 |
| (Source: Council of the Federation of the Federal Assembly of the Russian Federation/(CC BY 4.0)) |
Οι τελευταίες ημέρες του Ιουλίου ήταν εξαιρετικά θερμές στη Μέση Ανατολή, και όχι λόγω του καιρού, αλλά λόγω της κλιμακούμενης περιφερειακής σύγκρουσης που γίνεται μέρα με τη μέρα όλο και πιο έντονη.
Του Murad Sadygzade, Προέδρου του Κέντρου Μελετών Μέσης Ανατολής, Επισκέπτη Λέκτορα του Πανεπιστημίου HSE (Μόσχα) - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Μετά την επίσκεψη του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου στις ΗΠΑ, όπου μίλησε στο Κογκρέσο και συναντήθηκε με υψηλόβαθμους αξιωματούχους, πολλοί ειδικοί υπέθεσαν ότι το Ισραήλ έλαβε το "πράσινο φως" για την έναρξη στρατιωτικής δράσης πλήρους κλίμακας εναντίον της λιβανέζικης σιιτικής οργάνωσης Χεζμπολάχ.
Στις 27 Ιουλίου, μια ρουκέτα κατέληξε σε ένα γήπεδο ποδοσφαίρου στο χωριό Majdal Shams, που βρίσκεται στα κατεχόμενα από το Ισραήλ Υψίπεδα του Γκολάν, όπου ζουν Αραβες Δρούζοι. Δώδεκα παιδιά σκοτώθηκαν και άλλα 60 άτομα τραυματίστηκαν. Ο Νετανιάχου επέστρεψε νωρίς στην πατρίδα του και μια σειρά επίσημων ισραηλινών δηλώσεων υποστήριξε πως η Χεζμπολάχ είχε εκτοξεύσει τον πύραυλο, ο οποίος φέρεται να ήταν ιρανικής κατασκευής, και ότι οι Ισραηλινές Δυνάμεις Άμυνας (IDF) θα απαντούσαν δυναμικά. Η Χεζμπολάχ, ωστόσο, αρνήθηκε οποιαδήποτε ανάμειξη στην επίθεση. Οι λιβανέζικες αρχές υποστήριξαν πως ο πύραυλος ήταν στην πραγματικότητα ισραηλινός πύραυλος αεράμυνας. Εν τω μεταξύ, το υπουργείο Εξωτερικών του Ιράν χαρακτήρισε το περιστατικό ως "σκηνοθετημένο δράμα". Υπήρχε πράγματι η αίσθηση ότι τα γεγονότα εξελίσσονταν σαν να ήταν σκηνοθετημένα, ωστόσο ήταν αδύνατο να επιβεβαιωθεί ποιος βρισκόταν πίσω από την επίθεση.
Το βράδυ της 30ής Ιουλίου, οι IDF εξαπέλυσαν πλήγμα στα περίχωρα της Βηρυτού, κάνοντας λόγο για επιχείρηση "στοχευμένης δολοφονίας" εναντίον ενός από τους στρατιωτικούς ηγέτες της Χεζμπολάχ, του Fuad Shukr, ο οποίος φέρεται να ήταν υπεύθυνος για την επίθεση στο Majdal Shams. Πάνω από 75 άτομα τραυματίστηκαν και περίπου δέκα σκοτώθηκαν. Τέτοια χτυπήματα στην πρωτεύουσα του Λιβάνου από το Ισραήλ δεν είναι ασυνήθιστα- νωρίτερα φέτος, μια άλλη ισραηλινή επίθεση σκότωσε τον Σάλεχ αλ Αρούρι, τον αναπληρωτή επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς. Η δολοφονία του Φουάντ Σουκρ, βασικού συνεργάτη του γενικού γραμματέα της Χεζμπολάχ Χασάν Νασράλα, αύξησε τις εντάσεις, αλλά φαινόταν απίθανο να οδηγήσει σε σύγκρουση πλήρους κλίμακας μεταξύ του Λιβάνου και του Ισραήλ.
Ωστόσο, τη νύχτα της 31ης Ιουλίου, κυκλοφόρησε η σοκαριστική είδηση της δολοφονίας του επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια, ο οποίος είχε ταξιδέψει στην Τεχεράνη για την ορκωμοσία του νεοεκλεγέντος προέδρου της, Μασούντ Πεζεσκιάν, και μια συνάντηση με τον ανώτατο ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ. Την επόμενη ημέρα, αξιωματούχοι της Χαμάς επιβεβαίωσαν ότι "ο Χανίγια σκοτώθηκε σε προδοτική επιδρομή των Σιωνιστών στην κατοικία του στην Τεχεράνη".
