Valeriya Belyaeva - interaffairs.ru / Παρουσίαση Freepen.gr
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, οι χώρες της G7 και η Αυστραλία έχουν παγώσει περίπου 300 δισεκατομμύρια ευρώ από την έναρξη της σύγκρουσης στην Ουκρανία. Περισσότερα από 200 δισ. ευρώ βρίσκονται στην ΕΕ και, σύμφωνα με δυτικούς εμπειρογνώμονες, τα 192 δισ. ευρώ από αυτά βρίσκονται στις καταθέσεις του βελγικού θεματοφύλακα Euroclear, ενός από τα μεγαλύτερα συστήματα διακανονισμού και εκκαθάρισης στον κόσμο. Το εν λόγω αποθετήριο εξυπηρετεί περισσότερες από 90 χώρες και αποθηκεύει περιουσιακά στοιχεία αξίας 37,6 τρισ. ευρώ, τα οποία αποφέρουν κέρδη.
Και τώρα, "ο πάγος έσπασε". Μετά από μια σειρά από δισταγμούς και "νομικές συζητήσεις", η Δύση κινήθηκε. Στις 26 Ιουλίου η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ursula von der Leyen ανακοίνωσε την πρώτη δόση άνω του 1,5 δισ. ευρώ προς το Κίεβο από τα έσοδα των δεσμευμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων, τα οποία η Euroclear διατάχθηκε να μεταφέρει την ίδια ημέρα. Η κυνική λεηλασία των ρωσικών χρημάτων μπήκε σε πλήρη εξέλιξη αφού το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επέτρεψε το Μάιο να χρησιμοποιηθεί το μεγαλύτερο μέρος των εσόδων για την στήριξη του σημερινού ουκρανικού καθεστώτος. Σε μια προσπάθεια να "εξευγενίσουν" αυτή την κλοπή οι υπουργοί Εξωτερικών της ΕΕ συμφώνησαν στο Λουξεμβούργο τον Ιούνιο να τοποθετήσουν τα έσοδα από τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία στο πομπωδώς αποκαλούμενο Ευρωπαϊκό Ταμείο Ειρήνης. Αυτό το "πορτοφόλι της ειρήνης" θα αγοράσει στη συνέχεια ένα σωρό όπλα για την Ουκρανία. Σε ένα συνολικό ποσό ύψους 2,4 δισεκατομμυρίων ευρώ φέτος. Στις 17 Ιουλίου το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο παρενέβη, αφού ψήφισε ψήφισμα για την στήριξη της Ουκρανίας και προέτρεψε να κατασχεθούν ακόμη και τα παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία καθαυτά. Σύμφωνα με το ψήφισμα, η ΕΕ πρόκειται να προμηθεύσει την Ουκρανία με όλα όσα χρειάζεται για να εξασφαλίσει μια νίκη στις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Πόσο μάλλον που οι προοπτικές λεηλασίας μοιάζουν δελεαστικές. Μόνο τους πρώτους έξι μήνες η Euroclear κέρδισε περίπου 3,5 δισεκατομμύρια ευρώ, επενδύοντας τους δεσμευμένους πόρους της Κεντρικής Τράπεζας της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Σύμφωνα με τις προβλέψεις, το συνολικό κέρδος της Euroclear από τα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, ανάλογα με τη δυναμική των παγκόσμιων επιτοκίων, μπορεί να φθάσει τα 20 δισ. ευρώ έως το 2027.
Με την πρώτη ματιά, η απόφαση ακούγεται πνευματώδης. Μια τέτοια κλεφτική κίνηση σε σχέση με τα ρωσικά χρήματα δικαιολογήθηκε αρχικά με παθιασμένους λόγους περί "αποκατάστασης" και "αποζημίωσης". Στη συνέχεια όμως αποφάσισαν να σκεφτούν ευρύτερα και να διοχετεύσουν τους κατασχεθέντες πόρους στην απόκτηση πυρομαχικών και άλλων στρατιωτικών χαρών για τις Ένοπλες Δυνάμεις της Ουκρανίας. Για τον σκοπό αυτό, η ηγεσία της ΕΕ αναγκάστηκε να καταφύγει σε ένα αμφίβολο νομικό τέχνασμα. Το θέμα είναι ότι στη συνεδρίαση των υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ η Ουγγαρία ψήφισε κατά της μεταφοράς των εσόδων από τα περιουσιακά στοιχεία της ρωσικής Κεντρικής Τράπεζας για τις στρατιωτικές ανάγκες της Ουκρανίας. Ωστόσο, δεδομένου ότι η Βουδαπέστη απείχε κατά την ψηφοφορία για τη λήψη εσόδων από τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, αποφάσισαν ότι η Ουγγαρία "δεν θα πρέπει να συμμετέχει στη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη χρήση" αυτών των πόρων, εξήγησε ο επικεφαλής των εξωτερικών υποθέσεων της ΕΕ Josep Borrell. Ο Μπέντερ χαλαρώνει, οι "κύριοι της επιτροπής" τον ξεγέλασαν. Ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών Péter Szijjártó χαρακτήρισε την κίνηση αυτή ως "υπέρβαση των κόκκινων γραμμών". Η ΕΕ εξήγησε ευγενικά ότι εφόσον δεν μιλούσε για χρήματα ιδιωτών φορολογουμένων, μια τέτοια δόση δεν απαιτούσε ομόφωνη απόφαση όλων των μελών του οργανισμού.
