 |
| tasnimnews.com |
Η κατάσταση στη Μέση Ανατολή, όπου οι φιλοδοξίες του Ιράν και του Ισραήλ συγκρούονται για άλλη μια φορά, είναι παράδοξη, καθώς δεν υπάρχει διέξοδος. Και οι δύο πλευρές θα ήθελαν να σταματήσουν τον καλπασμό της άλλης, αλλά αυτό είναι αδύνατο χωρίς καταστροφικές συνέπειες για τις ίδιες. Υπάρχουν πολλοί λόγοι για την κατάσταση αυτή, μεταξύ των οποίων η γεωγραφική συμπύκνωση της περιοχής, όπου κάθε ενέργεια αντηχεί δυνατά και γυρίζει αλλοπρόσαλλα μπούμερανγκ. Το πιο σημαντικό είναι ότι όλα τα προβλήματα και οι σχέσεις είναι τόσο αλληλένδετα που για να τα ξεμπερδέψει κανείς θα χρειαζόταν κολοσσιαία προσπάθεια για την οποία κανείς δεν είναι ικανός. Θεωρητικά, ο ομφάλιος λώρος θα μπορούσε να κοπεί με ένα ισχυρό χτύπημα που θα άλλαζε το παιχνίδι, αλλά κανείς δεν έχει τη δυνατότητα.
Του Fyodor Lukyanov, αρχισυντάκτη του Russia in Global Affairs, προέδρου
του προεδρείου του Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής και διευθυντή ερευνών της Διεθνούς Λέσχης Συζητήσεων Valdai - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Αυτή η τελευταία δήλωση μπορεί να φαίνεται λίγο αμφιλεγόμενη. Το Ισραήλ ακολουθεί μια εξαιρετικά επιθετική πολιτική αναδιαμόρφωσης ολόκληρου του τοπίου ασφαλείας του, ελπίζοντας να περιορίσει τις περιβάλλουσες απειλές για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το Ιράν, από την άλλη πλευρά, θεωρείται γενικά ως μια ενεργά αναθεωρητική δύναμη, η οποία διαχειρίζεται το περιφερειακό τοπίο μερικές φορές άμεσα, αλλά κυρίως μέσω της χρήσης ομάδων εταίρων (ένα είδος "άξονα αντίστασης") σε διάφορες χώρες. Η υπόθεση πως μια αποφασιστική μάχη είναι πιθανή θα πρέπει να υποστηριχθεί από το γεγονός ότι ολόκληρη η περιοχή βρίσκεται ήδη σε αναταραχή και οι εξωτερικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των παραδοσιακά κυρίαρχων ΗΠΑ, απλώς προσποιούνται ενεργό συμμετοχή αντί να γνωρίζουν ακριβώς τι θέλουν. Έτσι, είναι σίγουρα καιρός για τους θαρραλέους και τους αποφασισμένους να κάνουν το άλμα προς ένα νέο καθεστώς. Αλλά ποια νέα κατάσταση;
Ιστορικά, υπήρξαν διαδοχικές κυρίαρχες δυνάμεις σε αυτό το τμήμα του κόσμου, κυρίως αποικιοκράτες από τη Δύση κατά τους τελευταίους αιώνες. Τώρα, για διάφορους λόγους (κυρίως εσωτερικούς), οι δυνάμεις αυτές έχουν αποσυρθεί, ίσως μόνιμα. Τώρα είναι η ώρα για τους τοπικούς παίκτες να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στην κυριαρχία, ιδίως δεδομένου ότι ορισμένοι από αυτούς έχουν τις σχετικές παραδόσεις (Ιράν, Τουρκία), άλλοι έχουν το στρατιωτικό δυναμικό (Ισραήλ) και ένας άλλος έχει πολλά χρήματα και τον έλεγχο σημαντικών θρησκευτικών ιερών (Σαουδική Αραβία).
Σε παλαιότερες εποχές, ο αγώνας για την επιρροή θα ήταν σκληρός και φυσικά ο ανταγωνισμός εξακολουθεί να υφίσταται και σήμερα. Το Ιράν, ειδικότερα, είναι ευρέως ύποπτο πως προσπαθεί να κυριαρχήσει σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή με τη θρησκευτική και πολιτική του επιρροή (μέσω σιιτικών κοινοτήτων και φιλικών πολιτικών οργανώσεων). Η Τουρκία παίζει περιοδικά με την έννοια του "νέο-οθωμανισμού", αν και την αποφεύγει προσεκτικά. Αλλά η ιδέα του ελέγχου ζωνών ασφαλείας πέρα από τα σύνορά της εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες.
Ωστόσο, οι διάφορες μορφές επέκτασης έχουν προ πολλού πάψει να αφορούν την κατάκτηση του χώρου για λόγους εδαφικής επέκτασης. Ο στόχος είναι ο ίδιος: η εξασφάλιση μιας ευνοϊκότερης κατάστασης όσον αφορά το στρατηγικό βάθος, δηλαδή η ικανότητα να προστατεύεται πιο αξιόπιστα από εξωτερικές απειλές και να ενισχύεται έτσι η εσωτερική ασφάλεια.
Πρόκειται για ένα ευρέως διαδεδομένο φαινόμενο. Ορισμένες χώρες είναι ευλογημένες επειδή δεν έχουν ενοχλητικούς γείτονες (στο μυαλό μου έρχονται η Αυστραλία ή τα κράτη της Βόρειας Αμερικής, αν και στην τελευταία περίπτωση οι ΗΠΑ μπορούν να υποδείξουν το Μεξικό και τη μετανάστευση). Αλλά αυτές είναι πολύ σπάνιες εξαιρέσεις- στις περισσότερες περιπτώσεις τέτοια προβλήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η διεύρυνση των συνόρων ήταν κάποτε ο κανόνας, τώρα είναι η εξαίρεση - είναι ασταθής (επειδή είναι αδύνατο να νομιμοποιηθεί) και δαπανηρή. Οι ρυθμιστικές ζώνες είναι πιο συνηθισμένες και τις βλέπουμε συνεχώς. Αλλά αυτή η μέθοδος είναι προφανώς καταστασιακή.
Τέλος, υπάρχει και η επιλογή του επηρεασμού των εσωτερικών υποθέσεων ενός γείτονα για να τον αποτρέψει από μονομερείς ενέργειες. Αυτή είναι ίσως η πιο συνηθισμένη μορφή αποτροπής σήμερα. Πιο συγκεκριμένα, είναι επιθυμητή επειδή δεν περιλαμβάνει μεγάλες εχθροπραξίες και τους κινδύνους που συνδέονται με αυτές. Ωστόσο, δεν αποδίδει πάντα.
Επιστρέφοντας στον άξονα Ιράν-Ισραήλ, και οι δύο πλευρές έχουν επίγνωση της αδυναμίας επίτευξης των επιθυμητών στόχων τους μέσω μιας πλήρους και άμεσης σύγκρουσης. Εξ ου και το συνεχές μπρα ντε φερ, συμπεριλαμβανομένων των εξαιρετικά προκλητικών βημάτων, με την προσδοκία ότι η απάντηση δεν θα ξεπεράσει καμία κόκκινη γραμμή. Αυτό έχει λειτουργήσει μέχρι στιγμής, αν και η πυκνότητα και η ένταση των αμοιβαίων χτυπημάτων αυξάνεται ραγδαία. Σε μια τέτοια μορφή αλληλεπίδρασης, είναι αδύνατο να μείνει κάτι χωρίς αντίδραση, και αργά ή γρήγορα μπορεί να αποδειχθεί ότι οι σχετικά συγκρατημένες μορφές αντίδρασης έχουν φτάσει στο τέλος τους.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι η ικανότητα των αντιπάλων να προβλέπουν τις άμεσες συνέπειες των κινήσεών τους. Πιστεύεται ότι η Μέση Ανατολή φιλοξενεί μεγάλους μάστορες σε αυτόν τον τομέα, μάστορες σε αυτό το παιχνίδι με τα υψηλά στοιχήματα. Αλλά η παγκόσμια εμπειρία δείχνει ότι το επίπεδο της γεωπολιτικής μαεστρίας γενικά μειώνεται, ίσως λόγω των δραματικά μεταβαλλόμενων ενδεχομένων. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι οι διάφοροι δρώντες είναι ακόμη ικανοί να παίζουν παιχνίδια πραγματικού στρατηγικού βάθους, καταφέρνοντας παράλληλα να αποφύγουν να πέσουν σε μια ρηχή τακτική πισίνα.
* Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από την εφημερίδα Rossiyskaya Gazeta
Αυτή η τελευταία δήλωση μπορεί να φαίνεται λίγο αμφιλεγόμενη. Το Ισραήλ ακολουθεί μια εξαιρετικά επιθετική πολιτική αναδιαμόρφωσης ολόκληρου του τοπίου ασφαλείας του, ελπίζοντας να περιορίσει τις περιβάλλουσες απειλές για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το Ιράν, από την άλλη πλευρά, θεωρείται γενικά ως μια ενεργά αναθεωρητική δύναμη, η οποία διαχειρίζεται το περιφερειακό τοπίο μερικές φορές άμεσα, αλλά κυρίως μέσω της χρήσης ομάδων εταίρων (ένα είδος "άξονα αντίστασης") σε διάφορες χώρες. Η υπόθεση πως μια αποφασιστική μάχη είναι πιθανή θα πρέπει να υποστηριχθεί από το γεγονός ότι ολόκληρη η περιοχή βρίσκεται ήδη σε αναταραχή και οι εξωτερικές δυνάμεις, συμπεριλαμβανομένων των παραδοσιακά κυρίαρχων ΗΠΑ, απλώς προσποιούνται ενεργό συμμετοχή αντί να γνωρίζουν ακριβώς τι θέλουν. Έτσι, είναι σίγουρα καιρός για τους θαρραλέους και τους αποφασισμένους να κάνουν το άλμα προς ένα νέο καθεστώς. Αλλά ποια νέα κατάσταση;
Ιστορικά, υπήρξαν διαδοχικές κυρίαρχες δυνάμεις σε αυτό το τμήμα του κόσμου, κυρίως αποικιοκράτες από τη Δύση κατά τους τελευταίους αιώνες. Τώρα, για διάφορους λόγους (κυρίως εσωτερικούς), οι δυνάμεις αυτές έχουν αποσυρθεί, ίσως μόνιμα. Τώρα είναι η ώρα για τους τοπικούς παίκτες να διεκδικήσουν το δικαίωμά τους στην κυριαρχία, ιδίως δεδομένου ότι ορισμένοι από αυτούς έχουν τις σχετικές παραδόσεις (Ιράν, Τουρκία), άλλοι έχουν το στρατιωτικό δυναμικό (Ισραήλ) και ένας άλλος έχει πολλά χρήματα και τον έλεγχο σημαντικών θρησκευτικών ιερών (Σαουδική Αραβία).
Σε παλαιότερες εποχές, ο αγώνας για την επιρροή θα ήταν σκληρός και φυσικά ο ανταγωνισμός εξακολουθεί να υφίσταται και σήμερα. Το Ιράν, ειδικότερα, είναι ευρέως ύποπτο πως προσπαθεί να κυριαρχήσει σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή με τη θρησκευτική και πολιτική του επιρροή (μέσω σιιτικών κοινοτήτων και φιλικών πολιτικών οργανώσεων). Η Τουρκία παίζει περιοδικά με την έννοια του "νέο-οθωμανισμού", αν και την αποφεύγει προσεκτικά. Αλλά η ιδέα του ελέγχου ζωνών ασφαλείας πέρα από τα σύνορά της εφαρμόζεται εδώ και δεκαετίες.
Ωστόσο, οι διάφορες μορφές επέκτασης έχουν προ πολλού πάψει να αφορούν την κατάκτηση του χώρου για λόγους εδαφικής επέκτασης. Ο στόχος είναι ο ίδιος: η εξασφάλιση μιας ευνοϊκότερης κατάστασης όσον αφορά το στρατηγικό βάθος, δηλαδή η ικανότητα να προστατεύεται πιο αξιόπιστα από εξωτερικές απειλές και να ενισχύεται έτσι η εσωτερική ασφάλεια.
Πρόκειται για ένα ευρέως διαδεδομένο φαινόμενο. Ορισμένες χώρες είναι ευλογημένες επειδή δεν έχουν ενοχλητικούς γείτονες (στο μυαλό μου έρχονται η Αυστραλία ή τα κράτη της Βόρειας Αμερικής, αν και στην τελευταία περίπτωση οι ΗΠΑ μπορούν να υποδείξουν το Μεξικό και τη μετανάστευση). Αλλά αυτές είναι πολύ σπάνιες εξαιρέσεις- στις περισσότερες περιπτώσεις τέτοια προβλήματα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Η διεύρυνση των συνόρων ήταν κάποτε ο κανόνας, τώρα είναι η εξαίρεση - είναι ασταθής (επειδή είναι αδύνατο να νομιμοποιηθεί) και δαπανηρή. Οι ρυθμιστικές ζώνες είναι πιο συνηθισμένες και τις βλέπουμε συνεχώς. Αλλά αυτή η μέθοδος είναι προφανώς καταστασιακή.
Τέλος, υπάρχει και η επιλογή του επηρεασμού των εσωτερικών υποθέσεων ενός γείτονα για να τον αποτρέψει από μονομερείς ενέργειες. Αυτή είναι ίσως η πιο συνηθισμένη μορφή αποτροπής σήμερα. Πιο συγκεκριμένα, είναι επιθυμητή επειδή δεν περιλαμβάνει μεγάλες εχθροπραξίες και τους κινδύνους που συνδέονται με αυτές. Ωστόσο, δεν αποδίδει πάντα.
Επιστρέφοντας στον άξονα Ιράν-Ισραήλ, και οι δύο πλευρές έχουν επίγνωση της αδυναμίας επίτευξης των επιθυμητών στόχων τους μέσω μιας πλήρους και άμεσης σύγκρουσης. Εξ ου και το συνεχές μπρα ντε φερ, συμπεριλαμβανομένων των εξαιρετικά προκλητικών βημάτων, με την προσδοκία ότι η απάντηση δεν θα ξεπεράσει καμία κόκκινη γραμμή. Αυτό έχει λειτουργήσει μέχρι στιγμής, αν και η πυκνότητα και η ένταση των αμοιβαίων χτυπημάτων αυξάνεται ραγδαία. Σε μια τέτοια μορφή αλληλεπίδρασης, είναι αδύνατο να μείνει κάτι χωρίς αντίδραση, και αργά ή γρήγορα μπορεί να αποδειχθεί ότι οι σχετικά συγκρατημένες μορφές αντίδρασης έχουν φτάσει στο τέλος τους.
Ένα άλλο πρόβλημα είναι η ικανότητα των αντιπάλων να προβλέπουν τις άμεσες συνέπειες των κινήσεών τους. Πιστεύεται ότι η Μέση Ανατολή φιλοξενεί μεγάλους μάστορες σε αυτόν τον τομέα, μάστορες σε αυτό το παιχνίδι με τα υψηλά στοιχήματα. Αλλά η παγκόσμια εμπειρία δείχνει ότι το επίπεδο της γεωπολιτικής μαεστρίας γενικά μειώνεται, ίσως λόγω των δραματικά μεταβαλλόμενων ενδεχομένων. Δεν υπάρχει κανένας λόγος να πιστεύουμε ότι οι διάφοροι δρώντες είναι ακόμη ικανοί να παίζουν παιχνίδια πραγματικού στρατηγικού βάθους, καταφέρνοντας παράλληλα να αποφύγουν να πέσουν σε μια ρηχή τακτική πισίνα.
* Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από την εφημερίδα Rossiyskaya Gazeta