Το περιστατικό αυτό σηματοδότησε πράγματι τη διάβαση του Ρουβίκωνα, καθώς ο Haniyeh ήταν βασικός διαπραγματευτής της Χαμάς στις συνομιλίες κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα, στις οποίες συμμετείχαν οι ΗΠΑ, το Ισραήλ, η Αίγυπτος, το Κατάρ και η Χαμάς. Η τοποθεσία της επίθεσης - η πρωτεύουσα της Ισλαμικής Δημοκρατίας του Ιράν - περιπλέκει περαιτέρω την κατάσταση, καθώς η Τεχεράνη, παρά την απροθυμία της να εμπλακεί πλήρως σε μια περιφερειακή σύγκρουση, βρίσκεται τώρα αναγκασμένη να αντιδράσει για να διατηρήσει τη φήμη της και να αποτρέψει παρόμοια περιστατικά στο μέλλον.
Αναμφίβολα, πολλές χώρες καταδίκασαν τη δολοφονία του Haniyeh. Ιρανοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένου του ανώτατου ηγέτη Χαμενεΐ και του προέδρου Πεζεσκιάν, κατήγγειλαν έντονα τη δολοφονία, χαρακτηρίζοντας το Ισραήλ "εγκληματικό και τρομοκρατικό καθεστώς" και υποσχόμενοι σοβαρές συνέπειες. Η Ρωσία καταδίκασε επίσης την πράξη, χαρακτηρίζοντάς την απαράδεκτη πολιτική δολοφονία που θα επηρεάσει αρνητικά τις διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός στη Γάζα. Ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς και η λιβανέζικη οργάνωση Χεζμπολάχ εξέφρασαν τα συλλυπητήριά τους, με τον Αμπάς να απευθύνει έκκληση για παλαιστινιακή ενότητα. Ο ηγέτης των Χούθι στην Υεμένη έκανε λόγο για έγκλημα που υπονομεύει την εύθραυστη ειρήνη στην περιοχή. Η Κίνα εξέφρασε την ανησυχία της για την πιθανή αποσταθεροποίηση της περιοχής, ενώ η Αίγυπτος τόνισε την έλλειψη πολιτικής βούλησης για την αποκλιμάκωση της κατάστασης. Ο πρωθυπουργός του Κατάρ, ο οποίος είχε μεσολαβήσει στις διαπραγματεύσεις μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, σημείωσε πως η δολοφονία θέτει σε κίνδυνο την επιτυχία των συνομιλιών. Η Τουρκία καταδίκασε επίσης την επίθεση, υποστηρίζοντας ότι είχε ως στόχο την εξάπλωση της σύγκρουσης σε ευρύτερη περιφερειακή κλίμακα.
Δεν είναι μυστικό ότι η σημερινή ισραηλινή κυβέρνηση έχει λάβει σθεναρή στάση απέναντι στις αντι-ισραηλινές δυνάμεις στην περιοχή, που εκπροσωπούνται από τον "Άξονα της Αντίστασης". Πρώτον, αυτό αποσκοπεί στη μείωση της απειλής για την εθνική ασφάλεια του Ισραήλ. Δεύτερον, βοηθά τον Νετανιάχου και τους υπουργούς του να διατηρήσουν την εξουσία και να ενισχύσουν τις θέσεις τους, οι οποίες έχουν αποδυναμωθεί από τις εσωτερικές πολιτικές κρίσεις και τη δυσαρέσκεια του κοινού για τις τρέχουσες πολιτικές. Τρίτον, δείχνει ξεκάθαρα την αποφασιστικότητα των ισραηλινών ακροδεξιών δυνάμεων να εξαλείψουν το παλαιστινιακό κίνημα αντίστασης και να αποτρέψουν τη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους. Στις 18 Ιουλίου, η Κνεσέτ (το ισραηλινό κοινοβούλιο) ψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία υπέρ ενός ψηφίσματος που απορρίπτει τη δημιουργία ενός τέτοιου κράτους. Το ψήφισμα ανέφερε: "Η Κνέσετ του Ισραήλ αντιτίθεται σθεναρά στη δημιουργία παλαιστινιακού κράτους δυτικά του Ιορδάνη ποταμού. Η δημιουργία ενός τέτοιου κράτους στην καρδιά της γης του Ισραήλ θα αποτελούσε απειλή για την ύπαρξη του κράτους του Ισραήλ και των πολιτών του, θα διαιώνιζε την ισραηλινο-παλαιστινιακή σύγκρουση και θα αποσταθεροποιούσε την περιοχή".