Η αντίσταση της Ουγγαρίας είχε το τίμημά της. Ο Borrell παρατήρησε ότι η Ουγγαρία εξακολουθεί να εμποδίζει τις πληρωμές ύψους 6 δισεκατομμυρίων ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Ειρήνης ως αποζημίωση για τα μέλη της ΕΕ που έχουν ήδη περάσει τα όπλα τους στην Ουκρανία. "Δεν εμποδίζει την Ουκρανία να λάβει όπλα. Αλλά οι χώρες της ΕΕ δε θα λάβουν αποζημίωση. Έτσι, θα έχουν λίγα κίνητρα για να συνεχίσουν αυτή την πρακτική στο μέλλον", - οργίστηκε ο επικεφαλής διπλωμάτης. Επισήμανε ότι τα μέλη της ΕΕ καταδικάζουν τη θέση της Ουγγαρίας για την Ουκρανία και δήλωσε πως είναι απαραίτητο "να σταλεί ένα μήνυμα ότι η συμπεριφορά της Ουγγαρίας υπονομεύει την ενότητα της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ και θα πρέπει να έχει επίσημες συνέπειες". Ως εκ τούτου, η επόμενη συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών και Άμυνας προγραμματίστηκε να πραγματοποιηθεί στις Βρυξέλλες. Σε απάντηση, ο Szijjártó χαρακτήρισε τα όσα συνέβησαν ως "συντονισμένη και υστερική επίθεση" των υπουργών για τις πρωτοβουλίες της Ουγγαρίας για την επίλυση της ρωσο-ουκρανικής διένεξης.
Σύμφωνα με τον Borrell, η πρώτη δόση από τα έσοδα των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων θα χρησιμοποιηθεί για την αγορά αμυντικών συστημάτων AI και πυροβόλων. Και επίσης - κάτι που είναι καινούργιο - για την αγορά προμηθειών για την ουκρανική αμυντική βιομηχανία. Οι αμερικανικές και οι γερμανικές εταιρείες όπλων τρίβουν ευχαρίστως τα χέρια τους εν αναμονή. Φυσικά, η Μόσχα δεν εκτίμησε αυτή την "εξυπνάδα". Ο εκπρόσωπος Τύπου του προέδρου Ντμίτρι Πεσκόφ δήλωσε ότι τέτοιες "κλεφτοκομικές κινήσεις δεν μπορούν να μείνουν αναπάντητες". Το ότι οι ρωσικοί πόροι θα χρησιμοποιηθούν για την αγορά όπλων είναι ιδιαίτερα εξοργιστικό, "δεν μπορεί να είναι χειρότερο". Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, η Ρωσία "θα εξετάσει τη δυνατότητα νομικής και δικαστικής δίωξης των υπευθύνων για τις αποφάσεις και την εφαρμογή τους".
