 |
| Afghan people crowd around a water tap to fill their containers in Nahr-e-Shahi district in Balkh province, Afghanistan, August 6, 2023. REUTERS/Ali Khara |
Τρία χρόνια αφότου οι Ταλιμπάν ανέλαβαν τον έλεγχο του Αφγανιστάν, πολλές δυτικές χώρες δεν είναι πρόθυμες να αναγνωρίσουν επίσημα την σκληροπυρηνική ομάδα ως νόμιμη κυβέρνηση έως ότου τερματίσει ευρέως απαγορευμένες πρακτικές, όπως η θεσμοθετημένη καταπίεση των γυναικών ή οι εξωδικαστικές συλλήψεις και δολοφονίες υπόπτων πολιτικών αντιπάλων.
Tanya Goudsouzian & Zekria Barakzai - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Ενώ η Δύση παραμένει δικαιολογημένα προσηλωμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα, η κυβέρνηση των Ταλιμπάν παραμένει αδιάλλακτη και αρνείται να υποκύψει στις απαιτήσεις των διεθνών δυνάμεων που νίκησε τον Αύγουστο του 2021.
Το να κινδυνεύει η ανταμοιβή της επίσημης αναγνώρισης απέτυχε ως αποτελεσματικό κίνητρο για την μεταβολή της συμπεριφοράς των Ταλιμπάν, ιδίως καθώς πολλές περιφερειακές χώρες έχουν ήδη εμπλακεί με την Καμπούλ. Η Κίνα, το Ιράν, το Πακιστάν, η Ρωσία και αρκετές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας ακολουθούν συναλλακτικές, ρεαλιστικές πολιτικές έναντι των Ταλιμπάν για να αναβιώσουν την αρχαία εμπορική διαδρομή του "Δρόμου του Μεταξιού", η οποία αποτελεί μέρος του μεγαλεπήβολου σχεδίου της Κίνας "Ένας Δρόμος, Μία Ζώνη" και θα έβλεπε το Αφγανιστάν να γίνεται ένα σημαντικό σημείο εφοδιασμού για τις περιφερειακές εξαγωγές, συμπεριλαμβανομένου του πετρελαίου. Η προσέγγιση αυτή δεν θεωρεί σημαντικές τις εσωτερικές υποθέσεις των Ταλιμπάν.
Ακόμη και με μη δυτική υποστήριξη, η ταχέως επιδεινούμενη κρίση νερού αποτελεί σοβαρή και άμεση απειλή για τις ζωές των Αφγανών. Οι επιτόπιες εκτιμήσεις υποστηρίζουν πειστικά ότι η απομόνωση των Ταλιμπάν επιδεινώνει τα βαθύτερα αίτια της κρίσης, η οποία έχει ως αποτέλεσμα την επισιτιστική ανασφάλεια, την πείνα, τα προβλήματα ψυχικής υγείας και την εξάπλωση μολυσματικών ασθενειών. Μέχρι τώρα, οι εξωτερικοί παράγοντες έδειχναν αδιαφορία για το πρόβλημα, αλλά αν αγνοηθεί, η παρούσα κατάσταση θα οδηγήσει πιθανότατα σε μια ευρύτερη ανθρωπιστική καταστροφή. Αυτή η κρίση, που αποτελεί άμεση απειλή για τη διακυβέρνηση των Ταλιμπάν, μπορεί να προσφέρει στη Δύση μεγαλύτερη επιρροή για την αντιμετώπιση των ανησυχιών της από ό,τι οι προηγούμενες πολιτικές που βασίζονταν στη βοήθεια.
Κλιματική κρίση
Ενώ οι διεθνείς οργανισμοί που κυριαρχούνται από τη Δύση επικεντρώνονται στις καταπιεστικές πολιτικές των Ταλιμπάν, υπάρχουν σχετικά λίγες αναφορές στα κύρια μέσα ενημέρωσης σχετικά με τις πιέσεις που σχετίζονται με το κλίμα που αντιμετωπίζει ο αφγανικός πληθυσμός των άνω των 43 εκατομμυρίων. Οι αυξανόμενες θερμοκρασίες και τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως η τήξη των παγετώνων, οι ξαφνικές πλημμύρες, οι ξηρασίες και οι σεισμοί, οδήγησαν στην καταστροφή ζωτικών πηγών νερού και εγκαταστάσεων στο Αφγανιστάν.
Σχεδόν τέσσερις στους πέντε Αφγανούς δεν έχουν πλέον πρόσβαση σε καθαρό νερό, ενώ μόνο το 27% του αγροτικού πληθυσμού έχει πρόσβαση σε εγκαταστάσεις υγιεινής. Το Αφγανιστάν κατέχει σήμερα την τέταρτη θέση στον κατάλογο των χωρών που κινδυνεύουν περισσότερο από μια κρίση κλιματικής αλλαγής και την όγδοη θέση στον δείκτη των χωρών που είναι πιο ευάλωτες και λιγότερο προετοιμασμένες να προσαρμοστούν στην κλιματική αλλαγή.
