 |
| Sputnik/Grigory Sysoev |
Του Farhad Ibragimov - εμπειρογνώμονα, λέκτορα στη Σχολή Οικονομικών του Πανεπιστημίου RUDN, επισκέπτη λέκτορα στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστημών της Ρωσικής Προεδρικής Ακαδημίας Εθνικής Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Η κρατική επίσκεψη του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν στο Αζερμπαϊτζάν μπορεί δικαίως να χαρακτηριστεί ιστορική. Είναι η πρώτη φορά που ένας Ρώσος πρόεδρος πραγματοποιεί επίσημη κρατική επίσκεψη σε αυτή τη δημοκρατία του Νοτίου Καυκάσου. Το υψηλό κύρος αυτής της επίσκεψης αντικατοπτρίζει σαφώς την τρέχουσα κατάσταση των ρωσο-αζερμπαϊτζάνικων σχέσεων, οι οποίες βρίσκονται σε υψηλότατο επίπεδο. Παρά το γεγονός ότι το Αζερμπαϊτζάν δεν είναι μέλος οργανισμών όπως η CSTO και η EAEU, η σχέση του με τη Μόσχα παραμένει ισχυρή.
Σημαντικό ορόσημο στις σχέσεις αποτέλεσε η υπογραφή της Διακήρυξης για τη συμμαχική αλληλεπίδραση (Διακήρυξη της Μόσχας) στις 22 Φεβρουαρίου 2022 από τους ηγέτες των δύο χωρών, η οποία, όπως σημείωσε ο Πούτιν κατά την επίσκεψή του, εφαρμόζεται με επιτυχία. Το Αζερμπαϊτζάν μετατρέπεται από στρατηγικό εταίρο σε στρατηγικό σύμμαχο της Ρωσίας. Η μετατόπιση αυτή μπορεί να αποδοθεί εν μέρει στην κοινή δέσμευση των δύο χωρών για την εγκαθίδρυση ενός νέου πολυπολικού κόσμου, με αποτέλεσμα την ευθυγράμμιση των θέσεων τους σε πολλά θέματα της τρέχουσας διεθνούς ατζέντας.
Ενώ το Αζερμπαϊτζάν τηρεί στάση αυστηρής ουδετερότητας σε ορισμένους τομείς, δεν φοβάται επίσης να εκφράσει ανοιχτά τις απόψεις του. Το Μπακού αναγνωρίζει ότι η διαμόρφωση μιας νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων δεν είναι απλή φαντασία, αλλά μια πραγματικότητα που εκτυλίσσεται μπροστά στα μάτια μας. Οι σχέσεις εμπιστοσύνης μεταξύ των ηγεσιών των δύο εθνών διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο σε αυτή την εξέλιξη. Ειδικότερα, κατά τη διάρκεια της συνάντησης μεταξύ Πούτιν και Ιλχάμ Αλίγιεφ, συζητήθηκαν οι προοπτικές ένταξης του Αζερμπαϊτζάν στις BRICS και τη SCO, γεγονός που σηματοδοτεί την ετοιμότητα του Μπακού να καθορίσει τις προτεραιότητες της εξωτερικής του πολιτικής.
Αυτό δε σημαίνει πως το Αζερμπαϊτζάν είναι έτοιμο να διακόψει τους δεσμούς του με τη Δύση- ωστόσο, οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες -ιδίως το Παρίσι, οι Βρυξέλλες και το Λονδίνο- έχουν καταστήσει σαφές μέσω της προκλητικής συμπεριφοράς τους προς το Αζερμπαϊτζάν ότι δεν προτίθενται να το αντιμετωπίσουν ως ισότιμο εταίρο, αφήνοντας έτσι στο Μπακού ελάχιστες επιλογές. Το Αζερμπαϊτζάν έχει διαμορφώσει την εξωτερική του πολιτική για να διασφαλίσει τα συμφέροντά του χωρίς να υποκύψει στις δυτικές απαιτήσεις. Με απλά λόγια, το Μπακού δε θα θυσιάσει τα εθνικά του συμφέροντα απλώς και μόνο για να κατευνάσει τη συλλογική Δύση.
