Εξήντα ημέρες μετά τις κοινοβουλευτικές εκλογές που έφεραν ένα κοινοβούλιο χωρίς ψήφο, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν πρότεινε τον έμπειρο κεντροδεξιό πολιτικό Μισέλ Μπαρνιέ ως νέο πρωθυπουργό της χώρας. Ανεξάρτητα από τα προσόντα του Μπαρνιέ, η απόφαση αυτή, περισσότερο από το να δείχνει την έξοδο από την πολιτική κρίση της Γαλλίας, κινδυνεύει να βυθίσει τη χώρα βαθύτερα σε μια αναταραχή που θα μπορούσε να υπονομεύσει την υποστήριξη προς την Ουκρανία και να μειώσει την ικανότητά της να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην Ευρώπη και στην παγκόσμια σκηνή.
Eldar Mamedov - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Η τελευταία φορά που ο Μπαρνιέ βρέθηκε στο προσκήνιο ήταν ο ρόλος του ως επικεφαλής διαπραγματευτής της ΕΕ για το Brexit από το 2016 έως το 2019. Ο πρώην βρετανός διπλωμάτης Πίτερ Ρίκετς τον περιέγραψε ως «έναν ικανό τεχνοκράτη, τυπικό, άτεγκτο και όχι τόσο γνωστό στη Γαλλία, καθώς έχει περάσει δεκαετίες σε διάφορες θέσεις εργασίας στις Βρυξέλλες». Το τελευταίο σημείο μπορεί πράγματι να είναι αληθινό, αλλά προτού μετακομίσει στις Βρυξέλλες, ο Μπαρνιέ, ένας επιζών στυλοβάτης της γαλλικής γκωλικής παράδοσης, υπηρέτησε ως υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων και στη συνέχεια υπουργός Εξωτερικών στην κυβέρνηση του προέδρου Ζακ Σιράκ (1995-2007), ο οποίος ήταν διαβόητος στην Ουάσινγκτον για τη σθεναρή αντίθεσή του στον πόλεμο των ΗΠΑ/Ηνωμένου Βασιλείου στο Ιράκ και στο ευρύτερο νεοσυντηρητικό σχέδιο αναδιαμόρφωσης της Μέσης Ανατολής σε φιλελεύθερες δημοκρατίες με στρατιωτική ισχύ.
Ο Μπαρνιέ μπορεί να ήταν λιγότερο λαμπρός και εύγλωττος από τον προκάτοχό του Ντομινίκ Ντε Βιλπέν, ο οποίος εκφώνησε εκείνη την ιστορική ομιλία στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ το 2003 προειδοποιώντας - τραγικά, χωρίς αποτέλεσμα - για τους κινδύνους της εισβολής στο Ιράκ. Αλλά, όπως θυμάται ο Γάλλος δημοσιογράφος George Malbrunot, θεωρήθηκε αρκετά ασφαλής για να επικεντρωθεί στην ανοικοδόμηση του Ιράκ μετά την εισβολή, η οποία απαιτούσε κάποιου είδους επαναπροσέγγιση με την Ουάσινγκτον.
Προχωράμε γρήγορα στο 2024: Οι δεξιότητες και η εμπειρία του Μπαρνιέ δεν είναι το ζητούμενο - αυτό που αφορά είναι ότι ο Μακρόν τον επέλεξε για πρωθυπουργό.
Κατ' αρχάς, η δημοκρατική νομιμοποίηση του Μπαρνιέ είναι επισφαλής. Οι βουλευτικές εκλογές, που συγκάλεσε ο Μακρόν μετά τη συντριπτική ήττα του κεντρώου κόμματός του από το ακροδεξιό Εθνικό Συναγερμό στις εκλογές για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο τον Ιούνιο, κερδήθηκαν από το αριστερό Νέο Λαϊκό Μέτωπο (NPF) με 180 έδρες, ακολουθούμενο από το κεντρώο «Ensemble» («Μαζί») του Μακρόν με 159 έδρες, το ακροδεξιό Εθνικό Συναγερμό της Μαρίν Λεπέν (142) και το κεντροδεξιό Les Republicains του Μπαρνιέμε 39 εντολές. Ενώ το NPF, ως νικητής της πλειοψηφίας των εδρών στη συνέλευση, πρότεινε τον υποψήφιό του για τον σχηματισμό κυβέρνησης -την οικονομολόγο Lucie Castets- σνομπάρθηκε από τον Μακρόν υπέρ του Μπαρνιέ από το μικρότερο από τα κόμματα του κοινοβουλίου.
Γάλλοι ειδήμονες, όπως ο υψηλόβαθμος πρώην πρεσβευτής στην Ουάσιγκτον Ζεράρ Αρό, προσπάθησαν να παρουσιάσουν την επιλογή του Μακρόν ως δημοκρατικά αδιαμφισβήτητη, δεδομένου πως η Αριστερά αντιπροσωπεύει μόνο το 28% του εκλογικού σώματος και το 32% του κοινοβουλίου.
Ωστόσο, το επιχείρημα αυτό εμπεριέχει κακή πίστη: στο γαλλικό σύστημα, οι πρωθυπουργοί δεν χρειάζεται να κερδίσουν την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο για να κυβερνήσουν, παρά μόνο να διασφαλίσουν ότι δεν θα τους αποδοκιμάσουν με ψήφο δυσπιστίας. Έτσι, ο Μακρόν θα μπορούσε να σεβαστεί τη βούληση των ψηφοφόρων και να αφήσει τον υποψήφιο του NPF να κυβερνήσει με αντάλλαγμα τη μετριοπάθεια στο πρόγραμμα της Αριστεράς. Αυτό θα ήταν ακόμη πιο λογικό, καθώς ο Μακρόν σφυρηλάτησε ένα «Ρεπουμπλικανικό Μέτωπο» με την Αριστερά ενάντια στο κόμμα της Λεπέν. Ο Μακρόν και οι αριστεροί μαζί έχουν το 57% των ψήφων στη συνέλευση, γεγονός που καθιστά την πλειοψηφία της εμπιστοσύνης αδιαμφισβήτητη.
Η άρνηση του Μακρόν να συνάψει συμφωνία με την αριστερά σημαίνει πως έπρεπε προηγουμένως να συμφωνήσει με τη δηλωμένη νέμεσή του - τη Λεπέν. Πράγματι, η ίδια η Λεπέν παραδέχτηκε ότι ο Μπαρνιέ ικανοποιούσε τουλάχιστον ένα κριτήριο σημαντικό για το κόμμα της - δηλαδή πως «σέβεται τις διαφορετικές πολιτικές δυνάμεις και είναι ικανός να αντιμετωπίσει τις ανησυχίες του Εθνικού Συναγερμού». Δεδομένου ότι η Αριστερά δεν θα στηρίξει σε καμία περίπτωση την κυβέρνηση Μπαρνιέ, η μόνη πιθανότητα επιβίωσής της στηρίζεται στην εύνοια της Λεπέν. Ο Μακρόν, ο οποίος έχτισε την καριέρα του ως ενσάρκωση του φιλελεύθερου κέντρου, παρέδωσε στον πιο τρομερό αντίπαλό του στη δεξιά πρωτοφανή διαπραγματευτική δύναμη.
Φυσικά, μια τέτοια στροφή του Γάλλου προέδρου έχει εξοργίσει την αριστερά. Ο Jean-Luc Melenchon, ο ηγέτης της La France Insoumise (Γαλλία Ακάθεκτη), μιας βασικής συνιστώσας του NPF, κατηγόρησε τον Macron ότι παραβιάζει την εθνική βούληση. Διαδηλώσεις στους δρόμους, απεργίες, φοιτητικές διαδηλώσεις είναι πιθανό να ακολουθήσουν.
Πράγματι, ένας πρωθυπουργός που επιλέχθηκε από το λιγότερο δημοφιλές κόμμα στο κοινοβούλιο τροφοδοτεί την αυξανόμενη αντίληψη πως, ανεξάρτητα από τα αποτελέσματα των εκλογών, τα ίδια παγιωμένα συμφέροντα της ελίτ κυβερνούν μόνιμα.