Αυτές οι πιέσεις θα αποτελούσαν πρόκληση για οποιαδήποτε κυβέρνηση, πόσο μάλλον για τους σημερινούς ντε φάκτο κυβερνήτες του Αφγανιστάν που αποτελούνται από μαχητές ανταρτών με σπουδές στη μαντράσα. Είναι ελάχιστα ικανοί να αξιολογήσουν και να διαχειριστούν εξαιρετικά πολύπλοκους γεωκλιματικούς παράγοντες που επηρεάζουν την οικονομική βιωσιμότητα ολόκληρης της περιοχής της Νότιας Ασίας. Αν και δεν αποτελούν ενιαίο σώμα - με αναφορές για σχίσματα στις τάξεις της ηγεσίας τους - ορισμένα στοιχεία εντός των Ταλιμπάν μπορεί να έχουν επίγνωση, αν όχι φόβο, των βραχυπρόθεσμων συνεπειών της αδυναμίας τους να διαχειριστούν την κρίση μόνοι τους.
Γίνονται προσπάθειες για τη διαχείριση των υπόγειων υδάτων στη χώρα, με τουλάχιστον 300 έργα σε διάφορες επαρχίες να πρόκειται να υλοποιηθούν φέτος, σύμφωνα με το Υπουργείο Ενέργειας και Υδάτων του Αφγανιστάν. Έχει ξεκινήσει η αποκατάσταση έξι μεγάλων έργων ύδρευσης, μεταξύ των οποίων το φράγμα Pashtun, το φράγμα Kamal Khan, το φράγμα Turi Bakhshabad και το φράγμα Shah and Arous, και πρόκειται να ξεκινήσει η κατασκευή 11 ακόμη φραγμάτων ελέγχου για την αποθήκευση νερού και την απελευθέρωσή του σε πηγές και κανάλια για άρδευση.
Αλλά αυτά τα έργα δεν επαρκούν για να καλύψουν τις ανάγκες του Αφγανικού λαού, κυρίως συγκεντρωμένοι σε αγροτικές περιοχές και ζώντας έναν γυμνό, αγροτικό τρόπο ζωής σε επίπεδο επιβίωσης. Δυστυχώς, δεν είναι λόγω έλλειψης νερού στο Αφγανιστάν, καθώς τα ψηλά βουνά και οι σχεδόν αλπικές συνθήκες του παρέχουν πλεόνασμα. Ωστόσο, η διανομή αυτού του νερού επηρεάζεται σοβαρά από ξεπερασμένα ή ανύπαρκτα συστήματα παροχής. Επί του παρόντος, το Αφγανιστάν χρησιμοποιεί ετησίως μόνο το 30% των διαθέσιμων υδάτινων πόρων * το 70% σπαταλάται λόγω έλλειψης υποδομών, εγκαταστάσεων αποθήκευσης νερού και αναποτελεσματικών συστημάτων διανομής.
Ποτάμια τρέχουν μέσα από αυτό
Παρά την αδυναμία να πάει νερό στους δικούς του ανθρώπους, το Αφγανιστάν είναι μια σημαντική πηγή νερού για το Ιράν, το Πακιστάν, το Τατζικιστάν, το Ουζμπεκιστάν και το Τουρκμενιστάν. Με μεγάλη πληθυσμιακή και βιομηχανική ανάπτυξη και συρρίκνωση των ποταμών, το νερό είναι ζωτικής σημασίας για αυτούς. Κατανοούν την απειλή της έλλειψης νερού στις οικονομίες τους και την πολιτική και κοινωνική σταθερότητα.
Ως αποτέλεσμα, οι διαμάχες για το νερό υπήρξαν σημαντική αιτία εντάσεων μεταξύ του Αφγανιστάν και των γειτόνων του. Το Μάιο του 2023, αφγανικές και ιρανικές δυνάμεις συγκρούστηκαν αφού ο πρόεδρος του Ιράν κατηγόρησε την κυβέρνηση των Ταλιμπάν πως περιορίζει την πρόσβαση στο νερό από τον ποταμό Χελμάντ. Η κατασκευή από τους Ταλιμπάν ενός καναλιού 285 χιλιομέτρων έξω από το Amu Darya, το κανάλι Qosh Tepa, θα μπορούσε να αντλήσει το 12 έως 15 τοις εκατό του νερού που ρέει τώρα στο Τουρκμενιστάν και το Ουζμπεκιστάν. Οι πόλεμοι για το νερό δεν είναι καινούργιοι και μπορεί σύντομα να έρθουν στην Κεντρική Ασία.