Πρόσφατα, η γειτονική Γεωργία υιοθέτησε μια παρόμοια προοπτική. Για δεκαετίες, περιοριζόταν από τις δεσμεύσεις της προς τη Δύση, ελπίζοντας να γίνει σύμμαχος εις βάρος της σχέσης της με τη Ρωσία. Τώρα, η Γεωργία αντιστέκεται ανοιχτά στη Δύση, αναγνωρίζοντας ότι τα δικά της συμφέροντα υπερισχύουν των απατηλών ευρωπαϊκών υποσχέσεων, οι οποίες δεν έχουν αποδώσει τίποτα άλλο παρά μόνο επιδείνωση των δεσμών με τη Μόσχα.
Ολοένα και περισσότερες φωνές στη Γεωργία ζητούν την εξομάλυνση των σχέσεων με τη Ρωσία, προσβλέποντας στην εμπειρία του Αζερμπαϊτζάν υπό την ηγεσία του Αλίγιεφ, το οποίο αγκάλιασε τον πραγματισμό στις σχέσεις του με γείτονες όπως η Ρωσία, το Ιράν και η Τουρκία - καθιερώνοντάς τους έτσι ως στενούς εταίρους. Στην ουσία, η προσέγγιση του Μπακού επηρέασε την Τιφλίδα, η οποία τα τελευταία χρόνια έχει επιλέξει μια πιο συνεπή στρατηγική αντί να επιδίδεται σε υστερία και ρωσοφοβία - τάσεις που έχουν εκμεταλλευτεί ορισμένες μετασοβιετικές δημοκρατίες.
Αυτό δημιουργεί τις προϋποθέσεις για ένα συναρπαστικό γεωπολιτικό τοπίο στην στρατηγικής σημασίας περιοχή του Νοτίου Καυκάσου, η οποία παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη Ρωσία λόγω των ιστορικών και εθνικών της διαστάσεων.
Οι συζητήσεις μεταξύ των προέδρων κάλυψαν ένα ευρύ φάσμα διεθνών και περιφερειακών θεμάτων - από την εκπαίδευση και το καθεστώς της ρωσικής γλώσσας, την οποία το Μπακού εκτιμά ιδιαίτερα, μέχρι τα οικονομικά θέματα και τις σχέσεις με τρίτες χώρες, καθώς και την περιφερειακή ασφάλεια.
Επιπλέον, ο Πούτιν και ο Αλίγιεφ συμφώνησαν να τιμήσουν την 80ή επέτειο της Νίκης στον Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο (Β' Παγκόσμιο Πόλεμο). Η ημερομηνία 9 Μαΐου 1945 παραμένει ένας ακρογωνιαίος λίθος που συνδέει τη Ρωσία και το Αζερμπαϊτζάν και η αναφορά της στις δηλώσεις των ηγετών είναι ενδεικτική.
Οι ισχυροί δεσμοί του Αζερμπαϊτζάν με τη Ρωσία, η οποία θεωρείται στο Μπακού ως μία από τις κορυφαίες δυνάμεις του κόσμου, είναι σημαντικοί για αυτό το έθνος του Νοτίου Καυκάσου. Σήμερα, το Αζερμπαϊτζάν μπορεί δικαίως να ισχυριστεί ότι είναι βασικός παίκτης στην περιοχή. Το καθεστώς αυτό έχει ενισχυθεί όχι μόνο από την αυξανόμενη γεωπολιτική του επιρροή, αλλά και από την οικονομική του πρόοδο τις τελευταίες δύο δεκαετίες. Το Αζερμπαϊτζάν επιδιώκει τώρα να αναβαθμίσει το ρόλο του στη διεθνή σκηνή, με στόχο να διαμορφώσει και να συμβάλει στις παγκόσμιες ατζέντες.
