 |
| pixabay / Alexas_Fotos |
Frank Shostak - mises.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Η εμφάνιση του χρήματος
Το χρήμα εμφανίστηκε επειδή η ανταλλαγή δεν μπορούσε να υποστηρίξει την οικονομία της αγοράς. Ένας κρεοπώλης, ο οποίος ήθελε να ανταλλάξει το κρέας του με φρούτα, μπορεί να μην μπορούσε να βρει έναν φρουτοπαραγωγό που ήθελε το κρέας του, ενώ ο φρουτοπαραγωγός που ήθελε να ανταλλάξει τα φρούτα του με παπούτσια μπορεί να μην μπορούσε να βρει έναν υποδηματοποιό που ήθελε τα φρούτα του. Το χαρακτηριστικό γνώρισμα του χρήματος είναι ότι αποτελεί το γενικό μέσο ανταλλαγής. Έχει εξελιχθεί ως το πιο εμπορεύσιμο εμπόρευμα. Σχετικά με αυτή τη διαδικασία, ο Mises έγραψε,
«...θα υπήρχε μια αναπόφευκτη τάση τα λιγότερο εμπορεύσιμα από τη σειρά των αγαθών που χρησιμοποιούνται ως μέσα ανταλλαγής να απορρίπτονται ένα προς ένα, μέχρις ότου τελικά να απομείνει μόνο ένα και μοναδικό εμπόρευμα, το οποίο χρησιμοποιείται καθολικά ως μέσο ανταλλαγής- με μια λέξη, το χρήμα».
Ομοίως, ο Rothbard υποστήριξε πως,
Όπως ακριβώς στη φύση υπάρχει μεγάλη ποικιλία δεξιοτήτων και πόρων, έτσι υπάρχει και ποικιλία στην εμπορευσιμότητα των αγαθών. Ορισμένα αγαθά έχουν μεγαλύτερη ζήτηση από άλλα, ορισμένα είναι περισσότερο διαιρετά σε μικρότερες μονάδες χωρίς απώλεια αξίας, ορισμένα είναι πιο ανθεκτικά για μεγάλες χρονικές περιόδους, ορισμένα είναι πιο μεταφερόμενα σε μεγάλες αποστάσεις. Όλα αυτά τα πλεονεκτήματα συνεπάγονται μεγαλύτερη εμπορευσιμότητα. Είναι σαφές ότι σε κάθε κοινωνία, τα πιο εμπορεύσιμα αγαθά θα επιλέγονται σταδιακά ως μέσα ανταλλαγής. Καθώς επιλέγονται όλο και περισσότερο ως μέσα, η ζήτηση γι' αυτά αυξάνεται λόγω αυτής της χρήσης, και έτσι γίνονται ακόμη πιο εμπορεύσιμα. Το αποτέλεσμα είναι ένα ενισχυτικό σπιράλ: η μεγαλύτερη εμπορευσιμότητα προκαλεί ευρύτερη χρήση ως μέσο, η οποία προκαλεί μεγαλύτερη εμπορευσιμότητα κ.λπ. Τελικά, ένα ή δύο εμπορεύματα χρησιμοποιούνται ως γενικά μέσα -σε όλες σχεδόν τις ανταλλαγές- και αυτά ονομάζονται χρήμα.
Εφόσον το γενικό μέσο ανταλλαγής προέκυψε από ένα ευρύ φάσμα εμπορευμάτων, το χρήμα είναι ένα εμπόρευμα. Και πάλι, σύμφωνα με τον Rothbard,
Το χρήμα δεν είναι μια αφηρημένη λογιστική μονάδα, που μπορεί να διαχωριστεί από ένα συγκεκριμένο αγαθό- δεν είναι ένα άχρηστο σύμβολο που χρησιμεύει μόνο για ανταλλαγή- δεν είναι μια «απαίτηση από την κοινωνία»- δεν είναι μια εγγύηση για ένα σταθερό επίπεδο τιμών. Είναι απλώς ένα εμπόρευμα.
Επιπλέον, σύμφωνα με τα λόγια του Mises, «...ένα αντικείμενο δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως χρήμα, εκτός εάν, τη στιγμή που αρχίζει η χρήση του ως χρήμα, διαθέτει ήδη μια αντικειμενική ανταλλακτική αξία που βασίζεται σε κάποια άλλη χρήση». Γιατί πρέπει να συμβαίνει αυτό; Ο Rothbard εξηγεί περαιτέρω,
Σε αντίθεση με τα άμεσα χρησιμοποιούμενα καταναλωτικά ή παραγωγικά αγαθά, το χρήμα πρέπει να έχει προϋπάρχουσες τιμές στις οποίες να στηρίζεται μια ζήτηση. Αλλά ο μόνος τρόπος με τον οποίο μπορεί να συμβεί αυτό είναι να ξεκινήσουμε με ένα χρήσιμο εμπόρευμα υπό ανταλλαγή και στη συνέχεια να προσθέσουμε τη ζήτηση για ένα μέσο στην προηγούμενη ζήτηση για άμεση χρήση (π.χ. για στολίδια, στην περίπτωση του χρυσού).
Ως εκ τούτου, το χρήμα είναι αυτό για το οποίο ανταλλάσσονται όλα τα άλλα αγαθά και υπηρεσίες. Μέσα από μια συνεχή διαδικασία επιλογής επί χιλιάδες χρόνια, οι άνθρωποι κατέληξαν στον χρυσό ως χρήμα. Στο σημερινό νομισματικό σύστημα, η προσφορά χρήματος δεν είναι πλέον ο χρυσός, αλλά νομίσματα και χαρτονομίσματα που εκδίδονται από την κυβέρνηση και την κεντρική τράπεζα. Αυτό το πλαστό χρήμα εξακολουθεί να έχει ανταλλακτική αξία λόγω της προηγούμενης σύνδεσής του με το πραγματικό χρήμα και της αδράνειας που προκαλείται από το γεγονός ότι είναι ήδη αποδεκτό ως γενικό μέσο ανταλλαγής. Κατά συνέπεια, τα κέρματα και τα χαρτονομίσματα εξακολουθούν να αποτελούν χρήμα, γνωστό ως μετρητά, τα οποία χρησιμοποιούνται στις συναλλαγές. Τα αγαθά και οι υπηρεσίες ανταλλάσσονται με μετρητά.
Τα άτομα διατηρούν τα χρήματά τους είτε στο πορτοφόλι τους, είτε κάτω από το στρώμα τους, είτε σε θυρίδες ασφαλείας, είτε αποθηκευμένα-κατατεθειμένα-σε τράπεζες. Με την κατάθεση των χρημάτων, ένα άτομο δεν παραιτείται ποτέ από την κυριότητά τους. Όταν ο Joe αποθηκεύει τα χρήματά του σε μια τράπεζα, συνεχίζει να έχει απεριόριστη αξίωση έναντι αυτών και δικαιούται να τα πάρει υπό την κατοχή του ανά πάσα στιγμή. Κατά συνέπεια, αυτές οι καταθέσεις -που ονομάζονται καταθέσεις όψεως- αποτελούν μέρος του χρήματος.
Ανά πάσα στιγμή, μέρος του αποθέματος των μετρητών αποθηκεύεται, δηλαδή κατατίθεται στις τράπεζες. Έτσι, σε μια οικονομία, αν οι άνθρωποι κατέχουν 10.000 δολάρια σε μετρητά, η προσφορά χρήματος αυτής της οικονομίας είναι 10.000 δολάρια. Αν όμως κάποια άτομα έχουν αποθηκεύσει 2.000 δολάρια σε καταθέσεις όψεως, η συνολική προσφορά χρήματος θα παραμείνει 10.000 δολάρια - 8.000 δολάρια σε μετρητά και 2.000 δολάρια σε καταθέσεις όψεως στις τράπεζες. Εάν όλα τα άτομα καταθέσουν όλο το απόθεμα των μετρητών τους στις τράπεζες, τότε η συνολική προσφορά χρήματος θα παραμείνει 10.000 δολάρια-όλα αυτά θα διακρατούνται ως καταθέσεις όψεως.
Αυτό πρέπει να αντιπαραβληθεί με μια πιστωτική συναλλαγή. Η πίστωση περιλαμβάνει πάντα την αγορά ενός μελλοντικού αγαθού από τον πιστωτή με αντάλλαγμα ένα παρόν αγαθό. Κατά συνέπεια, σε μια πιστωτική συναλλαγή, χρήματα μεταφέρονται από έναν δανειστή σε έναν δανειολήπτη. Τέτοιες συναλλαγές περιλαμβάνουν τις καταθέσεις ταμιευτηρίου. Αυτές είναι, στην πραγματικότητα, δάνεια προς την τράπεζα. Με αυτές τις καταθέσεις, ο δανειστής χρημάτων παραιτείται από την απαίτησή του επί των χρημάτων στην τράπεζα για τη διάρκεια του δανείου. Αυτές οι πιστωτικές συναλλαγές (δηλαδή τα δάνεια), ωστόσο, δεν μεταβάλλουν την προσφορά χρήματος στην οικονομία. Εάν ο Bob δανείσει $1.000 στον Joe, τα χρήματα μεταφέρονται από την κατάθεση όψεως του Bob ή από το πορτοφόλι του Bob στην κατοχή του Joe.
Ηλεκτρονικό χρήμα
Το ηλεκτρονικό χρήμα το αλλάζει αυτό; Το ηλεκτρονικό χρήμα δεν είναι χρήμα αυτό καθαυτό, αλλά ένας ιδιαίτερος τρόπος χρήσης του υπάρχοντος χρήματος. Για παράδειγμα, μέσω ηλεκτρονικών συσκευών ο Bob μπορεί να μεταφέρει 1.000 δολάρια στον Joe. Θα μπορούσε επίσης να μεταφέρει τα 1.000 δολάρια μέσω μιας επιταγής γραμμένης έναντι της κατάθεσής του στην τράπεζα Α. Ο Τζο, με τη σειρά του, μπορεί να τοποθετήσει την επιταγή στην τράπεζά του -την τράπεζα Β. Μετά την εκκαθάριση, τα χρήματα θα μεταφερθούν από την κατάθεση όψεως του Μπομπ στην τράπεζα Α στην κατάθεση όψεως του Τζο στην τράπεζα Β. Σημειώστε πως όλες αυτές οι μεταφορές -είτε ηλεκτρονικά είτε μέσω επιταγών- μπορούν να πραγματοποιηθούν επειδή τα 1.000 δολάρια σε μετρητά υπάρχουν φυσικά. Χωρίς την ύπαρξη των 1.000 δολαρίων δεν μπορεί να μεταφερθεί τίποτα.
Τώρα, αν ο Bob πληρώνει για τα ψώνια του με πιστωτική κάρτα, στην πραγματικότητα δανείζεται από την εταιρεία πιστωτικών καρτών, όπως η MasterCard. Για παράδειγμα, αν αγοράσει παντοπωλεία αξίας 100 δολαρίων χρησιμοποιώντας τη MasterCard, τότε η MasterCard πληρώνει στον παντοπώλη 100 δολάρια. Ο Μπομπ, με τη σειρά του, εξοφλεί το χρέος του στη MasterCard. Και πάλι, όλα αυτά δεν θα μπορούσαν να συμβούν χωρίς την προηγούμενη ύπαρξη μετρητών. Εξάλλου, τι ακριβώς έχει μεταφερθεί;
Το γεγονός ότι τα μετρητά αυτά καθαυτά δεν χρησιμοποιήθηκαν στο παραπάνω παράδειγμα δε σημαίνει πως δεν τα χρειαζόμαστε πλέον. Αντιθέτως, το γεγονός ότι υπάρχει επιτρέπει τη διενέργεια διαφόρων μορφών συναλλαγών μέσω εξελιγμένης τεχνολογίας, όπως οι ψηφιακές μεταφορές. Αυτές οι διάφορες μορφές μεταφοράς δεν είναι χρήμα αυτό καθαυτό, αλλά απλώς ένας συγκεκριμένος τρόπος μεταφοράς χρημάτων. Το μέσο ανταλλαγής εξακολουθεί να είναι τα μετρητά - απλώς ο τρόπος μεταφοράς αυτών των μετρητών είναι διαφορετικός σε έναν ψηφιακό κόσμο.
Τι γίνεται με την εισαγωγή ενός ψηφιακού νομίσματος από την κεντρική τράπεζα; Θα μπορούσε αυτό να αντικαταστήσει τα μετρητά; Αναμφισβήτητα, αυτό δεν θα καθιστούσε το ψηφιακό νόμισμα το αποδεκτό μέσο συναλλαγής. Για να γίνει χρήμα, ένα πράγμα πρέπει να υποστεί τη διαδικασία επιλογής από την αγορά. Δεν μπορεί να γίνει χρήμα επειδή το είπε η κεντρική τράπεζα. Αν οι αρχές επέβαλλαν στα άτομα το ψηφιακό νόμισμα, τότε τα άτομα είναι πιθανό να χρησιμοποιούν κάποια άλλα πράγματα ως χρήματα. Εάν η κυβέρνηση επρόκειτο να εφαρμόσει φαύλους κανονισμούς, τότε αυτό είναι πιθανό να καταστρέψει την οικονομία της αγοράς.
Η κατάργηση των μετρητών θα βλάψει την οικονομία της αγοράς
Οποιαδήποτε προσπάθεια κατάργησης των μετρητών -του χρήματος- συνεπάγεται την κατάργηση του επιλεγμένου από την αγορά μέσου συναλλαγής και, τελικά, της οικονομίας της αγοράς. Η εισαγωγή του χρήματος έγινε επειδή η ανταλλαγή ήταν αναποτελεσματική. Ως εκ τούτου, ελλείψει χρήματος (δηλαδή του μέσου ανταλλαγής), η οικονομία της αγοράς δεν θα μπορούσε να προκύψει. Οι σχολιαστές που υποστηρίζουν τη σταδιακή κατάργηση του χρήματος υποστηρίζουν άθελά τους την καταστροφή της οικονομίας της αγοράς και τη μετακίνηση της ανθρωπότητας προς το μεσαίωνα.
Το επιχείρημα ότι η κατάργηση των μετρητών θα εξαλείψει τη φοροδιαφυγή και το έγκλημα είναι αμφίβολο. Η φοροδιαφυγή θα μειωνόταν αν καταργούνταν τα κίνητρα για αυτήν - οι υψηλοί φόροι που βασίζονται στη μεγάλη κυβέρνηση. Το γεγονός πως κατά τη διάρκεια μιας οικονομικής κρίσης οι άνθρωποι τρέχουν στις τράπεζες για να σηκώσουν τα χρήματά τους δείχνει ότι έχουν πιθανότατα χάσει την πίστη τους στο τραπεζικό σύστημα με τα κλασματικά αποθεματικά και θα ήθελαν να πάρουν πίσω τα χρήματά τους.
Συμπέρασμα
Ανεξάρτητα από το επίπεδο τεχνολογικής προόδου της οικονομίας, το χρήμα είναι αυτό με το οποίο ανταλλάσσουμε αγαθά και υπηρεσίες. Επομένως, κάθε πολιτική που αποσκοπεί στη σταδιακή κατάργηση των μετρητών ενέχει τον κίνδυνο να καταστρέψει την οικονομία της αγοράς.