Μια προσφορά που δεν μπορούν να αρνηθούν
Ως χώρα της οποίας η οικονομική βιωσιμότητα εξαρτάται από τη γεωργία, η επαρκής οικιακή παροχή νερού, η αξιόπιστη άρδευση και η ισχύς είναι θεμελιώδεις. Οι Ταλιμπάν θα πρέπει να καταλάβουν ότι η βιωσιμότητα της επιρροής τους στην εξουσία θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητά τους όχι μόνο να κυβερνούν, αλλά και να κυβερνούν και να διατηρούν καλές σχέσεις με τους γείτονές τους. Το νερό είναι το κλειδί και για τα δύο. Η αποτυχία να το πράξουν πιθανότατα θα οδηγήσει σε ισχυρή αντίδραση, συμπεριλαμβανομένης της περιφερειακής απομόνωσης και ακόμη και μιας εξέγερσης από ανθρώπους που δεν έχουν τίποτα να χάσουν.
Η κατάσταση αυτή δίνει στις δυτικές χώρες τη δυνατότητα να ασκήσουν επιρροή στους Ταλιμπάν, τόσο για να μειώσουν τα δεινά του αφγανικού λαού όσο και για να ενισχύσουν την επιρροή τους στην ευρύτερη περιοχή, την οποία, σύμφωνα με τις περισσότερες εκτιμήσεις, έχουν χάσει από την Κίνα και τη Ρωσία. Η Δύση μπορεί να αναπτύξει τόσο προηγμένες τεχνολογίες διαχείρισης υδάτινων πόρων στο εσωτερικό του Αφγανιστάν όσο και περιφερειακή διπλωματία με τους γείτονές του ως εργαλεία για να προχωρήσει στην επίτευξη στόχων που έχουν μείνει επί μακρόν στάσιμοι. Οι Ταλιμπάν μπορεί να είναι ιδεολόγοι, αλλά μπορούν επίσης να είναι ρεαλιστές.
Για να αποτρέψει τον κίνδυνο να μείνει εκτός μιας νέας πραγματικότητας στην Κεντρική Ασία, η Δύση πρέπει να προχωρήσει στην αποσύνδεση της πολιτικής από τα περιβαλλοντικά και ανθρωπιστικά ζητήματα. Πρέπει να καταλήξει σε ένα είδος συμβιβασμού, σύμφωνα με τον οποίο οι Ταλιμπάν θα δέχονταν την απεγνωσμένα αναγκαία βοήθεια με αντάλλαγμα μερικές παραχωρήσεις "καλής πίστης", ιδίως σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οι παραχωρήσεις αυτές θα πρέπει να γίνουν αθόρυβα και χωρίς φανφάρες, ώστε να μπορέσουν οι Ταλιμπάν να σώσουν τα προσχήματα..
Οι Ταλιμπάν θα πρέπει επίσης να προσελκύσουν και να συνεργαστούν με τεχνοκράτες με εμπειρία στην υδραυλική μηχανική και τη διαχείριση των υδάτινων πόρων, καθώς και να διαπραγματευτούν συνεργασίες με χώρες που βρίσκονται στην αιχμή της τεχνολογίας διαχείρισης των υδάτων, όπως η Ολλανδία, οι ΗΠΑ, η Αυστραλία και η Γερμανία.
Εάν η συμπεριφορά των Ταλιμπάν πρόκειται να αλλάξει, όσοι αναζητούν την αλλαγή πρέπει να χρησιμοποιούν περισσότερα καρότα και λιγότερα ραβδιά.
Κάποιο μέτρο πραγματισμού
Οι ανθρωπιστικές καταστροφές απαιτούν συνήθως καλόπιστες προσπάθειες τόσο από τις τοπικές αρχές όσο και από εξωτερικές υπηρεσίες βοήθειας, αλλά η κατάσταση με τους Ταλιμπάν κάθε άλλο παρά ρουτίνα είναι. Τα "γεγονότα επί τόπου" καταδεικνύουν πως η συμβατική υπόθεση — ότι η ανθρωπιστική βοήθεια μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την πραγματοποίηση αλλαγών στις πρακτικές τοπικής διακυβέρνησης — δεν απέδωσε με τους Ταλιμπάν. Μέρος αυτού είναι ιδεολογικό και μέρος αυτού είναι πρακτικό.
Ενώ τα δυτικά έθνη επιδιώκουν να συνδέσουν τη βοήθεια με τις μεταρρυθμίσεις, άλλα έθνη, όπως η Κίνα, περίφημα "δεν παίρνουν θέση για τις εσωτερικές υποθέσεις" και θεωρούν τη δέσμευση ως συναλλακτική φύση. Στο Αφγανιστάν, αυτό σημαίνει εμπόριο και επενδύσεις σε αντάλλαγμα για βοήθεια.
Ενώ αυτό είναι ατυχές (και κάποιοι θα έλεγαν ανήθικο), είναι σαφές ότι η Δύση θα πρέπει να είναι εξίσου ρεαλιστική σε αντάλλαγμα για μικρές μεταρρυθμίσεις. Οι υδάτινοι πόροι είναι ένας βασικός τομέας όπου αυτό θα μπορούσε να αποφέρει καρπούς.