Αυτό θα ήταν άσχημα νέα για την Ουκρανία. Υπάρχει ήδη ένα χάσμα μεταξύ της ένθερμης υποστήριξης του Μακρόν προς το Κίεβο και της πολύ πιο επιφυλακτικής στάσης που τηρεί το γαλλικό κοινό. Σύμφωνα με δημοσκοπήσεις, το 68% των Γάλλων ενηλίκων λέει ότι ο Μακρόν έκανε λάθος στην πρότασή του τον Ιούνιο ότι η Γαλλία θα μπορούσε να στείλει στρατεύματα στην Ουκρανία, και το 74% δηλώνει πως αντιτίθεται στην αποστολή δυτικών στρατευμάτων στην Ουκρανία.
Το ακροαριστερό NPF και το ακροδεξιό Εθνικό Συναγερμό φαίνεται να συμφωνούν πολύ περισσότερο από τον Μακρόν με τη γαλλική κοινή γνώμη για την Ουκρανία. Μάλιστα, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν επίσης ότι το 55% των Γάλλων διαφωνεί με τον χαρακτηρισμό του απερχόμενου Μακρονιστή πρωθυπουργού Γκαμπριέλ Αττάλ για το κόμμα της Λεπέν ως «στρατεύματα του Πούτιν στη Γαλλία». Όλα αυτά ενισχύουν την αντίληψη της σταθερής υποστήριξης της Ουκρανίας ως ένα σχέδιο της ελίτ που έχει ελάχιστη σχέση με τις καθημερινές ανησυχίες των Γάλλων, η συντριπτική πλειοψηφία των οποίων δεν θεωρεί τη Ρωσία ούτε εταίρο ούτε στρατιωτικό αντίπαλο. Όταν αυτή η ελίτ γίνεται αντιληπτή ως ιδιοτελής και περιφρονεί τη λαϊκή βούληση, οτιδήποτε σχετίζεται με αυτήν αμαυρώνεται, και αυτό ενέχει τον κίνδυνο να περιλαμβάνει και την υποστήριξη προς την Ουκρανία.
Σε ένα πιο άμεσο πρακτικό επίπεδο, οι νεοαποκτηθείσες διαπραγματευτικές δυνάμεις της Λεπέν θα εξαρτήσουν τις επιλογές της κυβέρνησης Μπαρνιέ, ιδίως καθώς πρέπει να καταρτίσει επειγόντως τον εθνικό προϋπολογισμό του επόμενου έτους και να τον εγκρίνει η Συνέλευση. Η Λεπέν μπορεί να έχει μαλακώσει τελευταία την εικόνα της ως σκεπτικίστριας της Ουκρανίας και φιλικής προς τη Ρωσία, αλλά στις προτεραιότητές της δεν περιλαμβάνεται αποφασιστικά η κλιμάκωση της γαλλικής εμπλοκής στην Ουκρανία. Αυτές επικεντρώνονται σε εσωτερικά πολιτικά ζητήματα, όπως «η ανεξέλεγκτη μετανάστευση, η έκρηξη της ανασφάλειας και η διάβρωση της αγοραστικής δύναμης των Γάλλων», μεταξύ άλλων.
Είναι αλήθεια πως στο γαλλικό σύστημα ο πρόεδρος διατηρεί σημαντικά προνόμια στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της πολιτικής ασφάλειας. Ωστόσο, ποντάροντας στις βουλευτικές εκλογές και αρνούμενος εκ των πραγμάτων να αναγνωρίσει το αποτέλεσμά τους, ο Μακρόν κατέληξε να ενισχύσει τους ορκισμένους πολιτικούς του αντιπάλους και να θέσει σε κίνδυνο μεγάλο μέρος της πολιτικής του ατζέντας, συμπεριλαμβανομένης, ασφαλώς, της σταθερής υποστήριξης της Γαλλίας προς την Ουκρανία μακροπρόθεσμα. Θλιβερό ναυάγιο μιας κληρονομιάς για κάποιον που κάποτε διαφημιζόταν ως η καλύτερη ελπίδα της Γαλλίας και της Ευρώπης για διεθνή σημασία.