Uriel Araujo, PhD, ερευνητής ανθρωπολογίας με έμφαση στις διεθνείς και εθνοτικές συγκρούσεις
Αποτελούσε πάντοτε μεγάλη πρόκληση η συμφιλίωση, αφενός, των εθνικών βιομηχανικών και αναπτυξιακών αναγκών και, αφετέρου, των περιβαλλοντικών ανησυχιών. Πρόκειται για μια πολύπλοκη εξισορρόπηση, που περιλαμβάνει περίπλοκα τεχνικά ζητήματα. Τα περιβαλλοντικά προβλήματα σε κάθε περίπτωση είναι ζητήματα υψίστης σημασίας για το μέλλον (και το παρόν) της ανθρωπότητας. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τα αυξανόμενα επίπεδα ρύπανσης και αποψίλωσης των δασών, μεταξύ άλλων προβλημάτων, πρέπει να αντιμετωπιστούν με αποτελεσματικό τρόπο. Είναι επίσης αλήθεια, ωστόσο, πως την ίδια στιγμή η λεγόμενη περιβαλλοντική ατζέντα αποτελεί όπλο των μεγάλων δυνάμεων. Εδώ υπάρχει πραγματικά ένα ψευδές δίλημμα: τα αληθινά γεγονότα μπορούν επίσης να χρησιμοποιηθούν για προπαγάνδα. Τα δάση που καίγονται και τα δηλητηριασμένα ποτάμια (και οι επιπτώσεις τους) είναι αληθινά, το ίδιο και η οπλοποίηση του περιβαλλοντισμού και της αειφορίας και η διπλή στάση απέναντί τους.
Η λογική του είναι αρκετά παρόμοια με εκείνη που κρύβεται πίσω από την οπλοποίηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (ή της διαφορετικότητας και του wokeism, για την ακρίβεια). Για παράδειγμα, μπορεί όντως να υπάρχουν ανησυχίες για τον τρόπο με τον οποίο η Κίνα αντιμετωπίζει τον πολιτικό-θρησκευτικό εξτρεμισμό και τα συναφή ζητήματα εσωτερικής ασφάλειας (ένα ευρασιατικό διακρατικό πρόβλημα). Ορισμένες κινεζικές πρωτοβουλίες για την καταπολέμηση του ισλαμικού εξτρεμισμού είναι πράγματι αμφιλεγόμενες: τα "Κέντρα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης" έχουν περιγραφεί από επικριτές ως "στρατόπεδα συγκέντρωσης". Σε κάθε περίπτωση, η Ουάσινγκτον αναδεικνύει το θέμα (συχνά με υπερβολικό και διαστρεβλωμένο τρόπο), ενώ στοχεύει να εμπλέξει τα έθνη με μουσουλμανική πλειοψηφία και τις κοινωνίες των πολιτών τους ώστε να παροτρύνει τους ηγέτες τους να περιορίσουν το εμπόριο με το Πεκίνο, μειώνοντας έτσι τη ροή πετρελαίου προς την ασιατική υπερδύναμη - στόχος είναι, μεταξύ άλλων, να μπλοκάρουν οι χώρες της Νότιας Ασίας τα κινεζικά έργα υποδομής χαμηλού επιτοκίου. Αυτά ακριβώς τα έργα, κατά ειρωνικό τρόπο, μπορούν να συμβάλουν στην επίτευξη των SDGs στην περιοχή.
Η αμερικανική ανθρωπιστική ανησυχία μπορεί να χαρακτηριστεί ως υποκρισία μόνο αν γνωρίζει κανείς ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, όπως αναφέρει το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (HRW), για περισσότερες από δύο δεκαετίες κάνουν χρήση της λεγόμενης "αόριστης κράτησης" και φυλακίζουν (χωρίς νόμιμη διαδικασία) και βασανίζουν χιλιάδες ενήλικες και ανήλικους (κυρίως μουσουλμάνους), οι οποίοι κρατούνται σε μέρη όπως το Γκουαντάναμο ή σε "μαύρες περιοχές" της CIA και μυστικές φυλακές σε περισσότερες από 50 χώρες παγκοσμίως.
Επιστρέφοντας στο περιβαλλοντικό ζήτημα, μπορεί κανείς να δει, ξανά και ξανά, το ίδιο είδος υποκρισίας και διπλών προτύπων. Διάφορα αφρικανικά ενεργειακά έργα, όπως έγραψα πριν από μερικά χρόνια, έχουν επανειλημμένα αντιταχθεί από την υπό την ηγεσία των ΗΠΑ Δύση. Τον Σεπτέμβριο του 2022, για παράδειγμα, το Κοινοβούλιο της ΕΕ ενέκρινε ψήφισμα στο οποίο ανέφερε ότι το έργο του αγωγού μεταφοράς αργού πετρελαίου της Ανατολικής Αφρικής (EACOP) της Τανζανίας και της Ουγκάντας ενέχει "κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς κινδύνους". Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο συμβούλευσε έτσι τα κράτη μέλη του να μην υποστηρίξουν (ούτε διπλωματικά ούτε οικονομικά) τα έργα πετρελαίου και φυσικού αερίου της Ουγκάντα. Ο αναπληρωτής πρόεδρος του Κοινοβουλίου της Ουγκάντα Thomas Tayebwa αντέδρασε σε αυτό χαρακτηρίζοντας το ευρωπαϊκό ψήφισμα ως το "υψηλότερο επίπεδο νεοαποικιοκρατίας και ιμπεριαλισμού" κατά της κυριαρχίας της Ουγκάντα και της Τανζανίας. Μην ξεχνάτε πως ολόκληρη η ήπειρος της Αφρικής το 2020 αντιπροσώπευε μόλις το 3,8% των παγκόσμιων εκπομπών CO2 από τη βιομηχανία και τα ορυκτά καύσιμα.