Ένας άλλος σημαντικός λόγος πίσω από την απόφαση της κυβέρνησης Νετανιάχου να προβεί σε αυτή τη διεθνώς αμφιλεγόμενη ενέργεια είναι η συμφωνία που επιτεύχθηκε μεταξύ των παλαιστινιακών παρατάξεων για το σχηματισμό κυβέρνησης εθνικής ενότητας, η οποία επιτεύχθηκε στο Πεκίνο. Σε αυτή την κυβέρνηση, η Χαμάς, και ιδίως ο Ισμαήλ Χανίγια, θα μπορούσε να έχει διαδραματίσει σημαντικό ρόλο. Η δολοφονία του Haniyeh μπορεί να θεωρηθεί ως μια μορφή τιμωρίας από το Ισραήλ για την επιτυχία των Παλαιστινίων να ξεπεράσουν την αντίσταση της Δυτικής Ιερουσαλήμ και των δυτικών συμμάχων της στη συμμετοχή της Χαμάς στις νέες δομές της Οργάνωσης για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO). Με την εξόντωση του Haniyeh, το Ισραήλ έστειλε ένα μήνυμα σε όλες τις παλαιστινιακές ομάδες σχετικά με τις πιθανές συνέπειες που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν.
Ενώ ο Νετανιάχου μπορεί να μην έχει λάβει πλήρη εξουσιοδότηση από τις ΗΠΑ για να ξεκινήσει εκστρατεία στον Λίβανο, φαίνεται να έχει την πρόθεση να προκαλέσει το Ιράν και τη Χεζμπολάχ σε αντίποινα που θα μπορούσαν να δικαιολογήσουν μια ισραηλινή εισβολή. Η δολοφονία του Haniyeh θα μπορούσε να επιδεινώσει την κατάσταση στο Λίβανο, ιδίως υπό το φως της πρόσφατης ισραηλινής επίθεσης στη Βηρυτό και του θανάτου του Fuad Shukr. Το γεγονός αυτό είναι πιθανό να οδηγήσει σε συντονισμένες ενέργειες από τη Χεζμπολάχ και το Ιράν σε πιθανά αντίποινα κατά του Ισραήλ, αυξάνοντας τον κίνδυνο συγκρούσεων με τις ισραηλινές δυνάμεις στο Λίβανο, καθώς και με το Ιράν και άλλες ομάδες του "Άξονα της Αντίστασης".
Σε αυτή την κατάσταση, θα είναι δύσκολο για την Ουάσιγκτον να αντιταχθεί και οι ΗΠΑ θα πρέπει πιθανότατα να συνεχίσουν να παρέχουν στρατιωτική βοήθεια στο Ισραήλ. Επιπλέον, οι ΗΠΑ δεν μπορούν να καταδικάσουν επίσημα το Ισραήλ για τη δολοφονία του Haniyeh, καθώς προηγουμένως είχαν προτείνει στις IDF να επικεντρωθούν στην εξόντωση των ηγετών της Χαμάς αντί να διεξάγουν βομβαρδισμούς χαλιών και οδομαχίες στη Γάζα. Ωστόσο, η κατάσταση αυτή αποτελεί επίσης απειλή για τις αμερικανικές δυνάμεις στην περιοχή, καθώς η ευθύνη για τον θάνατο του Haniyeh θα μπορούσε επίσης να αποδοθεί στις ΗΠΑ. Οι ομάδες του "Άξονα της Αντίστασης" στη Συρία και το Ιράκ ενδέχεται να επαναλάβουν τις επιθέσεις εναντίον αμερικανικών στρατιωτικών εγκαταστάσεων, οδηγώντας σε ένα νέο επίπεδο κλιμάκωσης.
Επιπλέον, η δολοφονία του Haniyeh εντείνει τις εντάσεις στη Μέση Ανατολή και θα μπορούσε να υπονομεύσει τις προοπτικές προόδου στις διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός στη Λωρίδα της Γάζας. Πριν από τον θάνατο του Χανίγια, πιστεύεται ότι το Ισραήλ και η Χαμάς βρίσκονταν κοντά σε συμφωνία για τον τερματισμό της σύγκρουσης, η οποία έχει στοιχίσει 40.000 ζωές και έχει προκαλέσει ανθρωπιστική κρίση. Ο Χανίγιε συμμετείχε ενεργά στις διαπραγματεύσεις με τη διαμεσολάβηση της Αιγύπτου, του Κατάρ και των ΗΠΑ και υπήρχαν πρόσφατες αναφορές για πρόοδο παρά τις διαφωνίες. Ωστόσο, το Ισραήλ έχει αρχίσει να παρουσιάζει νέους όρους απαράδεκτους για τους Παλαιστίνιους. Είναι πλέον σαφές ότι ο Νετανιάχου έχει επιλέξει μια κλιμακούμενη πορεία, ελπίζοντας να ρίξει την ευθύνη για την απόσυρση από τις διαπραγματεύσεις στη Χαμάς, προκαλώντας πιθανότατα την παλαιστινιακή αντίσταση να σταματήσει να συζητά την κατάπαυση του πυρός.
Η κλιμάκωση δημιουργεί την απειλή αντιποίνων όχι μόνο από τη Χαμάς και τη Χεζμπολάχ, αλλά και από το Ιράν, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι η δολοφονία του Χανίγια έλαβε χώρα στο έδαφός του, γεγονός που λειτουργεί ως πρόκληση για την Ισλαμική Δημοκρατία, στην οποία η Τεχεράνη δεν μπορεί να μην απαντήσει. Το περιστατικό αυτό έχει ήδη προκαλέσει αρνητικές αντιδράσεις, ξεπερνώντας τις επιπτώσεις μετά τη δολοφονία αξιωματικών του Σώματος Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC) στη Δαμασκό από Ισραηλινούς.
Η κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω από την αποτυχία του Ιράν να προστατεύσει τον ηγέτη του συμμάχου του στην ίδια του την πρωτεύουσα, προκαλώντας ανησυχία στην ιρανική κοινωνία και προκαλώντας την αναθεώρηση των μέτρων ασφαλείας. Οι ιρανικές αρχές έχουν ήδη συγκαλέσει έκτακτη συνεδρίαση του Ανώτατου Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας, δηλώνοντας πως η ισραηλινή επίθεση θα οδηγήσει σε αντίποινα από ομάδες του "Άξονα της Αντίστασης" που υποστηρίζονται από το Ιράν. Η ικανότητα του Ισραήλ να στοχεύει κορυφαίους Ιρανούς ηγέτες και τους προσκεκλημένους τους αποτελεί σοβαρή πρόκληση.
Όσον αφορά την ίδια τη Χαμάς, σημαντικές αλλαγές είναι απίθανες. Με τον θάνατο του Haniyeh απομένουν οι Musa Abu Marzouk, Khaled Mashaal, Basem Naim, Hussam Badran και Yahya Sinwara, οι οποίοι, σύμφωνα με τις IDF, σχεδίασαν την επιχείρηση για την εισβολή στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου. Ορισμένες πηγές αναφέρουν ότι ο Khaled Mashal μπορεί να γίνει ο επόμενος επικεφαλής του πολιτικού γραφείου. Επομένως, ο αποκεφαλισμός της αντίστασης δεν θα αποδώσει- αντίθετα, τα βίαια μέτρα θα οδηγήσουν μόνο σε περαιτέρω ριζοσπαστικοποίηση της Χαμάς και άλλων κινημάτων της PLO, καθώς οι ενέργειες του Ισραήλ έχουν αποδείξει ότι οι σημερινοί ηγέτες του εβραϊκού κράτους δεν επιθυμούν να δουν ένα παλαιστινιακό κράτος.
Εν κατακλείδι, η κατάσταση στη Μέση Ανατολή, ιδίως όσον αφορά τη σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και του "Άξονα της Αντίστασης", συμπεριλαμβανομένων της Χεζμπολάχ και της Χαμάς, έχει φτάσει σε ένα νέο επίπεδο έντασης. Η δολοφονία του Ismail Haniyeh στην Τεχεράνη δεν ήταν μόνο ένα σοβαρό πλήγμα για τη Χαμάς αλλά και μια πρόκληση για το Ιράν, αυξάνοντας σημαντικά τον κίνδυνο περαιτέρω κλιμάκωσης. Η έλλειψη προόδου στις διαπραγματεύσεις για την κατάπαυση του πυρός και οι αυξανόμενες περιφερειακές εντάσεις υποδηλώνουν πιθανή εντατικοποίηση των στρατιωτικών ενεργειών. Ενώ η διεθνής κοινότητα καταδικάζει αυτές τις ενέργειες, τα εσωτερικά πολιτικά και στρατηγικά κίνητρα φαίνεται να υπερτερούν της επιθυμίας για ειρήνη. Σε αυτή την επιδεινούμενη κατάσταση, είναι ζωτικής σημασίας για όλα τα μέρη να καταβάλουν προσπάθειες για την αποφυγή μιας σύγκρουσης πλήρους κλίμακας, οι συνέπειες της οποίας θα μπορούσαν να είναι καταστροφικές για ολόκληρη την περιοχή.