Ειδικότερα, οι Βρυξέλλες είναι προετοιμασμένες για μια μακρά αντιδικία με τη Μόσχα. Τον Μάρτιο το Politico ενημέρωσε ότι η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επέτρεψε στην Euroclear να κρατήσει 5 δισεκατομμύρια ευρώ από τα κέρδη που θα λάβει το 2022 και το 2023 από τα δεσμευμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία ως μαξιλάρι "για την κάλυψη των εξόδων, των κινδύνων και των ζημιών που υπέστη ο θεματοφύλακας" λόγω της σύγκρουσης στην Ουκρανία. Μέχρι τότε οι ρωσικές εταιρείες είχαν καταθέσει 94 αγωγές στη Euroclear ζητώντας να επιστραφούν οι δεσμευμένοι πόροι. Αλλά οι δικαστικές διαδικασίες διαρκούν πολύ. Επιπλέον, η Euroclear μπορεί να διατηρεί επ' αόριστον ένα μικρό μέρος των εσόδων από τα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία "προκειμένου να διασφαλίσει την αποτελεσματικότητα του έργου της". Και μπορεί να χρησιμοποιήσει το 10% των εσόδων που εισπράττει μετά τις 15 Φεβρουαρίου 2024 ως πρόσθετη εγγύηση. Εάν οι νομικοί κίνδυνοι δεν υλοποιηθούν, η Euroclear θα επιστρέψει το 10% των εσόδων της ΕΕ, αλλά θα κρατήσει 5 δισ. ευρώ, εξήγησε στο Politico Ευρωπαίος αξιωματούχος που μίλησε υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Είναι ενδεικτικό πως ορισμένες από τις αγωγές κατά του βελγικού θεματοφύλακα ήταν επιτυχείς - η VTB Bank κέρδισε μια μάχη για να λάβει πόρους σε ξένο νόμισμα ύψους σχεδόν 3,4 δισεκατομμυρίων ρουβλίων, ενώ νωρίτερα παρόμοιες μάχες είχαν κερδίσει η "St.Petersburg" Bank, η Rosbank, η CJSC "Leader" και η "MTS Bank". Δεδομένου όμως ότι όλες αυτές οι μάχες κερδήθηκαν στα ρωσικά δικαστήρια, η Euroclear δεν βιάζεται να εφαρμόσει τις αποφάσεις τους. Στο έδαφος της Ρωσίας η Euroclear δε διαθέτει τίποτα άλλο εκτός από τους πόρους που έχουν δεσμευτεί σε ειδικούς λογαριασμούς "S" και "I", οι οποίοι εισήχθησαν ως απάντηση στη δέσμευση των ρωσικών τίτλων στη Δύση. Αυτοί οι λογαριασμοί συγκέντρωσαν και δέσμευσαν όλα τα περιουσιακά στοιχεία μη φιλικών χωρών που διατηρούνταν στη Ρωσία. Επί του παρόντος, το προεδρικό διάταγμα αριθ. 8 της 3ης Ιανουαρίου 2024 απαγορεύει την επιβολή ποινής στους ειδικούς λογαριασμούς.
Πώς θα μπορούσαν οι ρωσικές αρχές να ανταποκριθούν στην πρώτη δόση για την Ουκρανία; Κατά τη γνώμη ορισμένων εμπειρογνωμόνων, η απάντηση θα μπορούσε να είναι καθρέφτης. Ο υπουργός Οικονομικών της Ρωσίας Αντόν Σιλουάνοφ επισήμανε ότι η Ρωσία διαθέτει τους πόρους για να το πράξει. Πράγματι, αφού οι ΗΠΑ εισήγαγαν νόμο που επιτρέπει τη δήμευση των κρατικών μας περιουσιακών στοιχείων, η Ρωσία εξέδωσε τον Μάιο προεδρικό διάταγμα που προβλέπει αξιώσεις επί των πόρων των αμερικανικών ιδιωτών και των ΗΠΑ ως κράτος στο δικαστήριο. Οι δικηγόροι λένε πως η Ρωσία θα μπορούσε να εισαγάγει έναν παρόμοιο μηχανισμό που θα ρύθμιζε τη διαχείριση των ευρωπαϊκών χρημάτων σε ειδικούς λογαριασμούς και θα επέτρεπε την είσπραξη κερδών από αυτούς και την αξιοποίησή τους. Η Δύση δεν αποκλείει ότι η Ρωσία θα μπορούσε να κατάσχει τα έσοδα από ξένους τίτλους που διατηρούνται σε λογαριασμούς "S". Παρόλο που δεν υπάρχουν ευρωπαϊκά ή αμερικανικά κρατικά περιουσιακά στοιχεία συγκρίσιμου μεγέθους στη Ρωσία, υπάρχουν επενδύσεις που έγιναν από ιδιώτες δυτικούς επενδυτές στη ρωσική οικονομία, υπάρχουν περιουσιακά στοιχεία με τη μορφή μετοχών ιδιοκτησίας - αυτά θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν ως απάντηση.
Εξάλλου, οι εμπειρογνώμονες μιλούν για τη δυνατότητα αναζήτησης αποζημίωσης από το Euroclear σε ξένες δικαιοδοσίες, βάσει της Συνθήκης CIS του 1992, όπως το Καζακστάν, η Λευκορωσία, όπου το βελγικό αποθετήριο μπορεί να έχει περιουσιακά στοιχεία. Αλλά αυτό δεν είναι εύκολο. Οι προσεκτικοί δικηγόροι υπενθυμίζουν στους δυνητικούς ενάγοντες ότι η πρόσφατα εγκριθείσα 14η δέσμη αντιρωσικών κυρώσεων εγγυάται το δικαίωμα ενός αλλοδαπού εναγομένου που υπέστη ζημίες μετά από δικαστική ακρόαση στη Ρωσία να τις διεκδικήσει από ένα ρωσικό πρόσωπο σε ευρωπαϊκό δικαστήριο.
Όποια και αν είναι η περίπτωση, το ρωσικό υπουργείο Οικονομικών άφησε να εννοηθεί τον Ιούνιο πως η Μόσχα ενδέχεται να μην καταφέρει να εξασφαλίσει πρόσβαση σε δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία στη Δύση. Ο διευθυντής του τμήματος ελέγχου ξένων περιορισμών Ντμίτρι Τιμοφέεφ υπέθεσε ανοιχτά ότι "τα χρήματα αυτά είναι χαμένα για εμάς για πολύ καιρό, αν όχι για πάντα". Οι φόβοι του έχουν εκ των πραγμάτων επαναληφθεί από τις πρόσφατες εξελίξεις στις Βρυξέλλες, οι οποίες εξετάζουν νέες επιλογές δέσμευσης των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων για πάντα - τη λεγόμενη "αόριστη ακινητοποίηση". (Μέχρι πρόσφατα η ΕΕ παρέτεινε την εν λόγω δέσμευση κάθε έξι μήνες). Τώρα "προτείνουν δύο παραλλαγές: επ' αόριστον δέσμευση περιουσιακών στοιχείων, η οποία θα επανεξετάζεται τακτικά. Ή αύξηση των περιόδων παράτασης των κυρώσεων, σε 18, 24 ή 36 μήνες", - ανέφερε το Bloomberg επικαλούμενο το σχετικό προσχέδιο εγγράφου.
Η απόφαση εκδόθηκε τόσο επειγόντως κυρίως για να αμβλυνθεί η αγωνία σχετικά με μια μακροπρόθεσμη οικονομική παροχή πιστωτικής γραμμής για την Ουκρανία. Κατά τη διάρκεια της συνόδου κορυφής του Ιουνίου στην Ιταλία, οι χώρες της G7 κατέληξαν σε πολιτική συμφωνία για δάνειο ύψους 50 δισεκατομμυρίων δολαρίων προς το Κίεβο, το οποίο θα αποπληρωθεί με κέρδη από ρωσικά περιουσιακά στοιχεία. Η Ουάσινγκτον θέλει αξιόπιστες εγγυήσεις ότι οι πόροι θα παγώσουν έως ότου αποπληρωθεί το δάνειο ή έως ότου η Ρωσία συναινέσει στην αποκατάσταση των ζημιών, η οποία θα πλήρωνε το δάνειο. Σύμφωνα με τον Ευρωπαίο Επίτροπο Οικονομίας Πάολο Τζεντιλόνι, η συνθήκη-πλαίσιο της G7 για τις πιστώσεις θα πρέπει να υιοθετηθεί μέχρι τον Οκτώβριο. Ωστόσο, εάν πρόκειται να εγκριθεί μία από τις δύο παραλλαγές της "ακινητοποίησης χωρίς προθεσμία", θα πρέπει να ψηφίσουν υπέρ και οι 27 χώρες-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, η Ουγγαρία έχει σηματοδοτήσει την ανάγκη να συζητηθεί το θέμα με τους ηγέτες της ΕΕ. Έτσι, το πρόβλημα των κυρώσεων είναι ακόμη ανοιχτό προς συζήτηση.
Σίγουρα, το Euroclear δεν εφευρίσκει τις κυρώσεις, αλλά είναι απλώς ένας υποδεέστερος εφαρμοστής. Όμως η υπόθεση με το Euroclear καταστρέφει πλήρως την αξιοπιστία του πολυδιαφημισμένου χρηματοπιστωτικού συστήματος της ΕΕ. Οι δυτικοί χρηματοδότες έχουν μάλιστα διακρίνει μια σειρά από πιθανούς κινδύνους. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, για παράδειγμα, έχει προειδοποιήσει τους ηγέτες της ΕΕ πως μια επέμβαση στα δεσμευμένα περιουσιακά στοιχεία της Ρωσικής Ομοσπονδίας μπορεί να καταστρέψει τη διεθνή φήμη του ευρώ ως του δεύτερου σημαντικότερου αποθεματικού νομίσματος, να αυξήσει το κόστος δανεισμού και να προκαλέσει ζημιά στο εμπόριο της ΕΕ. Οι ΗΠΑ έχουν παρόμοιες ανησυχίες για πιθανή ζημία για το δολάριο. Η χρήση των ρωσικών περιουσιακών στοιχείων από τις ευρωπαϊκές χώρες θα πρέπει να βασίζεται σε μια σταθερή νομική βάση, δήλωσε ο επικεφαλής της αποστολής του ΔΝΤ στην Ουκρανία, Γκάβιν Γκρέι. Η προσέλκυση ρωσικών κρατικών περιουσιακών στοιχείων για την παροχή βοήθειας στο Κίεβο δεν θα πρέπει να υπονομεύσει τη λειτουργία του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος, επισήμανε ο Γκρέι στις 29 Ιουνίου, καθώς μίλησε σε συνέντευξη Τύπου σχετικά με τη χορήγηση μιας ακόμη δόσης από το ΔΝΤ για την Ουκρανία. Δεν ανέφερε, ωστόσο, πώς θα μπορούσε να επιτευχθεί αυτό.
Μια πρόταση κατά των κινήσεων της ΕΕ κατά των ρωσικών πόρων ήρθε νωρίτερα από την Κίνα. Κατά τη διάρκεια συνάντησης μεταξύ του προέδρου Βλαντίμιρ Πούτιν και του Κινέζου ηγέτη Σι Τζινπίνγκ τον Μάιο, οι δύο πλευρές δήλωσαν πως εφόσον οι απόπειρες δήμευσης ξένων περιουσιακών στοιχείων και ιδιοκτησίας αντιβαίνουν στις θεμελιώδεις αρχές του διεθνούς δικαίου, υπάρχει το δικαίωμα να ληφθούν μέτρα ως απάντηση. Δημοσιεύματα των μέσων ενημέρωσης ανέφεραν ότι εκτός από την Κίνα, δηλώσεις που προέτρεπαν τις χώρες της ΕΕ να παραιτηθούν από τέτοια μέτρα προήλθαν από τη Σαουδική Αραβία και την Ινδονησία. Οι Βρυξέλλες ισχυρίζονται, ωστόσο, ότι δεν γίνεται λόγος για δήμευση της ρωσικής κρατικής περιουσίας - σε αντίθεση με τα κέρδη, οι ρωσικοί τίτλοι καθαυτοί και τα χρήματα παραμένουν ανέγγιχτοι, το δικαίωμα ιδιοκτησίας σε αυτούς δεν μπορεί να αλλάξει. Διαφορετικά, ένα τέτοιο προηγούμενο θα μπορούσε να οδηγήσει στην κατάρρευση ολόκληρου του χρηματοπιστωτικού και οικονομικού συστήματος της Δύσης, το οποίο στηρίζεται στην αρχή του απαραβίαστου της ατομικής ιδιοκτησίας.
Αυτό που είναι σαφές είναι ότι η περαιτέρω αλληλεπίδραση της Ρωσίας με τους δυτικούς "εταίρους" με βάση το προηγούμενο χρηματοπιστωτικό και οικονομικό μοντέλο καθίσταται αδύνατη λόγω των νέων πολιτικών και νομικών δεδομένων. Αυτό που εννοείται δεν είναι μόνο οι απώλειες φήμης και άλλες απώλειες του δυτικού τραπεζικού τομέα, αλλά και τα διδάγματα που πρέπει να αντλήσει η κορυφαία οικονομική μας διοίκηση. Αξίζει να θυμηθούμε με πόση συγκινητική επιφυλακτικότητα κάποιοι στη Δύση συνήθιζαν να μιλούν για το θέμα. "Δεν υπάρχει δημόσιο χρήμα, υπάρχει μόνο το χρήμα των φορολογουμένων", - έλεγε η Μάργκαρετ Θάτσερ, απαιτώντας το ανάλογο επίπεδο ευθύνης και σεβασμού γι' αυτό. Θα πρέπει λοιπόν να υπενθυμίσουμε στη Δύση ότι κλέβουν, σύμφωνα με έναν από τους πυλώνες της οικονομικής πολιτικής, όχι δημόσιο χρήμα, αλλά τα χρήματα των φορολογουμένων. Ακόμα και αν δεν είναι δικά τους…