Η πιο κραυγαλέα περίπτωση των ΗΠΑ να χρησιμοποιούν ως όπλο περιβαλλοντικές ατζέντες βρίσκεται, όπως έγραψα προηγουμένως, στον ίδιο τον τρόπο με τον οποίο επιδιώκουν την ηγεμονία στο νερό μέσω μιας σειράς πρωτοβουλιών που πλαισιώνονται με τη γλώσσα των κλιματικών ανησυχιών. Η Ουάσινγκτον του Μπάιντεν ασκεί πίεση στη Βραζιλία για το θέμα του Αμαζονίου, ενώ υποστηρίζει το Ford F-150, ένα ηλεκτρικό φορτηγό που βλάπτει τον ποταμό Αμαζόνιο (το αλουμίνιο που χρησιμοποιείται δηλητηριάζει τα νερά).
Το παιχνίδι αυτό ξεπερνά ακόμη και το πεδίο του "Παγκόσμιου Νότου", καθώς ενίοτε χρησιμοποιείται ως όπλο από τις Ηνωμένες Πολιτείες κατά των υπερατλαντικών συμμάχων (οι οποίοι, σημειωτέον, είναι επίσης στόχος ενός επιδοματικού πολέμου): για παράδειγμα, το 2022, ο Τζον Κέρι, ο οποίος ήταν τότε ο αμερικανός "Τσάρος του Κλίματος", δηλαδή ο ειδικός προεδρικός απεσταλμένος του Μπάιντεν για το κλίμα, προειδοποίησε τους επενδυτές κατά της χρηματοδότησης ενός έργου αγωγού φυσικού αερίου Νιγηρίας-Μαρόκου, το οποίο θα μπορούσε να ωφελήσει την Αφρική αλλά και την Ευρώπη. Παρεμπιπτόντως, ο τρόπος με τον οποίο η Ουάσινγκτον έπαιξε την ευρωπαϊκή ενεργειακή κρίση τα τελευταία χρόνια είναι το κλειδί για την κατανόηση της σημερινής σύγκρουσης στην Ουκρανία. Στην πραγματικότητα, τα αμερικανικά γεωοικονομικά και ιδιωτικά, ακόμη και σκοτεινά συμφέροντα σχετικά με το φυσικό αέριο, την ενέργεια και τους πόρους παίζουν σημαντικό ρόλο στην τρέχουσα ουκρανική κρίση - εκτός από τους γεωπολιτικούς στόχους του ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία της Ουάσινγκτον που αφορούν την περικύκλωση της Ρωσίας. Αλλά αυτό είναι ένα άλλο θέμα.
Η διαχείριση των φυσικών πόρων και η πρόσβαση στο νερό είναι μια από τις μεγάλες προκλήσεις του 21ου αιώνα και αναμένεται να προκύψουν διάφορες διαμάχες και συγκρούσεις για τα θέματα αυτά, τόσο σε ενδοκρατικό όσο και σε διεθνές επίπεδο. Δυστυχώς, μπορεί κανείς επίσης να αναμένει ότι η περιβαλλοντική ρητορική θα χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο ως εργαλείο από μια υπερδύναμη όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες.
Όμως οι SDG δεν είναι απαραίτητα "ο εχθρός", ακόμη και από την οπτική γωνία της Ανατολής ή του Παγκόσμιου Νότου. Η Hannah McNicol, διδακτορική ερευνήτρια του Πανεπιστημίου της Μελβούρνης, υποστηρίζει πως η πρωτοβουλία Belt and Road Initiative (BRI) της Κίνας στην πραγματικότητα συγκλίνει σε μεγάλο βαθμό με τους SDGs, με την πρώτη να υιοθετεί το πλαίσιο της δεύτερης. Έτσι, σύμφωνα με την McNicol, "οι ΣΒΑ επιτυγχάνονται ουσιαστικά μέσω των οικονομικών πολιτικών και των πολιτικών υποδομών της BRI".
Οι συζητήσεις σχετικά με τους SDGs δίνουν συνήθως έμφαση στην περιβαλλοντική οπτική γωνία (καθαρό νερό, καθαρή ενέργεια) ή μερικές φορές στην οπτική γωνία του φύλου, ωστόσο οι SDGs περιλαμβάνουν τη βιομηχανία και τις υποδομές καθώς και την καταπολέμηση της φτώχειας. Δεν υπάρχει τρόπος να επιτευχθεί τίποτα από αυτά χωρίς υπεύθυνη και συνεπή επαναβιομηχανοποίηση - ανεξάρτητα από το πόσο πολύ γίνεται λόγος για τον υποτιθέμενο "μεταβιομηχανικό" κόσμο σήμερα. Κανένα αναπτυσσόμενο ή αναδυόμενο έθνος δεν πρέπει να ντρέπεται να επιδιώξει τη βιομηχανική δύναμη, ενώ ακόμη και η Δύση αγωνίζεται να ξεπεράσει την αποβιομηχάνιση. Ακριβώς επειδή η μεταποίηση/βιομηχανοποίηση έχει τόσο μεγάλη σημασία, έχει γίνει στόχος οικονομικού πολέμου - ο οποίος συχνά διαμορφώνεται στη γλώσσα της βιωσιμότητας και των περιβαλλοντικών ανησυχιών. Είναι απλώς μέρος του παιχνιδιού..
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr