 |
| pixabay / Mohamed_hassan |
Paul F. Cwik - mises.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Τι προκαλεί την οικονομική ανάπτυξη; Είναι η μείωση των δασμών; Είναι η μείωση των φορολογικών συντελεστών; Είναι η μείωση της γραφειοκρατίας και της γραφειοκρατίας; Αν και η καθεμία μπορεί να τονώσει ή να ενθαρρύνει την οικονομική ανάπτυξη, καμία από αυτές τις επιλογές δεν προκαλεί ανάπτυξη. Η οικονομική ανάπτυξη είναι το αποτέλεσμα ενός επιχειρηματία που χρησιμοποιεί μια νέα μέθοδο που μειώνει το κόστος παραγωγής. Το κόστος μπορεί να μειωθεί με διάφορους τρόπους. Οι πρόσφατα ανακαλυφθέντες πόροι θα μειώσουν το κόστος. Μια νέα τεχνική που εξοικονομεί χρόνο, εργασία ή πόρους μειώνει επίσης το κόστος. Και, που συχνά παραβλέπεται, είναι οι μειώσεις του κόστους, οι οποίες προέρχονται από την κατανομή των πόρων σύμφωνα με το νόμο του συγκριτικού πλεονεκτήματος.
Για να διευκρινίσουμε, ας υποθέσουμε ότι υπάρχει ένας επιχειρηματίας που μπορεί να κατασκευάσει 1.000 μονάδες υφάσματος την ημέρα. Εάν ο επιχειρηματίας αυτός δαπανά 5.000 δολάρια ημερησίως για μισθούς και για τη συντήρηση του κεφαλαιουχικού εξοπλισμού, τότε το μέσο κόστος παραγωγής του είναι 5 δολάρια ανά μονάδα υφάσματος. Ας υποθέσουµε περαιτέρω πως η τιµή αγοράς για κάθε µονάδα είναι $6, αφήνοντας στον επιχειρηµατία ένα ποσοστό απόδοσης 20% (αφήνοντας κατά µέρος άλλα έξοδα και φόρους). Ας υποθέσουμε τώρα ότι αναπτύσσεται μια βελτίωση του κεφαλαιουχικού εξοπλισμού. (Η βελτίωση θα μπορούσε εξίσου εύκολα να είναι η ανεύρεση μιας νέας πηγής βαμβακιού, η αύξηση των δεξιοτήτων των εργατών ή η προσαρμογή της παραγωγής ώστε να ληφθεί υπόψη ο νόμος του συγκριτικού πλεονεκτήματος. Το σημαντικό σημείο είναι ότι το κόστος παραγωγής μειώνεται.) Καθώς το κόστος παραγωγής μειώνεται, ο επιχειρηματίας έχει να λάβει μια απόφαση. Θα μπορούσε να προσπαθήσει απλώς να βάλει στην τσέπη το πρόσθετο κέρδος, αλλά αν το κάνει, χάνει ένα πολύ μεγαλύτερο κέρδος. Αν, αντίθετα, μειώσει την τιμή που ζητάει, θα προσελκύσει πελάτες μακριά από τους ανταγωνιστές του. Οι πωλήσεις του θα αυξηθούν και τα έσοδά του θα αυξηθούν επίσης. (Όταν «κλέβει» πελάτες από άλλους ανταγωνιστές, η ζήτηση είναι «ελαστική». Επομένως, καθώς η τιμή μειώνεται, τα έσοδα της εταιρείας θα αυξηθούν).
Η επιχείρηση ευημερεί και όλοι οι παραδοσιακοί ενδιαφερόμενοι κερδίζουν. Οι εργαζόμενοι έχουν γίνει πιο παραγωγικοί, με αποτέλεσμα οι πραγματικοί μισθοί τους να αυξηθούν. Οι πελάτες μπορούν να αγοράσουν περισσότερα υφάσματα σε χαμηλότερες τιμές. Οι επενδυτές και οι προμηθευτές κερδίζουν επίσης περισσότερα χρήματα, καθώς η επιχείρηση ευημερεί. Με την πάροδο του χρόνου, οι ανταγωνιστές θα πρέπει να υιοθετήσουν παρόμοιες (ή καλύτερες) βελτιώσεις ή να αντιμετωπίσουν την πτώχευση. Η κοινωνία γίνεται καλύτερη λόγω της μείωσης του κόστους από τον επιχειρηματία.
Η οικονομική ανάπτυξη δεν είναι ομοιογενής σε όλη την οικονομία. Η ανάπτυξη είναι «ανώμαλη», επειδή εξαρτάται από το ύψος της μείωσης του κόστους και από το σε ποιους κλάδους συμβαίνει. Ως αποτέλεσμα, οι τιμές ορισμένων αγαθών θα μειωθούν δραματικά, ενώ άλλες τιμές θα μειωθούν ελάχιστα και μερικές μπορεί να αυξηθούν. Το συνολικό σύνολο θα παρουσιάσει αποπληθωρισμό τιμών, που είναι ένας άλλος τρόπος να πούμε ότι η αγοραστική δύναμη των οικονομικών φορέων θα αυξηθεί. Αυτό το αποτέλεσμα σημαίνει ότι περισσότεροι άνθρωποι έχουν περισσότερα να ξοδέψουν. Μπορούν να αγοράσουν περισσότερα αγαθά και υπηρεσίες ή να αποταμιεύσουν το νέο πλεόνασμα. Καθώς οι τιμές προσαρμόζονται σε μικροοικονομικό επίπεδο, οι ανισορροπίες της αγοράς εξαφανίζονται γρήγορα. Στο σύνολό της, όταν η οικονομία αναπτύσσεται, θα πρέπει να παρατηρήσουμε έναν γενικό αποπληθωρισμό των τιμών.
Το συμπέρασμα αυτό είναι σημαντικό, διότι μας λέει ότι δεν υπάρχει οικονομικός λόγος να επεκτείνουμε την προσφορά χρήματος. Οποιοδήποτε ποσό αρκεί. Ενώ το χρήμα υπόκειται στους ίδιους κανόνες της προσφοράς και της ζήτησης, όπως όλα τα άλλα οικονομικά αγαθά, το χρήμα διαφέρει σε μια κρίσιμη πτυχή. Όταν χρησιμοποιείται, δεν εξαντλείται ποτέ. Αντίθετα, όταν χρησιμοποιώ (καταναλώνω) ένα μήλο, αυτό δεν υπάρχει πλέον. Εξαντλείται. Όταν οδηγώ το αυτοκίνητό μου, καταναλώνεται και αυτό, αν και με πολύ πιο αργό ρυθμό. Ωστόσο, όταν τα χρήματα χρησιμοποιούνται, δεν εξαντλούνται. Το δολάριο είναι ακριβώς το ίδιο πριν και μετά τη χρήση του. Ενώ η μορφή του χρήματος μπορεί να υποφέρει από κάποια φθορά, η ονομαστική αξία της χρηματικής μονάδας δεν υφίσταται αυτή την υποβάθμιση. Με άλλα λόγια, η αγοραστική δύναμη ενός φθαρμένου δολαρίου, τεσσάρων καινούργιων τετραδόλαρων και ενός ψηφιακού δολαρίου στον λογαριασμό μου είναι ακριβώς ισοδύναμες μεταξύ τους.
Γιατί ορισμένοι υποστηρίζουν ότι υπάρχει ανάγκη να αυξηθεί η προσφορά χρήματος; Ενώ δεν υπάρχει οικονομικός λόγος για την αύξηση της προσφοράς χρήματος, υπάρχει ένας σημαντικός πολιτικός λόγος. Θα μπορούσε κανείς εξίσου εύκολα να ρωτήσει γιατί ένας εγκληματίας παραχαράσσει χρήματα. Η απάντηση είναι προφανής. Θέλει να αυξήσει την αγοραστική του δύναμη με μικρό κόστος. Η ίδια λογική ισχύει και για την αρχαία αναζήτηση της αλχημείας για τη μετατροπή του μολύβδου σε χρυσό. Ανεξάρτητα από το ποιος μπορεί να δημιουργήσει νέο χρήμα, είτε πρόκειται για έναν εγκληματία παραχαράκτη, είτε για ένα μυστικιστή μάγο, είτε για την κεντρική τράπεζα, ισχύει η ίδια οικονομική αρχή: όσοι αποκτούν πρώτοι το νέο χρήμα κερδίζουν, και όσοι το αποκτούν τελευταίοι, χάνουν. Η αρχή αυτή ονομάζεται φαινόμενο Cantillon, το οποίο περιγράφηκε για πρώτη φορά στις αρχές της δεκαετίας του 1720. Το φαινόμενο Cantillon αποδεικνύει ότι όταν τα νέα χρήματα ξοδεύονται για πρώτη φορά, ανταλλάσσονται σε σημερινές τιμές. Ο νέος αγοραστής ανακατευθύνει τα αγαθά και τις υπηρεσίες προς τον εαυτό του, προσφέροντας τα οικονομικά αγαθά μακριά από εναλλακτικές χρήσεις. Η προσφορά για αγαθά και υπηρεσίες αυξάνει επίσης τις τιμές στις εν λόγω αγορές.
Σε αυτό το δεύτερο στάδιο, άλλοι άνθρωποι έχουν τώρα τα νέα χρήματα. Τα ξοδεύουν επίσης, προσφέροντας τα αγαθά και τις υπηρεσίες μακριά από εναλλακτικές χρήσεις. Και πάλι, αυτές οι ενέργειες ασκούν ανοδική πίεση στις τιμές. Δεν επηρεάζονται όλες οι τιμές στον ίδιο βαθμό. (Είναι σπάνιο, αλλά ορισμένες τιμές μπορεί ακόμη και να πέσουν.) Ο Hayek (1969) μας ζητά να φανταστούμε πως το μέλι χύνεται σε ένα πιάτο, συσσωρεύεται σε ένα ανάχωμα και στη συνέχεια απλώνεται αργά προς τα έξω. Ωστόσο, καθώς το νέο χρήμα εξαπλώνεται σε όλη την οικονομία, δεν το κάνει ομοιόμορφα ή με τον ίδιο ρυθμό. Η ανάλυση πρέπει να χρησιμοποιεί μια διαδικασία βήμα προς βήμα, διότι μια μακροοικονομική συνολική ανάλυση θα χάσει τον αντίκτυπο αυτών των μικροοικονομικών επιδράσεων. Εάν το νέο χρήμα διοχετευόταν σε διαφορετικό οικονομικό τομέα ή ακόμη και σε διαφορετικό χρόνο, τα αποτελέσματα θα ήταν διαφορετικά. Το σημαντικό σημείο είναι ότι ορισμένοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν υψηλότερες τιμές, αλλά δεν έχουν ακόμη πρόσβαση στα νέα χρήματα. Ως αποτέλεσμα, ο πραγματικός τους πλούτος μειώνεται. Έτσι, το φαινόμενο Cantillon δείχνει πώς αυτοί που αποκτούν πρώτοι το νέο χρήμα είναι οι νικητές. Και δείχνει επίσης πώς όσοι παίρνουν τα νέα χρήματα τελευταίοι χάνουν. Ο πλούτος μεταφέρεται από εκείνους που παίρνουν τα χρήματα τελευταίοι σε εκείνους που παίρνουν τα χρήματα πρώτοι.
Στην οικονομία μας, ποιος είναι ο πρώτος που χρησιμοποιεί νέο χρήμα; Σήμερα, τα χρήματά μας δεν υποστηρίζονται από τίποτα. Δημιουργούνται από το τίποτα. Το πλασματικό χρήμα σημαίνει κυριολεκτικά «χρήμα που δηλώνεται», που λέγεται για να υπάρξει. Ενώ δεν χρειαζόμαστε μαγικά ξόρκια για να μετατρέψουμε τον μόλυβδο σε χρυσό, μπορούμε να δημιουργήσουμε απεριόριστες ποσότητες νέου χρήματος μέσω πληκτρολογήσεων στον υπολογιστή της κεντρικής τράπεζας και του τραπεζικού συστήματος. Η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ, το Ομοσπονδιακό Αποθεματικό Σύστημα, εξυπηρετεί τη δημοσιονομική πολιτική της ομοσπονδιακής κυβέρνησης και το χρηματοπιστωτικό και τραπεζικό σύστημα. Αυτά τα ιδρύματα λαμβάνουν πρώτα το νέο χρήμα. Κερδίζουν εις βάρος όλων των άλλων. Κάθε νέο δολάριο μειώνει την αγοραστική δύναμη όλων των άλλων δολαρίων. Ο πλούτος όλων των άλλων διαλύεται. Ναι, πράγματι, υπάρχει λόγος να επεκτείνεται η προσφορά χρήματος. Και υπάρχει λόγος να πείσουμε το κοινό ότι ένας πληθωρισμός 3% είναι καλύτερος από το 2%. Δυστυχώς, ο λόγος δεν είναι καλός, εκτός, βέβαια, αν ανήκετε στη μικρή ομάδα που παίρνει πρώτη το νέο χρήμα.
Το φαινόμενο Cantillon καταδεικνύει τις βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις της νομισματικής επέκτασης. Εάν, όπως περιγράφω λεπτομερώς στο επερχόμενο βιβλίο μου, η νομισματική επέκταση επιμείνει, οδηγεί σε έναν επιχειρηματικό κύκλο. Η μακροπρόθεσμη συνέπεια των επεκτατικών νομισματικών πολιτικών είναι η μείωση των αποταμιεύσεων, της κατανάλωσης κεφαλαίου, ένα χαμηλότερο μελλοντικό βιοτικό επίπεδο και ενδεχομένως η κατάρρευση του ίδιου του νομίσματος.