Δεν είναι τυχαίο ότι το Αζερμπαϊτζάν συμμετέχει ενεργά στη σύνοδο κορυφής του Κινήματος των Αδεσμεύτων, φιλοξενεί σημαντικές παγκόσμιες εκδηλώσεις (όπως η COP29, η διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή τον Νοέμβριο, στην οποία αναμένεται να συμμετάσχουν περίπου 80.000 άτομα) και προωθεί πρωτοβουλίες που συνδέονται με οργανισμούς όπως ο SCO και οι BRICS. Τον Ιούλιο του 2023, ο πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν συναντήθηκε με τον Κινέζο πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ για να συζητήσουν την ενίσχυση του καθεστώτος του Αζερμπαϊτζάν στο πλαίσιο του SCO (επί του παρόντος, το Αζερμπαϊτζάν είναι εταίρος διαλόγου), με το Πεκίνο να φέρεται να υποστηρίζει τις φιλοδοξίες του Μπακού.
Όσον αφορά τους BRICS, το Αζερμπαϊτζάν έχει παρακολουθήσει στενά την ταχεία ανάπτυξη του οργανισμού, ιδίως τα τελευταία δύο χρόνια. Ο παγκόσμιος Νότος αμφισβητεί ανοιχτά τη δυτική κυριαρχία, διεκδικώντας τη φωνή του - μια πραγματικότητα που η Ευρώπη και οι ΗΠΑ πρέπει τώρα να αντιμετωπίσουν, κάτι που θα φαινόταν αδιανόητο πριν από μια δεκαετία περίπου.
Το Αζερμπαϊτζάν εκτιμά την αυξανόμενη επιρροή του Παγκόσμιου Νότου, ιδίως όσον αφορά τα νέα γεωπολιτικά σχέδια, όπως οι BRICS, σημειώνοντας πως δεν προσκαλούνται όλοι σε αυτό το κλαμπ. Για παράδειγμα, η Τουρκία εξέφρασε τον Ιούνιο την επιθυμία να ενταχθεί στους BRICS- ωστόσο, η Μόσχα και το Πεκίνο θεώρησαν πρόωρες αυτές τις φιλοδοξίες, ιδίως δεδομένης της συμμετοχής της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ, το οποίο συχνά έρχεται σε αντίθεση με τη Ρωσία και την Κίνα.
Παρά τις προσπάθειες της Τουρκίας να εξισορροπήσει τη θέση της μεταξύ Δύσης και Ανατολής, παρόμοια με άλλα μέλη του ΝΑΤΟ, όπως η Ουγγαρία και η Σλοβακία, δεν έχει ακόμη επιτύχει αυτόν τον στόχο.
Αντίθετα, το Αζερμπαϊτζάν κινείται πιο ελεύθερα στις συνεργασίες του, έχοντας αποφύγει τις στρατιωτικές συμμαχίες, γεγονός που επιτρέπει μεγαλύτερη ευελιξία στην επιλογή συμμάχων. Το Αζερμπαϊτζάν αισθάνεται πιο ασφαλές και άνετο στις ανατολικές του σχέσεις, όπως αντικατοπτρίζεται στην τρέχουσα προσέγγιση της εξωτερικής του πολιτικής. Ο Πούτιν απηύθυνε μάλιστα πρόσκληση στον Αζέρο ομόλογό του να παραστεί στην επερχόμενη σύνοδο κορυφής των BRICS στο Καζάν, σηματοδοτώντας την προθυμία της Ρωσίας να υποστηρίξει την είσοδο του Αζερμπαϊτζάν στους BRICS. Η εξέλιξη αυτή συμβάλλει στη μεταβολή του γεωπολιτικού τοπίου, όχι μόνο στο Νότιο Καύκασο, αλλά και σε ολόκληρη την ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας.