 |
| facebook.com/DonaldTrump/photos |
Την Παρασκευή συμπληρώνονται πέντε χρόνια από τη λήξη της Συνθήκης για τα Πυρηνικά Δυνάμεων Μέσου Βεληνεκούς (INF), η οποία υπεγράφη από τη Σοβιετική Ένωση και τις ΗΠΑ το 1987. Για μεγάλο χρονικό διάστημα, οι συνέπειες αυτού του βήματος επισκιάστηκαν από άλλες εντάσεις στη διεθνή σκηνή: η προσοχή της κοινής γνώμης επικεντρώθηκε σε διαφορετικά θέματα και φάνηκε ότι τα ζητήματα "μετά την INF" ενδιέφεραν μόνο τους ειδικούς της ίδιας της σφαίρας.
Του Alexander Chekov, ειδικού σε θέματα διεθνούς ασφάλειας και ελέγχου
των εξοπλισμών, ερευνητή στο Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών του Κρατικού
Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων της Μόσχας (MGIMO). Ακολουθήστε τον στο X:
@achekov - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Ωστόσο, η πέμπτη επέτειος γιορτάζεται με πραγματικά "μεγαλοπρεπή τρόπο". Οι ΗΠΑ πρόσφεραν ένα "δώρο" στη Ρωσία ανακοινώνοντας σχέδια για την έναρξη "επεισοδιακών αναπτύξεων" των πυραύλων εδάφους τους στη Γερμανία το 2026. Η Ρωσία δεν χαλάρωσε στο θέμα αυτό: Ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν απάντησε πως αν υλοποιηθούν αυτά τα σχέδια, η Μόσχα θα άρει το μονομερές μορατόριουμ για την ανάπτυξη των δικών της πυραύλων μεσαίου βεληνεκούς. Το υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας δεν απέκλεισε ότι αυτοί θα μπορούσαν να είναι πυρηνικοί. Μια τέτοια "ανταλλαγή ευχάριστων δηλώσεων" σηματοδοτεί μια νέα "πυραυλική κρίση" που μπορεί να ξεπεράσει εκείνες των δεκαετιών του 1970 και του '80 που οδήγησαν τελικά στην υπογραφή της αρχικής συνθήκης.
Τότε, η ανάπτυξη νέων πυρηνικών πυραύλων στην Ευρώπη οδήγησε στην επιδείνωση των σοβιετοαμερικανικών σχέσεων στο χαμηλότερο σημείο τους μετά την κρίση των πυραύλων της Κούβας το 1962. Το ζήτημα επιλύθηκε ριζικά - με την υπογραφή της Συνθήκης INF οι ΗΠΑ και η ΕΣΣΔ απαγόρευσαν στις ίδιες να διαθέτουν (είτε πυρηνικούς είτε μη πυρηνικούς) πυραύλους εδάφους με βεληνεκές από 500 έως 5.500 χιλιόμετρα. Από στρατιωτικοστρατηγική άποψη, αυτό έφερε τις ΗΠΑ σε πλεονεκτικότερη θέση. Πρώτον, η ΕΣΣΔ εξουδετέρωσε διπλάσιο αριθμό πυραύλων - 1.846 έναντι 846 των ΗΠΑ. Δεύτερον, οι πύραυλοι εναέριας και θαλάσσιας εκτόξευσης με παρόμοιο βεληνεκές - το βασικό μέσο προβολής ισχύος των Ηνωμένων Πολιτειών - δεν περιλαμβάνονταν στη συμφωνία.
Η σοβιετική ηγεσία συναίνεσε σε αυτούς τους όρους σε μεγάλο βαθμό για πολιτικούς λόγους - τότε το Κρεμλίνο πίστευε ότι οι σχέσεις Σοβιετικής Ένωσης-ΗΠΑ θα έφταναν τελικά σε ένα νέο επίπεδο και τα όπλα δεν θα έπαιζαν πλέον βασικό ρόλο στην εξασφάλιση της ασφάλειας. Ωστόσο, σταδιακά η διάθεση αυτή άλλαξε και η Μόσχα επέκρινε όλο και περισσότερο τη συμφωνία του 1987. Ο Πούτιν αποκάλεσε τελικά τη συνθήκη "μονομερή αφοπλισμό".
Η νέα Ρωσική Ομοσπονδία εξέφρασε επίσης την ανησυχία της για την αμερικανική συμμόρφωση. Παρ' όλα αυτά, η ρητορική της Μόσχας δεν ξεπέρασε ορισμένα όρια: το ζήτημα της καταγγελίας της συμφωνίας δεν τέθηκε ποτέ σε ανώτατο επίπεδο. Τα σύννεφα της καταιγίδας άρχισαν να μαζεύονται στα μέσα της δεκαετίας του 2010, όταν οι ΗΠΑ εξέφρασαν ανησυχίες ότι, σύμφωνα με τις πληροφορίες τους, η Ρωσία παραβίασε τη συνθήκη και δοκίμασε έναν πύραυλο κρουζ εδάφους με βεληνεκές άνω των 500 χιλιομέτρων. Στη συνέχεια αποκαλύφθηκε πως ο εν λόγω πύραυλος ήταν ο 9M729, ο οποίος αποτελεί μέρος του συστήματος Iskander.
Η προεδρική κυβέρνηση του Ντόναλντ Τραμπ ονόμασε την ανάπτυξη του 9M729 από τη Ρωσία ως τον επίσημο λόγο για την έναρξη της διαδικασίας αποχώρησης από τη Συνθήκη INF τον Φεβρουάριο του 2019. Ωστόσο, στην πραγματικότητα, το σκεπτικό ήταν πιο περίπλοκο. Σχεδόν ταυτόχρονα με την εμφάνιση παραπόνων για τη συμμόρφωση της Ρωσίας με τη Συνθήκη INF, ξέσπασε στις ΗΠΑ μια μεγάλη συζήτηση για την ανάπτυξη των δυνατοτήτων της Κίνας. Σε αντίθεση με τη Μόσχα και την Ουάσινγκτον, το Πεκίνο δεν δεσμευόταν από τη Συνθήκη INF και επομένως μπορούσε να αναπτύξει πυραύλους εδάφους χωρίς να παραβιάζει τις διεθνείς απαγορεύσεις. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2010, τα όπλα αυτά αποτελούσαν τη ραχοκοκαλιά του πυραυλικού οπλοστασίου της Κίνας- το 2017 ο διοικητής της αμερικανικής Διοίκησης Ινδο-Ειρηνικού, ναύαρχος Χάρι Χάρις, εκτίμησε πως "περίπου το 95%" αυτών των πυραύλων θα παραβίαζε τη συνθήκη INF εάν η Κίνα ήταν συμβαλλόμενο μέρος.
Ως αποτέλεσμα, οι Αμερικανοί άρχισαν να βλέπουν τις δυνατότητες του Πεκίνου ως βασικό ζήτημα που επηρέαζε την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή Ασίας-Ειρηνικού. Οι κινεζικοί πύραυλοι DF-21D και DF-26 που εκτοξεύονται από το έδαφος κέρδισαν τα αξιοσημείωτα παρατσούκλια "δολοφόνος αεροπλανοφόρων" και "δολοφόνος του Γκουάμ" στις ΗΠΑ. Ακόμη και όταν η INF ήταν ακόμη σε ισχύ, πολλοί Αμερικανοί εμπειρογνώμονες εικάζουν την ανάγκη να αποσυρθούν από αυτήν ή τουλάχιστον να αναθεωρήσουν τους όρους της, ώστε οι ΗΠΑ να μπορούν να αναπτύξουν και να εγκαταστήσουν τα δικά τους επίγεια πυραυλικά συστήματα στην περιοχή ως αντίβαρο στην Κίνα.
Εδώ, είναι σημαντικό να περιγράψουμε εν συντομία τα πλεονεκτήματα των επίγειων πυραύλων σε σύγκριση με τους αντίστοιχους πυραύλους που εκτοξεύονται από αέρος και θαλάσσης. Πρώτα απ' όλα, οι πύραυλοι εδάφους μπορούν να διατηρηθούν σε υψηλότερη κατάσταση ετοιμότητας μάχης. Ενώ τα αεροσκάφη και τα πλοία χρειάζονται χρόνο για να παραδώσουν τους πυραύλους τους στις περιοχές εκτόξευσης, τα επίγεια συστήματα βρίσκονται κοντά στις περιοχές εκτόξευσής τους και επομένως μπορούν να χρησιμοποιηθούν σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Με αυτά τα βλήματα, δεν υπάρχει επίσης ανάγκη να ξεπεραστούν οι ικανότητες του εχθρού κατά των αεροσκαφών και των πλοίων για την πραγματοποίηση μιας εκτόξευσης. Άλλα πλεονεκτήματα είναι η μειωμένη εξάρτηση από την υποδομή, η υψηλή ισχύς πυρός που εξασφαλίζεται από την ταχεία επαναφόρτωση και η αυξημένη επιβιωσιμότητα λόγω της δυνατότητας διασποράς των βλημάτων. Αν και δεν διαθέτουν την κινητικότητα των συστημάτων που εκτοξεύονται από αέρος και θαλάσσης, οι πύραυλοι εδάφους μπορούν να αποτελέσουν ένα αποτελεσματικό εργαλείο για την αποτροπή του εχθρού από την εγκαθίδρυση ελέγχου στο πεδίο της μάχης..
Στις ΗΠΑ, την άποψη αυτή συμμερίζονταν ακόμη και υψηλόβαθμοι στρατιωτικοί αξιωματούχοι που δεν υποστήριζαν την απόσυρση από την INF. Το 2017, ο τότε αντιπρόεδρος του Γενικού Επιτελείου Στρατού, στρατηγός Πολ Σέλβα, δήλωσε ότι "δεν υπάρχουν στρατιωτικές απαιτήσεις που δεν μπορούμε να ικανοποιήσουμε επί του παρόντος λόγω της συμμόρφωσής μας με τη Συνθήκη INF". Ωστόσο, σημείωσε πως "τα επίγεια συστήματα θα αύξαναν τόσο την επιχειρησιακή ευελιξία όσο και την κλίμακα των δυνατοτήτων μας για πλήγματα μεσαίου βεληνεκούς". Η επιθυμία απόκτησης αυτής της "ευελιξίας" και της "κλίμακας" που μπορεί να είναι χρήσιμη εναντίον της Ρωσίας και της Κίνας, καθώς και μικρότερων δυνάμεων όπως το Ιράν ή η Βόρεια Κορέα, αποτέλεσε τον κύριο λόγο πίσω από την απόφαση για την απόσυρση.
Εκτός από τα στρατιωτικά πλεονεκτήματα, οι πύραυλοι εδάφους έχουν επίσης συμβολική αξία. Σε αντίθεση με τους πυραύλους που εκτοξεύονται από τον αέρα και τη θάλασσα, οι επίγειοι πύραυλοι υπογραμμίζουν τη μόνιμη στρατιωτική παρουσία της χώρας που τους τοποθέτησε και την ετοιμότητά της να προστατεύσει τους περιφερειακούς συμμάχους. Αυτό σημαίνει ότι οι ενέργειες των ΗΠΑ αποσκοπούν επίσης στο να ενώσουν τους συμμάχους τους γύρω από τον στόχο της αποτροπής της Κίνας και της Ρωσίας.
Ωστόσο, αυτός ο "στρατιωτικοσυμβολικός μηχανισμός" δεν είναι μια σκληρή επιστήμη και μπορεί να μην οδηγήσει στα αποτελέσματα που αναμένει η Ουάσιγκτον. Πρέπει να έχουμε κατά νου ότι τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα είναι σε θέση να εξισορροπήσουν τις νέες πυραυλικές δυνατότητες των Αμερικανών με αντίμετρα. Οι δυνατότητες της Ρωσίας είναι ιδιαίτερα ευρείες - σε αντίθεση με την Κίνα, μπορεί να απειλήσει το αμερικανικό έδαφος με πυραύλους μεσαίου βεληνεκούς που αναπτύσσονται στις δικές της βορειοανατολικές περιοχές.
Θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη οι απόψεις των Αμερικανών συμμάχων. Ορισμένοι Γερμανοί εμπειρογνώμονες έχουν ήδη επικρίνει την απόφαση για την ανάπτυξη αμερικανικών πυραύλων, σημειώνοντας ότι ελήφθη χωρίς προηγούμενες δημόσιες συζητήσεις στο εσωτερικό της χώρας και μπορεί να γυρίσει μπούμερανγκ. Είναι πιθανόν οι περαιτέρω εξελίξεις να προκαλέσουν αυξημένη κριτική τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Ασία.
Τελικά, οι συνέπειες της ανάπτυξης αμερικανικών πυραύλων θα εξαρτηθούν από το αν θα έρθει στο προσκήνιο η στρατιωτική ή η συμβολική πτυχή. Εάν οι ΗΠΑ περιοριστούν στην ανάπτυξη ενός μικρού αριθμού για να συμβολίσουν τις "μπότες τους στο έδαφος", υπάρχει πιθανότητα να αποτραπεί η νέα κούρσα εξοπλισμών σε πρώιμο στάδιο. Ωστόσο, εάν αναπτυχθούν εκατοντάδες πύραυλοι προκειμένου να διασφαλιστεί η απόλυτη επιχειρησιακή κυριαρχία της Ουάσιγκτον, υπάρχει ο κίνδυνος μιας άνευ προηγουμένου κλιμάκωσης - την οποία, φυσικά, θα ήταν καλύτερο να αποφύγουμε.