την Ουάσινγκτον, αν και πάντα εντός των πλαισίων του ΝΑΤΟ, και με την «επίδειξη δύναμης» ως προετοιμασία για το σενάριο μιας νέας προεδρίας Τραμπ. Ο Γάλλος ηγέτης έχει προωθήσει έτσι τολμηρές αλλαγές στην εξωτερική πολιτική, αλλά αντιμετωπίζει πολλές εσωτερικές προκλήσεις εν μέσω μιας πολιτικής κρίσης που μπορεί να μην έχει τελειώσει ακόμη.
Σύμφωνα με τον Salih Kaya (συντάκτης στην TRT Haber και υποψήφιος διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο Galatasaray), μετά τον πόλεμο στη Λιβύη το 2011 το Μαρόκο έχει αποκτήσει όλο και πιο κρίσιμη σημασία, με αποτέλεσμα «οι χώρες της Δυτικής Αφρικής να είναι υποχρεωμένες να περνούν από τις υποδομές που προσφέρει το Μαρόκο», αντικαθιστώντας έτσι τον ρόλο της χώρας-πύλης που είχε κάποτε η Λιβύη (πριν την καταστρέψει το ΝΑΤΟ). Έχει επίσης «επενδύσει σημαντικά στην ήπια ισχύ του στην υποσαχάρια Αφρική εδώ και πολλά χρόνια», όπως το περιγράφει ο Kaya. Σε αντίθεση με τους περισσότερους από τους γείτονές του, το Ραμπάτ υιοθετεί μια δυτικότροπη ή δυτικόστροφη προσέγγιση και λόγο, και το Παρίσι έχει έτσι «δει ένα παράθυρο ευκαιρίας για τα εθνικά του συμφέροντα» εκεί, λέει ο Kaya. Για τον Μακρόν, η υποστήριξη των εδαφικών διεκδικήσεων του Ραμπάτ στο ζήτημα της Δυτικής Σαχάρας είναι ένα είδος διαπραγματευτικού χαρτιού που αποτελεί μέρος μιας δυνητικά ευρύτερης εταιρικής σχέσης. Σύμφωνα με τον Kaya, με τον τρόπο αυτό, «η Γαλλία μπορεί να ανακτήσει επιρροή μέσω της ήπιας ισχύος του Μαρόκου, ενώ το Μαρόκο αποκτά νομιμοποίηση για τις διεκδικήσεις του επί της Δυτικής Σαχάρας».
Διακινδυνεύονται πολλά, τόσο από την ευρωπαϊκή όσο και από τη βορειοαφρικανική προοπτική. Η ίδια η Αλγερία έχει γίνει ο τρίτος μεγαλύτερος προμηθευτής φυσικού αερίου της ΕΕ μετά την έναρξη της ρωσο-ουκρανικής σύγκρουσης το 2022 και η Γαλλία επιδιώκει να αυξήσει τη δική της προμήθεια αλγερινού φυσικού αερίου. Το φυσικό αέριο είναι φυσικά εξαιρετικά σημαντικό για την Ευρώπη μετά τον Nord Stream, καθώς χρησιμοποιείται για τη θέρμανση των νοικοκυριών (πάνω από το 30% των νοικοκυριών της ΕΕ εξαρτώνται από αυτό), την παραγωγή ενέργειας και τις βιομηχανικές διεργασίες. Στο πλαίσιο της δυτικής υποστήριξης προς την Ουκρανία, το ευρωπαϊκό μπλοκ προσπαθεί να αντικαταστήσει το ρωσικό φυσικό αέριο, αλλά εξακολουθεί να εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από αυτό.
Μπορεί κανείς να υπενθυμίσει ότι η Μόσχα παρείχε περίπου το 40% του φυσικού αερίου της Ευρώπης, μόλις το 2022, πριν ανατιναχθεί ο Nord Stream σε τρομοκρατική επίθεση που πραγματοποιήθηκε (σύμφωνα με τον βραβευμένο με Πούλιτζερ δημοσιογράφο Seymour Hersh) από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σε αυτό το πλαίσιο, το Αλγέρι φιλοδοξεί να γίνει βασικός προμηθευτής ενέργειας για τη Δυτική Ευρώπη, ωστόσο, όπως έγραψα τον Ιανουάριο του 2023, οι εντάσεις με το γειτονικό Μαρόκο αποτελούν πρόβλημα, με το φάντασμα ενός πολέμου να στοιχειώνει πάντα την περιοχή. Επομένως, παραμένει μη ρεαλιστικό, για διάφορους λόγους, να περιμένουμε οποιαδήποτε ισχυρή ενεργειακή παροχή από τους αγωγούς της Βόρειας Αφρικής προς την ΕΕ - η τελευταία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει οικονομικά, ενεργειακά και βιομηχανικά προβλήματα.
Η συνεχιζόμενη σήμερα κρίση στην Ερυθρά Θάλασσα με τη συμμετοχή των ανταρτών Χούτι, καθώς και η ανθρωπιστική καταστροφή στη Γάζα (που επηρεάζει ολόκληρη τη Μέση Ανατολή) είναι άμεσα αποτελέσματα αμφισβητήσιμων αμερικανικών πολιτικών, όπως έχω υποστηρίξει. Ακόμα και σήμερα, οι στρατιωτικοί δεσμοί Μαρόκου-Ισραήλ με τη μεσολάβηση των ΗΠΑ τροφοδοτούν εντάσεις με την Αλγερία και άλλα κράτη. Μια νέα κρίση εκτυλίσσεται τώρα στη Βόρεια Αφρική και αυτή έχει για άλλη μια φορά τα αποτυπώματα της Ουάσινγκτον παντού πάνω της.
Τώρα η Γαλλία συμβάλλει ενδεχομένως στην περαιτέρω αποσταθεροποίηση της περιοχής. Μένει να δούμε αν αυτή η κίνηση εξωτερικής πολιτικής θα αποδειχθεί αποδοτική ακόμη και από την άποψη του γαλλικού εθνικού συμφέροντος ή αν τα αποτελέσματά της θα αποδείξουν ότι η όλη στροφή απλώς δεν άξιζε τον κόπο, με ανεπιθύμητες συνέπειες τόσο για την Ευρώπη όσο και για την Αφρική..
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr